Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1987, Side 12

1
!
Kristján Hreinsmögur
Æviágrip á
talmáli
Hann var bara maður, í ónáð hjá andanum,
hann ölvaður kveikti sitt menningarbál.
Hann var eins og prestur í fóstri hjá Fjandanum
það fékk hann að reyna af lífi og sál.
Hann var bara hirðftfl sem lifði á landanum,
hann lék sér við drauga og raunsæismenn,
hann lifði í sælu i veraldarvandanum
og vísindin segja að hann lifí þar enn.
Hann reisti sitt náðhús í nútimamenningu
með nurli og látlausu puði,
svo stóð hann á haus fyrir heilaga þrenningu
og horfði á Ijósmynd af Guði.
Svo þegar hirðfíflið geispaði golunni
og gerði sér ljóst hvemig heimurinn var,
þá fannst honum erfitt að hafna i holunni,
hann hrópaði á Drottin, en fékk ekkert svar.
Hann hafði jú unnið sem róni frá Rikinu,
með réttlátum mönnum hann starfaði þar.
í gröfmni magnaðist lyktin af líkinu,
það leyndi sér ekki hver maðurinn var.
Hann reisti sitt náðhús í nútimamenningu
með nurli og látlausu puði,
svo stóð hann á haus fyrir heilaga þrenningu
og horfði á Ijósmynd af Guði.
Jón Stefánsson
Þá risu hallir og
þúsundir stóðu hjá
. . . þeir spýttu sannleika orða hans um tönn eins og hreinum viöbjóði
— Hannes Sigtússon
og vindurinn sleit
síðasta þjáningarópið af vörum hans
þungbrýnd skýin vofðu þögul yfir
þeir
krupu dapurlega við krossinn söfnuðu
saman orðum lit augnanna með
titrandi höndum
t sögðust ætla að bera sem logandi kyndla
um komandi nætur
einhver minntist á rigningu
Höfundur er við nám í bókmenntafræöi við Háskóla (slands.
Knut Ödegárci
Hann synti þegar
hann var 86
Sigurjón Guðjónsson þýddi
Hann afi minn var sá eini í sveitinni sem neitaði
að láta leggja inn rafmagn hjá sér, það var gott eins og það var.
Hann var enginn mikilsháttar maður, en hann hafði mikið yfirskegg
sem gránaði seint, og hann synti í sjónum þegar hann var 86. Ég
man vel eitt sumarkvöld í heyönnum, áður en óveðrið skall á,
liðað hárið á honum og sveitt yfirskeggið. Regnið sem helltist
yfir þurrar hesjurnar.
Úti á akrinum duttu honum vísur í hug sem hann skrifaði upp
við dauft olíulampaijósið.
Ég sit með nokkur gulnuð blöð fyrir framan mig á skrifborðinu.
Skriftin er ekki svo greinileg lengur. Eyðingin
er svo hægfara að við tökum ekki eftir henni.
Ekki fyrr en mörgum árum seinna.
Höfundurinn er forstööumaður Norræna hússins.
Þ J W 0 Ð T R w U
GINNHELGIR
STAÐIR
AKanstöðum í Austur-Landeyjum er hóll einn
á bæjarhlaði nefndur Kani. Á honum hvíldi
bannhelgi mikil. Við engu mátti hrófla. Hvorki
nýttist hann til slægna né bömum að leik.
Var þessu fylgt út í ystu æsar.
Gissur í Drangshlíð var
maður hins nýja tíma og
hjó í loft hellisins, svo
hægt væri að veita leka-
vatni á einn stað.
Nágrannar höfðu á þessu
illan bifur og makleg
málagjöld létu ekki á sér
standa: Morgun einn lá
besta snemmbæran dauð
á bás sínum.
Eftir
Jón Gissurason
Sagnir hermdu að Kani væri fornmanna-
haugur. Fyrr á tímum höfðu menn ætlað
að tjúfa hann og leita gersema sem þar
kynnu að vera fólgnar. Skamma stund höfðu
þeir grafið er þeim sýndist sóknarkirkja
þeirra á Voðmúlastöðum standa í björtu I
báli. Þeir brugðu við skjótt henni til bjarg-
ar. Þegar að var komið reyndist þetta
glapsýn ein og einskis elds vart. Ekki hófu
þeir gröft í Kana að nýju.
