Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1985, Qupperneq 8

Fjölmiðlar nefndu þetta „dýrasta málverk í
heimi“ er það var slegið á 8,1 milljón sterl-
ingspunda á uppboði hjá hinu heimsþekkta
uppboðsfirma Cristie’s í London hinn 18.
apríl sl.
80
ein-
býiis-
húsa
virði
Nálega 500 ára gamalt
málverk, Aðdáun vitr-
inganna eftir ítalska mál-
arann Mantegna var ný-
lega selt á verð, sem svarar
til 421 milljónar íslenzkra
króna.
Aldrei hafði eins miklu fé verið fórnað
til að tryggja sér eitt meðalstórt málverk,
enda er reglan hvergi úti í hinum stóra
heimi að meta málverk eftir stærð, þyngd
eða fyrirferð. Nei, hér gilda önnur altæk-
ari lögmál.
Matsverð þessa dýra málverks var 5
milljónir punda fyrir uppboðið, svo að
eitthvað hefur gengið á, áður en það var
endanlega slegið J. Paul Getty-safninu í
Malibu, Kaliforníu. Umreiknað i íslenzkan
gjaldmiðil gera 8,1 milljón punda 421
milljón króna, svo að þannig hafa kaup-
endur farið litlar 180 milljónir yfir mats-
verð, en sú upphæð ein þykir dágott verð
fyrir málverk á heimsmarkaðnum.
Við hér á litla útskerinu eigum víst erf-
itt með að skynja slíkar risaupphæðir í
réttu samhengi þegar um kaup á einu litlu
málverki er að ræða. Skal því upplýst að
þetta jafngildir kaupverði 80 einbýlishúsa
hér á landi ef við miðum við, að hvert hús
kosti rúmar 5 milljónir.
Hér er komið gott dæmi um fjárfest-
ingar í útlandinu en þar skipa málverk
meistaranna veglegan sess og ofar gulli og
gimsteinum er vel lætur. Jafnvel óhlutlæg
málverk tuttugustu aldarinnar er venju-
legt fólk nefndir „kolabstrakt" eru hér
ofarlega á blaði og hafa verið slegin á
hærra verði en mörg miðaldaverkin.
Þótt málverkið „Tilbeiðsla konunganna"
sé vel málað og hin ágætasta mynd eftir
höfundinn, Andrea Mantegna (1431—1506),
skortir hana ýmislegt af því, sem hann var
hvað frægastur fyrir um sína daga og er
enn, — þ.e. byggingarleg rannsókn mynd-
flatarins, anatómía, fjarvídd, markviss
hlutföll og rismiklar sviðsmyndir. Hið síð-
asttalda skrifast á áhuga hans fyrir forn-
menningartímabilinu.
Þannig er þetta hvorki verðmætasta né
dýrasta málverkið, sem til er eftir þennan
málara, og það er nokkuð langt í það, að
það geti með sanni talist „dýrasta málverk
í heimi".
En myndir eftir þennan málara endur-
reisnartímabilsins í fyrstu gerð liggja eng-
an veginn á lausu og urðu ennþá sjaldgæf-
ari er kirkja í Padúa, sem er sögufræg
smáborg í nágrenni Feneyja, varð fyrir
sprengjum í seinni heimsstyrjöldinni og
laskaðist mikið. Kirkjan var ríkulega
skreytt veggmyndum eftir Mantegna og
munu þær flestar hafa eyðilagst, en nokkr-
ar var mögulegt að vinna upp að nýju.
Kirkja einsetumannsins, „Chisesa degli
Eremitani", er í næsta nágrenni við hina
nafntoguðu Scrovegni-kapellu, sem hinn
mikli forveri Mantegna, Giotto di Bondone
(1266—1337), skreytti með 38 freskum.
