Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1986, Blaðsíða 14

Bragi Sigurjónsson
if
T
AFTURA
UNDIRSTÖÐUNA
Fransmenn
farnir að
efast um
frjálsræðið
Sá franski ráðherrann sem er
lengst til vinstri, Jean-Pierre
Chevénement, er að hafa enda-
skipti á frönskum skólum,
íhaldsmönnum til ánægju. Síðan hann
varð menntamálaráðherra í júlí 1985,
hefur hann ekki einungis samið frið við
einkaskóla og skóla kaþólskra manna,
heldur hefur hann hafnað þeirri ftjálslæt-
isstefnu sem hefur ráðið franskri mennta-
hugsjón í tvo áratugi eða lengur. í stað
þess að líta á skóla sem staði þar sem
hæfileikar barna geti blómstrað með sem
minnstri áreynslu og aðhaldi, heldur
Chevénement fram ágæti dugnaðar,
árangurs, ættjarðarástar og, umfram allt,
aga. Þeir sem veija nútímastefnuna ásaka
hann um að draga taum úrvalshug-
myndarinnar. Eftir því sem gagnrýnendur
hans segja, er Chevénement að færa
menntastefnuna til baka um 50 ár. Ráð-
herrann lætur þetta samt ekkeit á sig fá.
Honum líður heldur ekkert óþægilega
vegna þess lofs sem hann hefur hlotið
frá hægrisinnuðum stjórnmálamönnum
fyrir viðhorf sitt. Chevénement trúir því,
að hann sé að verða við útbreiddum óskum
foreldra með alls ólíkar stjómmálaskoðan-
ir. Það er útbreidd skoðun foreldra að of
margir franskir ríkisskólar standi alls
ekki í stykkinu. Eftir því sem Chevéne-
ment segir, yfirgefur fimmtihluti franskra
skólabarna grunnskóla þau eru þá um
11 ára gömul án þess að kunna að lesa.
Stefna síðustu-20 ára eða svo hefur
verið að draga úr úrvali og samkeppnis-
prófum, þó svo að franskir framhaldsskól-
ar haldi enn uppi ströngu einkunnakerfi.
Böm em ekki lengur látin lesa bækur
eftir sígilda, franska höfunda, heldur
bækur sem vekja frekar stundaráhuga.
Þjóðfélagsstefnur, ekki utanaðlærðar
dagsetningar og ártöl og skýring atburða,
hafa verið ráðandi í sögukennslustundum.
þetta þjóðfélagsmálatal hefur þótt tíska
sem hefur vakið andstöðu margs fólks,
þar á meðal Mitterrands forseta. Fijáls-
lætismenn hafa haft það að leiðarljósi að
í skólunum ættu böm að „læra að læra“,
en ekki bara að vera troðin út af þekkingu.
Chevénement er ekki á sama máli.
Börn komast best að raun um hvernig á
að læra, segir hann, með því að læra.
Þetta er mikil breyting á þeirri menntun-
arvenju sem er vinstrimönnum svo kær.
Hinn nýi ráðherra leggur áherslu á mikil-
vægi prófa, sígildra bókmennta og hefð-
bundinnar mannkynssögu. Til þess að
friða vinstrisinna hefur Chevénement
kveðið á um samfélagsfræðikennslu í
gmnnskólum næsta haust. Þessari
kennslu er ætlað að vekja stolt franskra
skólabarna af franskri lýðræðishefð og
að gera Chevénement kleift að benda á,
að hann hafi nú ekki alveg svikist undan
merkjum.
Þýtt úr „The Economist"
frá 5. janúar 1985.
MAT Á MÖNNUM
eftir Hilmar Biering
einni af fomsögum okkar er sagt
að fáir bregði hinu betra ef viti
þeir hið verra og þótt langt sé
síðan þessi orð vom sögð em þau
því miður sönn enn í dag.
Opinskár og einlægur maður
er gjaman talinn vitgrannur
vegna þess að hann kann ekki að dyljast
en þó em þetta eiginleikar sem við metum
hvað mest meðal þeirra sem við þekkjum
Athugasemd
Fyrir margháttaðan misskilning birti
Lesbók Morgunblaðsins „ljóð“ eftir undirrit-
aðan sem bar heitið „Reykjavík“. Tekið
skal fram að hér er um að ræða uppkast
að Ijóði sem er engan veginn í prenthæfu
ástandi. Ég er enn að vinna þetta ljóð.
Virðingarfyllst,
náið. Ef til vill væm fleiri opinskáir og
einlægir ef þeir óttuðust ekki að skoðanir
þeirra féllu ekki viðmælandanum í geð eða
að þeir óttast að segja eitthvað sem orðið
gæti skotspónn þeirra sem um þá tala síðar.
