Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1986, Page 12

NOVEMBERGRE I N
Ráðstöfun eða frjálst
val ástarinnar
ér verður rætt svolítið um stofnun, sem all-
mörg okkar þekkja af eigin reynd, nefnilega
hjónabandið.
Það mun vera aðalreglan hjá okkur íslend-
ingum, að fijálst val ástarinnar, eða ástin
EFTIR ÆVAR R.
KVARAN
sjálf, ráði giftingu. Ekki hefur því alltaf
verið þannig varið. Meðal forfeðra okkar
var einstaklingnum oft ráðstafað í hjóna-
band, iðulega gegn vilja annars eða beggja,
eins og íslendingasögumar bera með sér.
Og enn tíðkast slíkt meðal austrænna þjóða.
En nú vill svo til, að mörg þessara hjóna-
banda hafa orðið hamingjusöm og stundum
jafnvel betur heppnuð en þau, sem byggð
em á ást. Hvemig stendur á því? Það mun
meðal annars stafa af því, að ástríðufull og
heit ást skapar sér alls konar kynjamyndir
af raunvemlegu fólki. Menn em um of ást-
fangnir og vænta því óvenjulegrar hamingju
af hjónabandinu, en verða svo oft vonsvikn-
ir. Þeir, sem slík mál hafa rannsakað, telja
að í Bandaríkjunum muni vera tiltölulega
fleiri hjónabönd, sem byggð em á ást, en í
nokkm öðm landi. En þar em skilnaðir líka
tíðir og auðveldir.
Roussy de Sales, Frakki sem búsettur er
í Bandaríkjunum og þekkir þau vel, hefur
sýnt framá það, að mörg bandarísk ung-
menni búast við því að kynnast fullkominni
ást, þegar þau giftast. Þau hafa farið svo
oft í kvikmyndahús og lært þar að ástin sé
fólgin í því að fara með ungar stúlkur, frá-
bærlega vel klæddar, í skemmtiferðir um
hémð, þar sem landslag er alltaf fagurt.
Þau hafa líka lært að deilur elskenda enda
alltaf í löngum kossi.
Enginn hefur sagt þeim frá því að
skemmtiferðir séu dýrar og þreytandi, fag-
urt landslag fremur sjaldgæft og ferðafélag-
ar geti verið afundnir og önugir. Enginn
hefur sagt þeim frá því að ungu stúlkumar
í Hollywood em fallegar einungis fyrir þá
sök, að þær hafa heilan her af hárgreiðslu-
konum, fegmnarsérfræðingum og nuddur-
um til þess að annast sig. Enginn hefur
sagt þeim, að í hjónabandi sínu verða ungir
menn oft að horfa á konu sína með úfið hár
í slæmu skapi. Og enginn hefur sagt ungu
konunni að karlmenn geti verið sjálfhælnir,
síþreyttir vegna vinnu, ósanngjamir, óþolin-
móðir og skapstyggir.
Hver verður svo afleiðingin? Bráðlega em
báðir aðilar vonsviknir. I stað þess að gera
sér grein fyrir því að ekkert í heiminum er
fullkomið, ekki einu sinni ástin, halda bæði
að þeim hafí skjátlast í valinu og fullkom-
leikans sé annars staðar að leita. Svo skilja
þau til þess að halda leitinni áfram.
En auðvitað færa nýjar kynningar þau
ekki hænufet nær fullkomleikanum sem þau
leita að. Þau halda áfram að skilja hvað
eftir annað, allt til ellidaga er fengin reynsla
hefur kennt þeim það, sem þau hefðu átt
að athuga strax og þau urðu ástfangin, sem
sé, að í hjónabandi verða báðir aðilar að
bijóta odd af oflæti sínu ef vel á að fara.
Eða eins og franska skáldið André Mauro-
is segir: Bæði hjónin verðaað vinna þögul
heit að því, að útiloka sig frá tilviljunar-
kenndum augnabliksgeðsveiflum. Það er í
rauninni ægileg ákvörðun þegar maður seg-
ir. „Ég bind mig ævilangt. Ég hef valið.
Héðan í frá verður markmið mitt ekki það,
að leita einhverrar, sem mér kann að falla
í geð, heldur að þóknast þeirri sem ég hef
valið."
I N
Samt er það þessi ákvörðun ein, sem
getur skapað farsælt hjónaband, og ef heit-
ið er ekki unnið af heilum hug eru möguleik-
ar hjóna til hamingju harla litlir, því þá eiga
þau það á hættu að hjónaband þeirra fari
útum þúfur, þegar þau mæta fyrstu örðug-
leikunum, sem óhjákvæmilegir eru í sambúð.