Myndlistarmenn frá öllum heimshorn-
um leggja einmitt leið sína til Padúa til að
skoða verk þessara meistara í frumgerð
sinni svo og undurfallegar lágmyndir Don-
atello (1386?—1466) í kirkju heilags Ant-
óníusar; hina miklu riddarastyttu úr
bronsi á torginu fyrir framan kirkjuna svo
og risariddarastyttuna frægu úr tré, sem
álitin er vera eftir sama.
Þessir þrír meistarar og nýsköpuðir
störfuðu allir í Padúa að hluta til, og And-
rea Mantegna er fæddur í útjaðri borgar-
innar og lærði fag sitt á verkstæðum þar.
En hann starfaði lengstum í Mantúa, að-
setri fjölskyldunnar Gonzagna er ríkti á
þessum slóðum. Andrea Mantegna taldist
fremsti málari Norður-Ítalíu um sína
daga, ferðaðist mikið um landið og varð
fyrir sterkum áhrifum helstu nýsköpuða
þeirra tíma. Nýir landvinningar á sviði
málaralistarinnar voru honum allt og
sjálfur endurnýjaði hann tækni málverks-
ins, sem ótalmargir tóku upp eftir honum
og menn eru enn að læra af.
- O -
Tveimur árum fyrir dauða sinn gekk
olíujöfurinn J. Paul Getty endanlega frá
erfðaskrá sinni. Allar eigur hans runnu til
safns þess í Malibu, Kaliforníu, er hann
sjálfur stofnaði. Erfingjum hans hefur
ekki tekist að hnekkja þessum dómi, svo að
uppbygging safnsins er komin á fullt skrið.
Hér er um verðmæti að upphæð 2,2 millj-
arða dollara að ræða og ljóst má vera, að í
Kaliforníu mun á næstu árum og áratug-
um rísa eitt mikilfenglegsta safn veraldar.
Það var árið 1967, sem Getty fór fyrst að
skipulegja safnhugmyndina. Hann ákvað
að byggja eftirlíkingu af hinni frægu
„Villa di Papyri" í Herkúlaneum við
Napoli-flóann, er var undir ösku og eim-
yrju árið 79 eftir Krists burð, svo sem
margur veit.
Getty var sú staðreynd hugleikin, að
tengdafaðir Júlíusar Cesars, Lúcilus Calp-
urnius Piso Caesonius, hafði líkast til
dvalið þar um tíma. Þann mann dáði olíu-
jöfurinn vegna auðæva hans og söfnunar-
áráttu.
Það var álit J. Paul Getty, að úr siðleys-
ingjum tuttugustu aldarinnar væri þvi að-
eins hægt að gera menntað fólk að list-
menningu væri haldið að þeim.
Safnbyggingin í Malibu er þegar orðin
of lítil og því er fyrirhuguð ný jarð-
skjálftaheld safnbygging á hæðardragi
milli Beverly Hills og Hollywood, sem á að
vera tilbúin árið 1990.
Til að hægt sé að nýta sérstök skattfríð-
indi til menningarmála til fulls eru for-
ráðamenn safnsins beinlínis neyddir til að
verja a.m.k. 90 milljónum dollara til lista-
verkakaupa árlega. Eru þeir í sambandi
við listaverkakaupmenn um allan heim og
fylgdust m.a. grannt með uppboðinu hjá
Cristie’s í London um gervihnött. Tæknina
hafa þeir þannig tekið í þjónustu sína.
Engin ákveðin lína hefur verið lögð um
myndverkakaup til safnsins önnur en að
verkin eigi að vera af hámarksgæðum og
frá öllum tímum.
Uppbygging safnsins minnir um ýmis-
legt á stefnumótun stálbarónsins, Hans
Heinrich von Thyssen Bornemisza, sem á
eitt frægasta og mesta einkasafn veraldar,
— en auðævin að baki eru jafnvel ennþá
meiri.
Með þessari hugmynd sinni hefur olíu-
furstinn J. Paul Getty reist sér óbrot-
gjarnan minnisvarða.
Bragi ásgeirsson