Einnig kann ótti við að verða uppvís að
fákunnáttu að leggja hömlur á það sem
menn þora að segja því það nálgast dauða-
synd að hafa rangt fyrir sér í viðurvist
annarra og um langan aldur hefur sú bá-
bilja fengið að þrífast að vitur maður þegi
en hinn vitgranni tali.
Enginn á þess kost að kynnast náið öllum
þeim sem þeir umgangast og af því leiðir
að mat okkar á mönnum fer oft eftir því
hvemig menn koma fyrir. Við sjáum svipinn,
hlustum á það sem sagt er og tökum jafnvel
mið af klæðnaði þegar við gemm upp hug
okkar um hvem mann þessar umbúðir hafa
að geyma. En hvort sem maður er har vexti
eða lágur, feitur eða grannur þá segir það
auðvitað ekkert um hinn innri mann. Veki
maður athygli okkar og ef okkur langar til
þess að vita meira þá er algengasta ráðið
að spyijast fyrir um manninn og enn kemur
það, að fáir bregða hinu betra ef vita þeir
hið verra.
Við rekum upp stór augu ef við sjáum í
minningargrein um mann að ekki hafi allt
hans líf verið fellt og slétt. Sé þess til dæmis
getið að viðkomandi hafí skilið við maka
sinn mundi enginn ætla sem lesið hefur allt
lofíð að slíkt gæti verið þeim að kenna sem
lofaður er. Þó ætti flestum að vera það ljóst
að sjaldan veldur einrr þá tveir deila. Öll
emm við vegin og metin næstum í hvert
sinn sem við gerum eitthvað eða látum
eitthvað ógert og því miður eru allt of
margir léttvægir fundnir vegna þess að fáir
bregða hinu betra nema í minningargrein-
um.
Einn er þó sá hópur manna sem sagt er
að þyki betra illt umtal en ekkert en það
eru stjómmálamennimir enda gæti það
bundið endi á stjómmálaferil ef hætt væri
að tala um þá, samt em þeir háðir sama
lögmáli og aðrir. Þessi nákvæma athygli sem
stjómmálamanninum er veitt getur reynst
honum erfíð því þá er honum bmgðið um
hið verra jafnt af andstæðingum sem jafnvel
af samheijum.
Eitt er það mat á mönnum sem mun einna
erfíðast en það er þegar menn em metnir
til launa og þar með settir á ákveðna hillu
í brauðstriti sínu. Við það mat er lagður
sami mælikvarði á stóran hóp manna og
þá kemur ef til vill í ljós gallinn á því að
menn em ekki metnir hver og einn heldur
starfíð sem slíkt. Þar sem um það er að
ræða að meta einstaklinga til launa leynist
að vísu sú hætta að litið sé frekar til þess
sem manninum er ijötur um fót en hins sem
til framdráttar má verða.
Við mat á mönnum til launa er líklegast
að árekstur verði á mati annarra á mannin-
um og sjálfsmati hans. Mat manna á sjálfum
sér er án efa viðkvæmasti þátturinn í öllu
mati á mönnum en vanmeti menn sjálfa sig
er varla von til þess að aðrir meti þá mikils.
Að meta sjálfan sig hæfan til þess að
tjá sig opinberlega í ræðu eða riti er áhætta
og þar þarf í raun að fara saman kjarkur
og kæruleysi. Kjarkur til þess að segja það
sem mönnum býr í bijósti og það kæruleysi
að hætta hugsunum sínum í dóm annarra.
Sá sem þessar línur ritar veit að einnig
hann verður veginn og metinn af þeim sem
lesið hafa og að eina vonin er að verða
ekki léttvægur fundinn.
í hálfum
hljóðum
Þegar ég sofna sáttur burtu héðan
sýnist mér rökin hnígi öll aðþví
að lokið verði lífi mínu beinu,
ogskuliég vera alveg fordómsfrí
finnst mér það muni ekki skipta
neinu,
ekki þó vegna þess égþykist lakar
þorranum hafa starfað yfirleitt
— margt hefégsýslað sumurjafnt
og vetur —
en ég held ekki að í mér búi neitt
sem ástæða er til aðreyna nokkuð
betur.
Það er svo annað mál að ekki að
heldur
úrlausn éghafi skynjað nokkra á því
hvað hafi í fýrstu rofið myrkrið rauða
eða til hvers — ogkomið okkurí
óþrotleg heilabrot um lífogdauða.
Þau mistök urðu við lokavinnslu á Lesbók
22. febrúar að ein myndanna með grein
Bjarka Jóhannessonar arkitekts um mið-
borgir og þátt verslunar og viðskipta þar
féll niður. Myndin er því birt hér og textinn
sem henni fylgdi: „í miðborgum er landverð
hæst. Myndin sýnir landverð í borginni
Topeka í Kansas í Bandaríkjunum." Er
beðist velvirðingar á þessum mistökum.
Stefán Snævarr
Höfundur er borgarstarfsmaður.