Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1986, Blaðsíða 3

Janos Starker
er talinn vera enn af albeztu cellóleikurum heimsins
um þessar mundir. Hann er Ungverji að uppruna,
býr í Bandaríkjunum, leikur um allan heim og
kemur nú hingað til að leika fyrir Tónlistarfélagið
og með Sinfóníunni.
LESBOE
@ [®3 ® @ @ ® ® E ® @ ® [H [mJ ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aöstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 10100.
Forsíðan
er af málverki eftir Gísla Sigurðsson og er á
sýningu hans, sem opnuð verður í dag á Kjar-
valsstöðum. Að þessu sinni er myndefnið mestan
part úr þjóðlífínu og mannlífínu, sumt frá liðinni
tíð, annað úr nútímanum og þar á meðal myndin
á forsíðunni, sem heitir „Sláturhúsballið".
Saigon
er barmafull af bijálæði mannkynsins og fáar
borgir hafa orðið eins fyrir barðinu á hernaði. Fyrst
voru það Kínveijar, síðan Frakkar, þá Bandaríkja-
menn og nú þegar þeir eru famir, eru rússneskir
„ráðgjafar" komnir í staðinn. Sænski blaðamaður-
inn Gunnar Frederiksson segir frá.
var
Lo-Johansson
er eitt af höfuðskáldum Svía og þekktur hér á landi,
m.a. fyrir „Götuna", sem Norðri gaf út á sínum tíma.
Nú nýlega varð Ivar áttræður og átti þá samtal við
Unni Guðjónsdóttur balletdansara, sem þekkir hann
vel. Hún þýddi einnig smásögu eftir Ivar, sem hér
birtist.
Ólafur Jóhann Sigurðsson
Firring
Égþóttist horfa út um glugga á glugga.
ígarðinum, þarsem sólskin og tunglskin léku,
sá égáflötinni reika skugga afskugga.
Ég skundaði þegar útum dyr, á dyrum,
en dökkar og bjartar hurðir fyrir mér véku.
Og þegar ég stóð loks andspænis glugga á glugga
ígarðinum, þarsem sólskin og tunglskin léku,
komu á móti mér ótal skuggar afskugga,
en skugginn sem áttiþá hvarf inn um dyr á dyrum
og dökkar og bjartar hurðimar undan véku.
Og fyrr en mig varði sortnaði gluggi á glugga.
ígarðinum, þarsem sólskin og tunglskin léku,
reikuðu saman skuggar af horfnum skugga.
Ég skalf og fann ekki lengur dyr á dyrum,
þar sem dökkar og bjartar hurðir fyrir mér véku.
Á flötinni undir myrkvuðum glugga áglugga,
ígarðinum, þarsem sólskin og tunglskin léku,
hlaut égþann dóm að verða skuggi af skugga.
Eg legg til að íslenskan sem
skólafag hjá unglingum,
þ.e. í framhaldsskólum og
eldri bekkjum grunn-
skóla, verði klofín í
tvennt: bókmenntirnar og
hitt.
Af hverju? Jú, það er svo hætt við að
bókmenntirnar vaxi hinu yfir höfuð. Ekki
bara stafsetningunni og málfræðinni, heldur
ritgerðasamningu og allri þeirri þjálfun í
málbeitingu, bæði í ræðu og riti, sem þyrfti
að veita þótt það sé kannski ekki gert nógu
markvisst núna.
Ekki svo að skilja að bókmenntir séu
neitt ómerkilegt viðfangsefni eða bók-
menntakennslan lítils virði. Þvert á móti er
það einmitt vandamálið hvað bókmennta-
kennslan er víða að verða merkileg og ágæt.
Hún er bara vaxin upp úr sambýlinu við
aðra þætti íslenskukennslunnar.
Fyrir 10 eða 20 árum var bókmennta-
kennsla víðast miklu ómerkilegri og frum-
stæðari en nú. En hún fór betur saman við
alvöru-íslenskuna. Þá voru bókmenntatext-
ar aðallega lesnir til að læra að skilja öli
erfiðu orðin í þeim, kannski líka til að læra
eitthvað um beygingu þeirra og uppruna.