Móðir mín, Guðfinna Isleifsdóttir, fæddist
á Kanastöðum og ólst þar upp. Geir bróðir
hennar tók við búi á Kanastöðum og sat
þá uns hann andaðist 1923. Ekkja hans,
Guðrún Tómasdóttir, tjáði nýjum ábúanda
frá álögum þeim sem á Kana hvíldu og bað
hann fylgja fornri hefð í umgengni við hann.
Gerði hann svo og bar ekkert til tíðinda.
Að fáum árum liðnum urðu enn búenda-
skipti á Kanastöðum. Nýr bóndi var langt
að rekinn og því öllum hnútum ókunnur.
Hann tók að grafa fyrir fjósi og hlöðu inn
í Kana, enda hafði honum ekki verið tekinn
vari fynr slíkum umsvifum.
Mér eru enn í minni viðbrögð móður
minnar er hún frétti þessi válegu tíðindi.
Hún kvað ekki langt að bíða voveiflegra
viðburða. Það reyndust orð að sönnu. Frum-
vaxta sonur Kanastaðabónda varð sér að
bana í húsi því sem reist hafði verið inn í
Kana.
KajMunk
í Hallgrímskirkju
Eftir Jón úr Vör
eim, sem lifa ógnir styijaldar, jafn-
vel þó í nokkrum fjarska sé, og
minnast allra þeirra mannfóma,
sem hún kostaði, finnst stundum
óviðeigandi að nefna sérstök stórmenni öðr-
um fremur, nema þau séu með einhveijum
hætti vandabundin. En leiksýningin sem nú
er í Hallgrímskirkju veldur því, að ég get
ekki orða bundist.
Ég hlýt að minnast þess fyrst, að þijú
stórskáld frá þremur Norðurlandanna féllu
í síðustu heimsstyijöld. Því hefur mín kyn-
slóð ekki gleymt. Þeir voru þá allir á góðum
aldri og á tindi frægðar sinnar, áttu svo
margt ógert.
Við Islendingar misstum Guðmund
Kamban, einn mesta leikritahöfund okkar,
með sérstaklega sorglegum hætti, einmitt
þegar styijöldinni var að ljúka, — og Dan-
ir, vinir okkar og frændur, sem aldrei fyrr
höfðu öðlast slíka samúð okkar, hefndu
harma sinna. Þá voru það stjómlausir menn
úr þeirra hópi, sem vissu ekki hvað þeir
voru að gera, sem unnu ódæðisverk á einum
af okkar fremstu hæfíleikamönnum.
Ég ætla ekki að rifja þá harmsögu upp
hér. í nýlegri merkisbók, sem rituð hefur
verið eftir minni Kristjáns Albertssonar, er
þessara atburða minnst á eftirminnilegan
hátt.
Ég hugsa líka til norska stórskáldsins
Nordahl Griegs, sem við elskum og dáum,
og var okkur sérstaklega hugfólginn á
stríðsárunum, því þá gátum við bæði heyrt
hann hér og séð. Þegar við fréttum svo að
Þjóðveijar hefðu skotið niður flugvél, þar
sem hann var meðal áhafnar, var sem við
hefðum misst einn af okkar bestu sonum.
Þriðja Norðurlandaskáldið, Kaj Munk,
danski presturinn umdeildi, gleymist heldur
ekki minni kynslóð. Við munum af sviði og
úr útvarpi leikrit eins og Orðið, Jens Ebbe-
sen og fleiri. Við þekktum líka til hans fyrir
stríð vegna prestlegs ósveigjanleika hans
og ofurmennatrúar. Hann lét blekkjast af
fagurgala þeirra félaga Mussolinis og Hitl-
ers. En snéri svo baki við þeim þegar allt
var um seinan. Og varð eldheitari andstæð-
ingur þeirra en nokkrir aðrir. Kaj Munk var
hvergi hálfur. Hann var allur — og manna