Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1985, Blaðsíða 6

I
ERNESTO CARDENAL
ÖNNUR
NÆTURVAKA
Steinar V. Árnason sneri úr spænsku
Önnur stund
það er stund næturtíðanna
og í myrkvaðri kirkjunni
virðist margt óhreint á sveimi.
Þetta er stund myrkraverka
nautna og svalls
stund míns ljúfa lífs.
Nú man ég allt hið liðna
„og synd mín stendur mér stöðugt fyrir hugskotssjónum"
Og sem við í andakt kirjum sálmana
fara minningarnar á kreik
og smjúga inn í bænina
eins og skvaldur í útvarpi
eða öldugjálfur.
Það koma fram löngu liðnar svipmyndir úr bíó
svefnlausar einmana nætur á hótelum
danshús
barir
ferðalög
konur
og löngu gleymd andlit
skuggalegir svipir
Somoza myrtur stígur nú upp úr grafhýsi sínu
(og með honum Síhon Amorítakonungur
og Og, konungur í Bazan).
Spegilmyndir Ijósanna í Copacabana
hverfast eins og pílárar í hjóli
í kolgruggugu skólpinu sem vellur út úr klóökum Managua.
Glefsur úr fáránlegum samræðum frá fornum fylliríisnóttum
heyrast aftur og aftur
eins og gölluð hljómplata sé spiluð.
Það heyrast hróp frá spilavítunum
sem drukkna í ölduniðnum
„og synd mín stendur mér stöðugt fyrir hugskotssjónum"
Það er stund ljósadýrðar á vændishúsum og knæpum,
hús Kaífasar er fullt af fólki
og í höll Somoza er hvergi myrkur
því það er fundur í herráðinu
og pyndingatæknar halda brátt niður í fangelsin.
Það er stund leynilögreglu og njósna
gripdeilda og framhjáhalds
og til að láta líkin hverfa.
Mjúkur, þungur sekkur fellur með skvampi í vatnið.
Stund helfróar og dauðastríðs
stund sveitans í garðinum
og freistninnar.
Úti bíða fyrstu morgunfuglarnir upprennandi sólar.
Það er stund nepju og niðfölva
og ísköld kirkjan iðar af árum
meðan við þreyjum nóttina
í sálmasöng.
Emésto Cadenal (f. 1925) er fræöslumálaráöherra I stjórn sandlnista I Nicar-
agua, kapólskur prestur og Ijóöskáld. Hann tók þátt I misheppnaöri uppreisnar-
tilraun gegn einræöisstjórn Somoza 1954, varð slðan landflótta og leitaði hælis
I klaustri I Bandarikjunum (Gethsemanl I Kentucky), tók þar prestvlgslu (1965)
og sneri slöan aftur til Nicaragua til þjónustu við landa slna, rak trúboösstöö og
skóla á Solentiname-eyjum I Nicaraguavatninu. Þetta Ijóö, sem hann nefnir 2
A.M., er úr Ijóðasafninu Gethsemani Ky (1964) frá klausturárunum I Kentucky.
S.A.
Klifinn
kjölur
að er í mínum huga ekkert efamál að
skáldsaga Thors Vilhjálmssonar Fljótt
fljótt sagði fuglinn, sem út kom árið 1968,
er mesta nýmælið í eftirstríðsbókmenntum
okkar. Hún var frumherjaverk, lfktog
Maöurinn er alltaf einn, sem kom út sautj-
án árum áöur, árið 1951. Með þessum verk-
um og fleirum hefur Thor aukið nýrri vídd
í íslenskan sagnaskáldskap, sem löngum
hefur einkennst af formlegri fátækt og
fornfálegu efnisvali.
Á árunum í kringum 1950 dvaldist Thor
í Suður-Evrópu, drakk í sig andrúmsloft
tímans og las bókmenntir, enda þykjast
menn sjá í verkum hans áhrif frá höfund-
um, einsog Joyce, Albert Camus, Claude
Simon og ekki síst T.S. Eliot. Sumir hafa
kiknað undan þessum jöfrum, en ekki
Thor. Hann hefur skrifað með sínum hætti
og lagað evrópskan bókmennta- og menn-
ingararf að eigin skáldskap, gert á þann
hátt íslenskar bókmenntir nútímalegri og
alþjóðlegri, en þær áður voru.
Um skáldskap Thors
Vilhjálmssonar. Eftir
Matthías Viðar Sæ-
mundsson. Myndirnar eru
eftir Thor Vilhjálmsson
Að Mála Þagnir
Með Orðum
Stundum er gerð sú krafa til skáldskap-
ar, að hann líki eftir lögmálum hvers-
dagsleikans, sé „realískur", einsog það er
kallað. Thor hefur alla tíð haft slíkar
dagskipanir að engu og búið sér til sitt
eigið raunsæi. Verk hans eru skáldskapur,
gædd eigin lífi, byggð á sjálfstæðri reynslu
og skynjun, full af flugi. Thor hefur ekki
skotist, einsog mörgum, að listin réttlætist
af sjálfri sér, að hún er ómaksins virði.
Ekki svo, að hann hafi gengist undan sið-
ferðilegri ábyrgð rithöfundarins, vitað
hinsvegar, að henni verður ekki sinnt, svo
gagn sé að, með pólitísku moldviðri, heldur
skáldskap, sem fært getur fólk nær sjálfu
sér, glöggvað sjón þess og skilning, aukið
líf þess og gert það sjálft að skáldum.
Hér á eftir reyni ég að lesa ákveðna
merkingu úr verkum Thors, en það má
ekki gleymast að þau eru fyrst og fremst
6