Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1985, Side 8

Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1985, Side 8
Freigátan Jyfland íslendingar á leið um Jótland ættu að skreppa til Ebeltoft og líta á skipið, sem flutti Kristián kóng 9. til íslands með stiórnar- skrána 1874 Eftir LEIF SVEINSSON Skömmu fyrir jól barst mér bréf frá Danmörku með mjög fallegum límmiða. Við nánari at- hugun reyndist þetta vera lím- miði með málverki Carls Frede- rik Sörensen listmálara: „Krist- ján IX. kemur til Reykjavíkur 1874“. Þetta var þá freigátan Jylland, sem færði okkur hina langþráðu frelsisskrá 1874. For- vitni mín var vakin og ég bað kunningjafólk mitt í Danmörku að útvega mér eftirprentun af málverki þessu, sem þau höfðu svo með sér í jólaleyfi sínu hér í Reykjavík. En það sem er athyglisverðast í máli þessu er, að freigátan er enn varðveitt og sérstök samtök starfandi til þess að koma henni í upphaflegt horf og sjá um við- hald hennar, en það er mjög kostnaðarsamt að halda slíkum skipum við. Freigátan er nú í Ebeltoft á Jótlandi, höfuðborg Molbúanna, og þar er henni ætlaður endan- legur samastaður. Kjölurinn að freigátunni Jyl- land var lagður 11. júní 1857, en skipinu var hleypt af stokkunum í nóvember 1860. Lengd þess er 71 metri og djúprista 6 metrar. Var búið 44 fallbyssum. Áhöfnin var 430 manns. Jylland er smíöað úr eik, bæði búið seglum og tveim lágþrýsti- vélum, 400 hestafla hvorri. Skip- ið gekk því bæði fyrir seglum og gufu og markaði smíði þess tímamót í danskri skipasmíði og var skipið nefnt á dönsku „Fuldkraftskib", algjör nýjung í danska flotanum. í Lademanns-alfræðiorðabók- inni dönsku segir svo um frammistöðu freigátunnar í stríðinu 1864: „Þann 9. maí 1864 átti Jylland í höggi við samein- aða flotadeild Austurríkis og Prússlands. Frammistaða áhafnar Jyllands var eina já- kvæða framlag Dana í öllu stríð- inu, en orusta þessi var háð við eyjuna Helgoland." Á þessum árum áttu Danir nýlendur í Vestur-Indíum, St. Thomas og tvær eyjar aðrar. Þangað fór Jylland fimm ferðir, en það er löng sigling. Á slíkum langsiglingum var gjarnan brugðið á það ráð að taka skrúf- una úr sambandi og hífa hana upp í þar til gerðan brunn á skutnum. Skorsteinunum var svo rennt niður í sérstök göt á þilfarinu og varð þá Jylland orðið að hreinu seglskipi og sigldi mikinn. Víkur nú sögunni til ársins 1874. Þá skyldi hátíð mikil hald- in á íslandi til þess að minnast þúsund ára byggðar á íslandi. Kristján konungur IX. ákvað að fara sjálfur til Islands og hélt af stað með konungsskipinu Jyl- land þann 22. júlí frá Kaup- mannahöfn og kom til Færeyja 25. júlí. Þaðan var haldið til Is- lands 27. júlí og komið til Reykjavíkur 30. júlí, í fylgd tveggja danskra herskipa, Heim- dal og Fylla. Á ytri höfninni í Reykjavík voru fimm erlend herskip fyrir, sænska aðmír- álsskipið Nörrkjöping, norska skipið Nordstjernen, prússneska korvettan Niobe og frönsku skip- in Indre og Beaumanoir. Hin er- lendu herskip hófu skothríð til heiðurs konungi, er konungs- skipin renndu framhjá þeim, en dönsku skipin svöruðu á sama hátt. Áhafnir erlendu herskip- anna lustu síðan upp fagnaðar- ópi, sem glöggt mátti heyra til lands, þar sem mannfjöldi beið konungs á landtökubryggjunni (Knudtsonsbryggj u). Kristján IX. var fyrsti