Vafasamt er hvort nokkrar manneskjur
þekki betur galla og kosti hvor annarrar
en hjón. í hjónabandi lendir innsta eðli
manns undir smásjá. Það mun því vera
undantekning ef hjón eru lengi í vafa um
tilfinningar hvort annars og síst eftir langt
hjónaband. En þó eru þess dæmi.
Sumt fólk er svo ótrúlega innilokað til-
fínningalega að enginn, jafnvel ekki maki,
getur verið fullviss um hugsanir þess. Skal
ég nú segja ykkur sögu, sem er dæmi um
það furðulega fyrirbæri, að eiginkona er
ekki viss um tilfínningar manns, sem hún
hefur verið gift í fímmtíu ár. Þessa sögu
sagði belgíski rithöfundurinn Oscar Schisg-
all um afa sinn og ömmu. Ég gef Schisgall
orðið:
„Þegar við gengum niður landgöngu-
brúna þennan bjarta septemberdag kannað-
ist ég strax við afa og ömmu eftir
myndunum af þeim. En síðast þegar ég
hafði séð þau — og síðast þegar ég var í
Belgíu — var ég fjögurra ára barn. Nú var
ég 26 ára og þama kominn með brúði mína
frá Bandaríkjunum í brúðkaupsferð til Ant-
werpen. Þetta var allsögulegt tímabil hjá
fjölskyldunni, því við vorum einnig þangað
komin til þess að halda hátíðlegt gullbrúð-
kaup afa og ömmu, sem átti að fara fram
átta dögum síðar.
Amma bauð okkur velkomin á hafnar-
bakkanum og faðmaði okkur að sér. Hún
er kona drottningarleg í fasi ,með fallegt,
ef þessi trú hefur enga ákveðna játningu
og er ekki takmörkuð við neina ákveðna
stofnun þjóðfélagsins, hvað er það þá sem
einkennir hana? Hvað er hið miðlæga, eða
miðpunktur þessarar trúar?
Óhugsandi á Íslandi Að
BlÐJA TlL GUÐS Á DÖNSKU
Ég held að kjaminn í þjóðríkistrúnni sé
tungan, íslenskt mál. Hún er heilagt samein-
ingartákn þjóðarinnar sem gefur henni gildi,
sjálfsmynd og tilverurétt. Það er einkenni
á því sem heilagt er að því má ekíi breyta.
Tunguna verður að varðveita hreina. Hins
vegar er mönnum yfírleitt vel við nýjungar
í trúmálum. Engin þjóð leggur eins mikið á
sig til að varðveita tunguna og íslendingar.
Það að fara illa með íslenskt mál er helgi-
spjöll, enda er í móðurmálinu fólgin goð-
sögnin, mýtan, um íslensku þjóðina, sagan
og rökin fyrir tilveru hennar. Þetta _er því
meira virði sem það er ijarstæða að Islend-
ingar geti tryggt framtíð sina með því að
hervæða himingeiminn eða leggja undir sig
nágrannaþjóðir sínar. Menntamálaráðuneyt-
ið er í vissum skilningi vamarmálaráðuneyti
þjóðarinnar. Þar hefur nú verið hafin ný
sókn og hemaðaráætlunin verið rækilega
kynnt. Traustið á íslensku þjóðkirkjunni á
sér meðal annars rætur í þeirri staðreynd
að æðri máttarvöld vom tilbeðin á íslenskri
tungu. íslendingar hefðu aldrei getað beðið
til guðs á dönsku og þeim hefði aldrei getað
þótt vænt um guðsorð á öðmm tungumálum.
í Hallgrími Péturssyni eiga kristin kirkja
og íslensk menning sameiginlegan dýrling,
enda var það hann sem orti í Passíusálmum
sínum:
Gefðu að móðurmálið mitt
minnJesú.þességbeiði
frá allri villu klárt og kvitt
krossins orð þitt út breiði
umlandiðhér
til heiðurs þér
helzt mun það blessun valda.
Þingvellir eru heilagasti
staður íslands, þar mætist
náttúrutrú og
þjóðernisdýrkun íslendinga í
Það er engin tilviljun að hinir ólíkustu
skoðanahópar sameinast um að gera þá
kirkju, sem nú rís hátt í miðborg Reykjavík-
ur, að musteri íslenskrar menningar.
einum punkti, þjóðríkistrúnni.
Trúarleg Umgjörð
Þjóðfélagsins
Athyglisvert er að það var einmitt á því
12