Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1986, Blaðsíða 9

Á götu í Saigon nútímana. Reiðhjól og mótorhjól eru
farkostir sem flestir nota.
Núna hafa rússneskir „ráðgjafar“ tekið við af hinum
bandarísku. Þeir sitja á sömu vínbörunum, sama þjón-
ustufólkið ber þeim sams konar sjússa, þeir sóla sig á
sömu baðströndunum undir sömu sólinni. Skyldi þróun
mála verða hin sama?
Víetnam tíu árum eftir síðustu styrj-
öld. Gamall, ryðgaður skriðdreki er
orðinn að leiktœki bamanna og um
leið minnismerki um vitfirringu allra
þeirra manndrápa, sem framin voru
í Víetnamstríðinu.
Frönsk, Seiðandi Og
SlÐSPILLT
Hinn 18. febrúar 1859 gerðist það í þessu
langvinna stríði, að Frakkar tóku herskildi
lítinn fiskimannabæ, sem hét Saigon, enda
þótt keisarinn í Hué bæri fram harðorð
mótmæli gegn hemámi staðarins. Fljóts-
höfnin í Saigon er djúp og fær hafskipum,
og þegar Paul Doumer kom þangað á stóru
frönsku farþegaskipi árið 1897, töldust íbú-
ar bæjarins vera um 30.000, þar af 4.000
Frakkar, og Kínvejar vom eitthvað álíka
Qölmennir í bænum.
Sumarið 1920 kom Bertrand Russell við
í Saigon, en hann var þá á ferð til Peking
á brezku farþegaskipi. „Saigon,“ skrifar
hann, „er hreinasta martröð."
— Borgin stendur spölkom upp með fljót-
inu, landið er rennislétt; Saigon er umlukin
fenjasvæðum, þar sem ræktuð em hrísgijón,
og þar er ennþá heitara á nætumar en á
daginn; allt er fullt af bitmýi, leðurblökum
og stómm eðlum.
Evrópumenn em allir óhemju ríkir hér
um slóðir og mjög veikir; konumar aka um
í bifreiðum, feiknalega fínar, snurfusaðar
I þess að vinna fyrir ijölskyldunni; eldri bróðir
Marguerites sóaði íjármunum og heilsu sinni
í ópíum og fjárhættuspili og dó ungur að
ámm.
Duras-Qölskyldan var því illa sett ný-
lendufjölskylda, sem beðið hafði fjárhags-
legt skipbrot og bjó við kröpp kjör. Margue-
rite varð jafnvel að aka með strætisvagni
fyrir innfædda Víetnama frá heimili sínu
niðri við fljótið og inn í miðbæ Saigon-
borgar, þegar hún fór í skólann. Dag nokk-
um gerðist undarlegt atvik.
INNFÆDDUR ELSKHUGI
Hún var þá fímmtán ára og man enn þá,
fímmtíu ámm eftir að þetta gerðist, eftir
því að hún hafði reynt að dylja funandi
æskuroðann í kinnunum með smyrslum og
púðri, sem hét „Houbigan". Við ferjustaðinn
stóð karlmaður, sem hafði til umráða stóra,
svarta glæsibifreið með einkabflstóra. Hann
var tólf ámm eldri en hún; faðir hans var
kínverskur milljónamæringur, er rak fast-
eignasölu í útborginni Cholon. Marguerite
fékk að aka með þessum manni inn í mið-
bæinn, í staðinn fyrir að fara með strætis-
vagninum, sem var jafnan troðfullur af Ví-
Tíu ámm eftir þennan atburð gekk ég á
fund hershöfðingjans, sem gefið hafði skip-
un um að fáni Saigonstjómarinnar, sem
blakti yfír höllinni, skyldi dreginn niður. Ég
spurði, hvað hann hefði svo aðhafzt eftir
uppgjöfína.
— Ég fór heim, sagði hann.
Það hefur oft komið til uppgjafar í Saigon
— í allri hinni undarlegu sögu þessarar
borgar virðist stöðugt hafa komið til upp-
gjafar valdhafanna fyrir utanaðkomandi
ásókn.
í þúsund ár höfðu Kínveijar haldið Víet-
nam hermumdu, og um þetta langa skeið í
sögu þjóðarinnar vitna þjóðsögur, ævintýri
og kvæði Víetnama enn þann dag í dag.
