Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1986, Blaðsíða 8

■ ■
■
Saigoa á árunum uppúr 1960: Lífí tuskunum, umferðin í einni kös ogþannig erþað enn.
barmafull af brjálæði
mannkynsins
Ablómumskrýddu torginu við gamla Óperuhús-
ið var framið eitt af morðunum í skáldsögu
Grahams Greene, „Hljóðláti Ameríkumaður-
inn“. Einhver hafði kastað sprengju að hjól-
reiðamanni; fólk tók að safnast saman í lítinn
Varla er nokkurt heims-
horn eins stríðshrjáð sem
Víetnam. í þúsund ár
héldu Kínverjar landinu
hemumdu — á 19. öld
komu Frakkar með sinn
yfirgang og síðan háðu
Bandaríkjamenn „stríðið
sem ekki var hægt að
vinna“ á 7. áratugnum.
Nú em Kanar farnir, en
þá em Rússar komnir í
staðinn. Nú sitja þeir á
vínbömnum í Saigon, kall-
aðir ráðgjafar. Sænski
blaðamaðurinn Gunnar
Frederiksson var nýlega
á ferð þar austurfrá og
staldraði við í Saigon.
hóp í kringum illa útleikið líkið, áður en
blaðamennimir hurfu aftur inn á barinn á
Hótei Continentai og röbbuðu um það sín á
milli eins og venjulega, hveijir kynnu að
hafa staðið á bak við þetta tilræði og hvaða
tilgangi það hafí eiginlega átt að þjóna.
Frá almenningsgarðinum niðri við flótið,
þar sem Hótel Majestic stendur, er hægt
að ganga upp eftir götunni, sem Frakkar
kölluðu rue Catinat, framhjá Ópemhúsinu
og áfram að dómkirkjunni, sem Frakkar
reistu en Bandaríkjamenn köliuðu á sínum
tíma John F. Kennedy-dómkirkjuna, þegar
þeir vom ráðandi í Saigon.
í BRENNIPUNKTI
SVIPTINGANNA
Hér áður fyrr hafði ég verið vanur að
spóka mig einu sinni á dag eða jafnvel oftar
á me Catinat, sewm nú hefur verið skírð
Gata vopnuðu uppreisnarínnar. Síðast þegar
ég kom til Saigon — nú opinberlega Ho Chi
Minh-borg — bjó ég á Hótel Lótusblóminu,
einmitt við þessa götu. Stundum kom það
fyrir, að ég leit inn á barinn á Hótel Contin-
ental, sem Graham Greene skrifar um. En
miklu oftar fór ég í lyftunni upp á áttundu
hæð í gistihúsinu þar beint á móti, Hótel
Caravelle. Þar hafði ég búið, þegar ég fyrst
kom til Saigon árið 1966, meðan allt logaði
í styijaldarátökum í landinu, og líka í annað
skiptið eftir stríðið, árið 1977. Þegar ég kom
þangað enn öðm sinni árið 1979, hafði ég
útsýni yfir fljótið frá herberginu mínu á
Hótel Majestic.
Allt er samankomið í miðbænumí Saigon.
Uppi á áttundu hæð Hótel Caravelle hefur
barþjóninn, Hang Tinh, sinnt störfum sínum
allt frá árinu 1959. Hann hefur alla sína
ævi búið í Saigon — á franska tímanum,
meðan á hinu skammæa en blóðidrifna
hernámi Japana stóð, á ámm amerísku Víet-
namstyijaldarinnar og líka eftir 1975, þegar
kommúnistamir höfðu tekið við.
Fáar borgir hafa mátt þola jafn margt
og misjafnt, hafa verið vettvangur jafn
margra fólskuverka, illsksu, harmleikja, fá-
ar borgir sokkið jafn djúpt í botnlausri póli-
tískri spillingu, mátt þola jafn mörg
sprengjutilræði á götum úti, séð þvílika
mergð hermanna af margvíslegu þjóðemi
þramma eftir götunum, auk allra þeirra, sem
venjulega em kallaðir hemaðarráðgjafar.
Þegar ég leit fyrst inn hjá Hang Tinh
árið 1966, var ég í lyftunni samferða banda-
rískum liðsforingja, sem var með whiskýglas
í annarri hendi en hélt hinni utan um víet-
namska konu. Barinn var troðfullur af
bandarískum liðsforingjum og víetnömskum
konum.
— Frakkar dmkku létt vín, Bandaríkja-
menn whiský. Núna er vitanlega mest
dmkkið af vodka, segir Hang Tinh.
Eg spyr hann, hveija hann hafi þá kunnað
bezt við, Frakka, Bandaríkjamenn eða
Rússa, og Hang Tinh hlær við:
— Ég hef bara afgreitt þá.