Og kennararnir — ef þeir voru réttindamenn
— voru norrænufræðingar eða íslenskufræð-
B
Bókmenntir
Önnur námsgrein
en íslenska
ingar, sem svo voru kallaðir, og höfðu lært
jöfnum höndum málfræði og bókmenntir,
eða öllu heldur málsögu og bókmenntasögu.
Framfarimar í bókmenntakennslu byij-
uðu í háskólanum. Þar var farið að kenna
meiri bókmenntafræði, ekki einbera bók-
menntasögu. í háskólanum urðu líka fram-
farir í málfræði, en þær gerðu málfræðina
dálítið strembna fyrir þá sem höfðu aðallega
áhuga á bókmenntum, þannig að áhuga-
menn um bókmenntir fóru að sækja í að
læra íslensku með sem minnstri málfræði.
Nú er hægt að verða kandídat í íslenskum
bókmenntum og hafa minna en sjöunda
hluta af háskólanámi sínu í málfræði og
skyldum greinum. A sama hátt getur ís-
lenskufræðingur núna verið fræðingur í
nærri eintómri málfræði.
I skólunum, unglingaskólum og fram-
haldsskólum, er líka farið að kenna bók-
menntir á mjög skemmtilegan hátt og
áhugavekjandi. Kennslan um íslenskt mál
hefur fremur dregist aftur úr. Þegar mál-
fræðinni sjálfri sleppir hafa kennarar ekki
við mikið að styðjast af vel til reiddu náms-
efni, og sumir þeirra eru líka að áhuga og
undirbúningi fyrst og fremst bókmennta-
kennarar. Þá verður ansi freistandi, bæði
fyrir kennara og nemendur, að nota tímann,
sem íslenskunni er skammtaður, aðallega í
bókmenntimar.
Það er ekkert undarlegt. Hugsum okkur
að söngur og leikfími væru af einhveijum
sögulegum ástæðum talin ein námsgrein og
falin sama kennara. Ef hann hefði sjálfur
verið einkar söngelskur, lært aðallega söng,
en alla tíð verið lélegur í leikfími, þá myndu
tímamir í þessari skrítnu námsgrein senni-
lega fara mest í það að syngja, enda þætti
nemendum það vísast miklu skemmtilegra,
eins og í pottinn væri búið með kennsluna.
Ráðið væri vitaskuld það að kljúfa náms-
greinina í tvær, skammta kennslustundir í
tvennu lagi fyrir söng og leikfími og ráða
annan leikfímikennara. í öðmm skólum, þar
sem sami kennari hefði áður kennt hvort
tveggja af fullum áhuga og með góðum
árangri, þar myndi hann auðvitað halda
því áfram þótt það hétu orðið tvær náms-
greinar.
Svona er það einmitt í íslenskunni. ís-
lenskar bókmenntir em merkilegt skólafag
sem á að fá sitt rúm vel úti látið á stunda-
skrám skólanna. En þær koma ekkert í
staðinn fyrir raunvemlega íslenskukennslu:
æfingu í að tala og rita íslenskt mál, skoða
það og skilgreina. (Og skoða fleiri tegundir
af textum en einberar fagurbókmenntir, þær
em kannski gómsætasti rétturinn í íslensku-
veislunni, en heldur fábreyttur kostur einar
sér.) Víða hafa sömu menn kennt bæði bók-
menntir og íslensku af fullum áhuga, og
þá er auðvitað ekkert á móti því að þeir
haldi því áfram. En sumir hafa bara alls
ekki áhuga á hvom tveggja, og þá væri
heppilegt að geta skilið á milli, haft sinn
kennarann í hvort (sem mjög trúlega gætu
líka kennt fleira, t.d. erlend mál), hvom
með sitt ákveðna rúm á stundaskrá.
Þannig ætti að vera fyrir það girt að ís-
lenskan sjálf verði homreka fyrir bók-
menntakennslunni, sem er viða í skólum
orðin svo skemmtileg og áhugaverð að það
er stórhættulegt fyrir önnur viðfangsefni
að teljast til sömu námsgreinar og hún.
HELGI SKÚLIKJARTANSSON
LESB0K MORGUNBLAÐSINS 1.MARZ1986 3