Snemma á öldum tóku Frakkar að gera út
kristna trúboða til Suðaustur-Asíu, en Víet-
namar, sem ekki fengu skilið af hveiju þeir
ættu að gerast franskir kaþólikkar, snémst
til vamar. Frakkar uðm því við og við að
gera herlið út af örkinni austur til Víetnam,
af því þeim bar vitanlega skylda til að veija
trúboða sína.
Af þessum skæmm spratt svo reglulegt
stríð þama austur frá, sem smátt og smátt
breiddist út um allt landið og varð brátt svo
víðfeðmt, að erfítt reyndist að halda nokk-
urri yfírsýn yfír gang þess og gildi eins og
venjulega, þegar um nýlendustríð er að
ræða. Undir lokin skildu aðilar yfirleitt ekki,
um hvað eiginlega var verið að beijast.
etnömum og heitur eins og bakarofn.
Þetta varð fyrsta ástarævintýri hennar,
og hún vildi ekki skrifa um það, fyrr en
mörgum áratugum síðar eftir að móðir
hennar var látin, og hún sjálf komin um
sjötugt.
Hann hafði samfarir við hana í íbúðinni
sinni, þar sem einungis vom rimlatjöld í
gluggunum, sem sném út að götunni. Þau
heyrðu háreystina og hvellar raddir fólksins
úti á gangstéttinni rétt fyrir utan gluggann
á stofunni, þar sem þau áttu hvflubrögð og
sáu gegnum rifumar á sóltjöldunum skugg-
ana af fólkinu, sem gekk þar framhjá ör-
skammt frá þeim. Þau hittust aftur og
aftur, enda þótt að ást þeirra væri með öllu
vonlaus, óhugsandi tengsl milli Kínveija og
franskrar stúlku á nýlendutímabilinu. Allt
komst vitanlega upp, og móðir hennar varð
viti sínu íjær af reiði og auðmýkingu og
hótaði að reka dótturina á dyr fyrir fullt
og allt. Samt sem áður fór það svo, að
Duras-fjölskyldan þáði matarboð hjá kín-
verska elskhuga dótturinnar, þótt gestimir
ættu naumast orðastað við gestgjafana. En
þar gafst þeim þó tækifæri til að borða
nægju sína af góðum mat.
I „L’amant“ lýsir Marguerite Duras
frönskum konum í Saigon á þeim árum.
Þær voru mjög hvítar á hörund, fríðar, afar
nákvæmar í öllu sem varðaði útlitið, þráðu
alla tíð sexmánaða dvölina í Evrópu þriðja
hvert ár og töluðu í sífellu um aðstæðumar
þama í nýlendunni, um þjónustufólkið,
stóm, glæsilegu einbýlishúsin sín, dansleiki,
silkijólana. Þær biðu þess alltaf með óþreyju
að komat burt frá Víetnam fyrir fullt og
allt; nokkrar þeirra gengu af vitinu, nokkrar
frömdu sjálfsmorð. Þetta var heimur ör-
Einnig þetta eru ummerki stríðsins:
Kaþólskar nunnur annast munaðar-
laus, víetnömsk böm. Feðumir em í
Chicago eða í San Antonio eða hafa
borið beinin á vígvellinum. Mæðurn-
ar? Ef til vill fangar í einhverjum
pólitískum endurhæfingarbúðum
kommúnista eða hafa einfaldlega
horfið fyrirfullt ogallt. Stríðið geisar
og lognast svo út af — lífið heldur
áfram.
og velsnyrtar, en með innfallnar kinnar, og
allt minnir á dauðann.
Franska skáldkonan Marguerite Duras óx
hér úr grasi á ámnum milli 1915 og '30,
og ef til vill var það martröð fyrir hana.
Það var á blómaskeiði franska nýlendutíma-
bilsins, áður en röðin kom að Frökkum að
bíða ósigur í Saigon. Hún lýsir þessum
æskuámm sínum í nýútkominni skáldsögu
„L’amant" (Elskhuginn), sem hlotið hefur
frábæra dóma. Faðir hennar átti lítið fyrir-
tæki upp með Mekongfljóti, en hann dó um
aldur fram eins og algengt var um Evr-
ópumenn í þessu óholla, miskunnarlausa
loftslagi. Móðir hennar starfaði því sem
frönskukennari í frönskum stúlknaskóla til
+
LESBÓK MORGUNBLAOSINS 1. MARZ 1986
9
I
f
1
H
I
I
'I
j'