FRAMANDLEGIR; HVÍTIR,
Drukknir Og Háværir
Barinn er næstum því tómur. Þrír Rússar
koma inn, einn þeirra er með gítar. Hang
Tinh dregur niður í amerísku poppmúsíkinni,
og Rússamir taka að syngja ofur trega-
blandna söngva frá heimalandi sínu, ef til
vill angurvær þjóðlög, ef til vill söngva drátt-
arkarlanna á Volgu.
Ég man, að ég kom eitt sinn af tilviljun
inn í borðsalinn á Hótel Majestic árið 1979,
en þar var þá haldin fjölmenn rússnesk
veizla. Ráðgjafamir, hjálparliðamir eða
hvað þeir em nú kallaðir, urðu að dansa
saman tveir og tveir, af því að þá hafði
opinberlega verið bundinn endi á allt vændi.
Að öðm leyti var þessi kvöldfagnaður ná-
kvæmlega eins og á tímum Bandaríkja-
manna: Hávaxnir, hvítir og mjög dmkknir
karlmenn vom með háreysti, og Saigonbúar
hlutu að velta því fyrir sér, hvað þessir
menn væm eiginlega að gera í borginni
þeirra.
FRANSKAÖLDIN
Frönsku farþegaskipin vom næstum því
Qórar vikur að sigla frá Marseille um Súez-
skurð, Colombo á Sri Lanka og Singapore,
þar til vitinn kom í ljós á klettóttu nesinu,
sem Frakkar kölluðu Saint Jacques. Eftir
sex tíma siglingu milli óshólmanna upp
bugðótt fljótið, stigu frönsku nýlendufjöl-
skyldumar í land á bryggjunni fyrir neðan
Hótel Majestic.
Paul Doumer, einn merkasti landstjóri
Frakka í Víetnam, hefur í bók sinni,
„L’Indoo-Chine franQaise" lýst dvölinni í
Saigon, en bók hans kom út í París árið
1905. Þar getur að líta uppdrátt af borginni
um aldamótin síðustu með me Catinat,
Ópemhúsinu, dómkirkjunni og öllum götum,
sem látnar vom bera nöfn franskra hers-
höfðingja. Frökkum var í mun að heiðra
marga franska hershöfðingja með götunöfn-
um í Saigon.
Doumer segir í bók sinni, að Saigon sé
ein viðkunnanlegasta og þægilegasta borgin
í fjarlægari Austurlöndum. Hann nefnir
fyrst hin fjölmörgu veglegu minnismerki í
borginni, létt yfirbragð húsanna, skuggsæl-
ar götumar umluktar fjölskrúðugum gróðri.
Saigon „er einna líkust stómm skrúðgarði".
Nokkur hús gnæfa yfir alla gróðursæld-
ina, og þar ber fyrst og fremst að nefna
geysilega stóra höll franska landstjórans,
sem reist var á ámnum kringum 1870, og
er höllin umlukin víðlendum lystigarði.
Doumer hefur sérstakt yndi af að lýsa gjörla
hátíðasölum hallarinnar, dagstofum, fordyr-
um, skálum, skrifstofum, íbúðarherbergjum,
stigum og húsbúnaði. Alls staðar er þar hátt
til lofts og vítt til veggja, allt með mikium
glæsibrag innanhúss í frönsku landstjóra-
höllinni, „tákn staðfestu og varanleika vald-
anna í hendi franska hemámsliðsins í Coc-
hin-Kína“. Þannig kölluðu útlendingamir
syðsta hluta Víetnams á þeim tíma. Miðhluti
landsins var kallaður Annam, norðurhlutinn
Tonkin. í Annam var hin foma keisaraborg
Hué, og í Tonkin var Hanoi höfuðborgin,
og þar átti franski landstjórinn sér aðra
höll, sýnu minni þó og öllu einfaldari í snið-
um en hallarbáknið suður í Saigon.
Gengið Fallvalt í Saigon
Oft varð mér gengið upp að grindverkinu
fyrir framan hina feiknastóru fyirum
frönsku landstjórahöll í Saigon, en hún
stendur við enda breiðgötunnar, sem nú
hefur verið nefnd 30. aprílgatan. Hér mdd-
ist norður-víetnamskur skriðdreki rakleiðis
í gegnum jámgrindumar í hliðinu á lysti-
garðinum klukkan hálftólf áregis hinn 30.
apríl 1975. Þar með var valdatíma stjómar-
herranna í Saigon lokið fyrir fullt og allt —
og bundinn endi á tálsýnina um varanleika
pólitískra valda.
8