kon- ungur, sem sté á land á íslandi. Hilmar Finsen landshöfðingi gekk fram úr mannfjöldanum á bryggjunni og bauð konung vel- kominn til íslands. Var konungi ákaft fagnað af mannfjöldanum, sem safnast hafði saman á bryggjunni. Konungur bjó í Stjórnarráðs- húsinu við Lækjartorg, en hafði Menntaskólahúsið til umráða tii veisluhalda (hús þessi voru þá nefnd Landshöfðingjahús og Lærði skólinn í Reykjavík). Konungur dvaldi fyrst í Reykjavík til 3. ágúst og sótti m.a. þjóðhátíð Reykvíkinga, sem haldin var í Öskjuhlíð. Var Öskjuhlíðarhátíðin ekki vel heppnuð, moldrok spillti henni og tveir danskir sjóliðar slösuð- ust alvarlega, þegar þeir skutu af fallbyssum, sem þar hafði verið komið fyrir. Aðalþjóðhátíð íslendinga var svo haldin á Þingvöllum 5.-7. ágúst og þótti hún aftur á móti takast vel. Sótti konungur hátíðina og reið auk þess austur að Geysi. Hinn 10. ágúst kvaddi konung- ur Hilmar Finsen landshöfð- ingja og hélt á konungsskipinu Jylland heimleiðis til Danmerk- ur, en kveðjudansleikur var um borð í skipinu á lokadegi heim- sóknarinnar. Þjóðólfur lýsir þannig veislunni: „En þann 10. þ.m. hélt kon- ungur aftur dansleik fram á skipi sínu. Þar var rúmsvæði nóg og skemmtan hin besta. Drakk hans hátign þar minni kvenna með fáum en fögrum orðum, og gekk með bikar sinn fyrir sér- hverja þeirra kvenna, er í boðinu voru. Og er hann gekk frá dans- leiknum, kvaddi hann þær allar með handabandi. Kl. 1—2 fór boðsfólkið í land, enda var þá flotinn búinn til brottlögu. Glóðu þá öll skipin af ljósum (bengölskum logum) og loftið af flugeldum (rakettum). Kl. 3 lagði konungsskipið út og með því all- ur flotinn, og voru skipin að hverfa fyrir Skagann, er fólk var risið úr rekkju." ísland hafði loks eignast stjórnarskrá. Frelsisskráin var flutt til landsins með freigát- unni Jylland og hlýtur skip þetta því að eiga sér nokkurn sess í Islandssögunni. Prófessor Carl Frederik Sör- ensen sjávarmyndamálari (mar- inemaler) var í fylgdarliði Kristjáns IX. í íslandsferðinni 1874. Málverk hans af komunni til Reykjavíkur er í Frederiks- borgarsafninu í Hilleröd á Sjá- landi. Árið 1892 var notagildi freigátunnar Jylland sem her- skips lokið og henni lagt og not- uð sem íbúðir fyrir sjómenn danska flotans (kaserneskib). Síðan er skipið selt til niðurrifs 1908, en með hjálp góðra manna tókst að bjarga því frá þeirri smán. Allar götur síðan hefur verið barist fyrir endurnýjun og við- haldi skipsins, en fjárskortur háð mjög þeirri viðleitni, þótt vilji væri nógur. Jylland var gert að safnskipi, en að sjálfseignar- stofnun 1977. Verndunarsamtök skipsins hafa látið postulínsverksmiðj- una Bing & Gröndal gera minn- ingarskjöld (platta) handmálað- an eftir málverki af Jylland. skjöldurinn er 32 cm í þvermál, en á honum stendur efst: Freg- attan, en neðst stendur: 1860- Jylland-1908, en það var notkun- artími freigátunnar í danska flotanum. Skjöldur þessi er gerður til ágóða fyrir endurbyggingu skipsins og er nú uppseldur. Þótt enn sé langt í land að endurbyggingu skipsins sé lokið, þá koma um 80.000 manns á ári hverju að skoða skipið. Það er ómaksins vert fyrir íslendinga, sem leið eiga um Jótland, að skreppa til Ebeltoft og skoða skipið. Frá Árósum er þetta stutt leið.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.