Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1985, Side 8

Dálítil nútímaþægindi þrátt fyrir allU Sígaunahúsmæður með þrott sinn á þrottabóli í spænsku borgarúthrerfi.
sem hugdjarfir krossfarar lengi og um
miðja 15. öld tóku bæjarstjórar þýsku
borganna að bjóða þeim fé fyrir að hypja
sig á brott, enda erfitt að hafa samúð með
þessari þjófóttu flökkuþjóð, illvirkjum
hennar og galdraverkum.
I kringum árið 1720 komu þeir til
Skandinavíu og voru varla fyrr komnir en
þeir voru gerðir brottrækir frá Svíþjóð,
þótt ekki kæmi slíkt í veg fyrir að þeir
hreiðruðu um sig þar til langdvalar. I
Finnlandi og Noregi voru þeir nefndir
„Tater" og „Fant“ og voru eins og gefur að
skilja ásakaðir fyrir galdra. íkveikjur í
skógum og meira að segja fyrir njósnir, en
samt bjuggu þeir um sig meðal innfæddra
eins og ekkert væri.
Þeir komu mun fyrr til Englands, nefni-
lega í kringum árið 1440, siglandi frá Hol-
landi og dreifðust um Wales, írland og
Skotland. Hundrað árum síðar greip Hin-
rik 8. til harðra aðgerða gegn þeim og
ásakaði þá meðal annars fyrir að hylma
yfir með útsendurum páfa. Allt kom þó
fyrir ekki og sígaunarnir héldu kyrru fyrir
á eyjunni og urðu síðar merkilegt rann-
sóknarefni fyrir George Borrow, kunnan
Sígaunafræðing sem reit bókina „The
Zincalí" (1841), ferðaðist á slóðir sígauna í
Evrópu og lærði tungu þeirra (rómaní).
Afrakstur rannsókna hans er nauðsynleg-
ur lestur öllum þeim sem hafa áhuga á að
skilja hugsunarhátt sígauna.
Sígaunar
Ólæsir og
óskrifandi
eru þeir flestir,
afneita kerfinu
og virða að vettugi
allar félagslegar
skyldur
Eftir Aitor
Yraola
Sigrún A. Eiríksdóttir
þýddi
Þegar leita skal uppruna
sígauna getur verið erfitt
að gera greinarmun á
þjóðsögu og staðreynd.
„Sígaunum", „gypsies",
„Zíngaros", „sarracenos"
eða hverjum nöfnum menn kjósa að nefna
þá, hafa ávallt fylgt ofbeldisverk, þjófs-
háttur og fyrirlitning heiðvirðs fólks.
Til eru ýmsar sögur víðsvegar í Evrópu
um uppruna sígauna, en þrjár slíkar eru
sameiginlegar sígaunum í jafnólíkum
löndum og Frakklandi, Ungverjalandi og
Spáni. Fyrsta sagana segir að sígaunar séu
afkomendur Adams og konu sem hann var
í tygjum við áður en Eva kom til sögunnar,
og vegna þessa álíta allmargir sígaunar að
þeir hafi fæðst saklausir af erfðasyndinni
og þurfi ekki að vinna.
Hinar tvær sögurnar segja frá bölvun
sem Guð lýsti yfir sígaunum. í báðum sög-
unum er Egyptaland ættland þeirra. Sam-
kvæmt annarri sögunni eru sígaunar af-
komendur þeirra Egypta sem neituðu
Maríu mey, Jósef og Jesúbarninu um að-
stoð þegar þau voru á flótta undan ofsókn-
um Heródesar. Hin sagan segir frá kross-
festingu Krists, frá því að rómversku her-
mennirnir leituðu að nöglum til að negla
líkama hans á krossinn, en fundu hvorki
nagla né járnsmið sem vildi smíða þá. Þá
bauðst egypskur maður til að taka verkið
að sér og Drottinn lýsti þeirri bölvun yfir
honum, fjölskyldu hans og afkomendum
þeirra að þau skyldu ráfa um jörðina alla
tíð síðan.
Menn hafa lengi talið að sígaunar væru
ættaðir frá Egyptalandi, en nú á dögum
eru sérfræðingar yfirleitt einhuga um að
telja að þjóð þessi hafi upphaflega búið á
Indlandi. Að þessari niðurstöðu hafa
málvísindamenn og sagnfræðingar komist
út frá málvísindalegum rannsóknum ein-
vörðungu.
KOMNIR FRÁ INDLANDI
Fyrstu sögur sem fara af sígaunum í
Evrópu eru frá tímabilinu 835 e.Kr. til
1000 e.Kr., en þá hafa þeir einhverra hluta
vegna orðið að flytjast frá Indlandi. Ekki
er ósennilegt að þeir hafi dvalið í Grikk-
landi á þessum árum, þar voru þeir nefnd-
ir „Atzincani" og almennt taldir „galdra-
menn og þjófar". Á 13. og 14. öld dreifðust
þeir um svæðið á milli Pelopsskaga og
Dónár. Undir lok 14. aldar setjast þeir að í
Vestur-Evrópu og koma eftir tveim leið-
um, annars vegar meðfram ströndum Mið-
jarðarhafsins og hins vegar þvert yfir
Mið-Evrópu. Þeir settust að í Ungverja-
landi á 14. öld og ekki leið á löngu þar til
sett voru lög um að þeir skyldu handteknir
og hnepptir í þrældóm. Til Þýskalands
komu þeir sem pílagrímar á flótta undan
Tyrkjum og höfðu meðferðis griðabréf
undirrituð af konungum og aðalsmönnum,
en ekki voru þetta mjög fjölmennir hópar.
Ekki héldu sígaunarnir þó stöðu sinni
GALDRAMENN Og
Þjófar
Alls staðar sem þeir komu, sennilega að
einhverju leyti vegna þess að þeir höfðu
ekki áhuga á að samiagast lífinu þar, eða
vegna framtaksleysis, eða vegna þess að
menn litu á þá sem galdramenn og þjófa,
misstu þeir smám saman réttindi sín og
urðu kynþáttur sem var öllum til ama.
Þeim var lítið gagn í aðalatvinnugreinum
sínum, svo sem málmsmíði, gripasölu, spá-
dómum, söng og dansi. Óljós staða þeirra
innan þjóðfélagsins og skráveifurnar sem
þeir gerðu los payos (þeim sem voru af
öðrum kynþætti) höfðu í för með sér
ofsóknir á hendur þeim. Frá 16. öld marg-
földuðust lög og reglur gegn þeim um Evr-
ópu alla, þeir áttu yfir höfði sér útlegðar-
dóma, það varð refisvert að aðstoða þá á
nokkurn hátt, kveðnir voru upp dómar um
Sígaunar komu til Errópu einhrers staðar að austan um sripað leyti og ísland byggðist, eða
aðeins fyrr. Þeir erunú bættir flökkulífi og búa ekki lengur í tjöldum. Hér er spænsk nútíma
sígaunamóðir með bópinn sinn — riðkoman sýnist ærin.