Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1987, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1987, Blaðsíða 2
A U S T A N U M H E 1 Ð 1 Þankabrot um siðgæði Skyldi það ekki í annan stað vera vafasamur greiði við ungt fólk að gefa í skyn, að jafnaldrar þeirra yfirleitt eigi sér „marga rekkjunauta“? Verður ekki erfiðara um vik að varðveita sjálfan sig á viðsjálli öld, þegar búið er að slá því föstu, að marglæti sé nánast reglan, en varfærni und- antekningin? EFTIR SERA HEIMI STEINSSON kki alls fyrir löngu urðu sjónvarpsáhorfendur aðnjótandi gagnlegrar, íslenzkrar orðræðu um eyðni eða alnæmi. Sjúkdómur þessi fer nú eins og hnútasvipa yfir heimsbyggðina, gerir öllum geig og fyllir ýmsa örvæntingu. Fróðlegt var að heyra skoðanaskiptin. Mjög var teflt fram þeim nýju lifnaðar- háttum, sem menn álitu, að upp þyrfti að taka í því skyni að hindra útbreiðslu sóttar- innar. Allir mæltu með því, að rétt væri að „fækka rekkjunautum". Aðeins einn lagðist fast á þá sveif — með skírskotun til krist- inna sjónarmiða — skera hæri upp herör gegn lauslæti yfírleitt og brýna fyrir ungl- ingum og öðru fólki að gæta skírlífis fyrst og trúfesti síðar. Hinir drógu í efa áhrifa- mátt þessa viðhorfs. Fram komu upplýsing- ar er sýndust staðfesta þrálátan orðróm um stórauicið marglæti íslenzkra ungmenna. í kjölfar þess fróðleiks varpaði glaðbeittur sjónvarpsmaður fram þeirri spumingu, hvort ekki væri tilgangslítið að „hanga í kristnu siðgæði", þegar rætt væri um að- gerðir vegna þessa vanda. Hér var málum blandað um of. Skírlífi ungmenna og trúfesti fullorðinna við lífsförunautinn einan er ekki sérkristinn lífsmáti. Vissulega er kirkjan öflugur mál- svari þessa atferils og hefúr tekið þá afstöðu í arf úr Nýja testamenti og Gamla testa- menti og þar með um langan veg frá eldfomum Austurlandaþjóðum. En sama sjónarmiðs gætir miklum mun víðar í sögu manna, þótt ekki sé ástæða til að rekja þau dæmi hér. Höfuðatriðið er þó annað: Hér er um að ræða umgengnishætti, sem virðast hafa reynzt ótöldum kynslóðum um árþúsundir heilsusamlegri en lausung í ástalífi. Harðvít- ugar forskriftir gamalla og nýrra trúar- bragða um þetta efni rekja rætur til heilbrigðrar skynsemi og hversdagslegra athugana á afleiðíngum mismunandi hegð- unar. Eflaust ber fleira til og má nefna eignarrétt, mannaforráð og aðra umdeilda hluti. En það fer varla milli mála, að fyrir- mæli á borð við „þú skalt ekki drýgja hór“ eru öðrum þræði liður í heilsugæzlu fyrri tíðar manna. Síðan var málinu skotið til guðdómsins í því skyni að gefa boðorðinu tilskilinn þunga. Mönnum var tamast að klæða hugsanir sínar í trúarlegan búning. En þau skartklæði eru hér aukaatriði, heil- brigð skynsemi og endurtekin reynsla aftur á móti meginmál. Spyrillinn, sem þama á dögunum vildi gera léttahald úr „kristnu siðgæði", var í raun og veru að vega að hvoru tveggja, heilbrigðri skynsemi og röklegum ályktun- um, er draga má af athugunum horfinna kynslóða, en þó einnig og umfram allt af öldungis nýrri og næsta harkalegri reynslu nútímamanna. Hnýtt var í „kristið siðgæði" í framhjáhlaupi. En satt að segja var með öllu óþarft að draga það hugtak inn í um- ræðuna. Nema menn búi yfir sanngimi til að viðurkenna, að í þessu tilviki sem oftar haldast kristið siðgæði og heilbrigð skyn- semi í hendur. Stefnufestu er þörf Framanskráðar upplýsingar um ungling- ana okkar em mál fyrir sig. í fyrsta lagi gæti sannleiksgildi þeirra verið vafasamt. Ungmenni hafa reyndar ætíð þreifað fyrir sér á ýmsa vegu í þessum sökum. Þar með er þó engan veginn sagt, að eitt gangi yfir alla eða að æskufólk upp til hópa sé lauslát- ara nú en löngum fyrr. Skyldu menn ekki vera sumir léttúðugir og aðrir skírlífir á þeim bæ um þessar mundir rétt eins og forðum? Skyldi það ekki í annan stað vera vafa- samur greiði við ungt fólk að gefa í skyn, að jafnaldrar þeirra jrfírleitt eigi sér „marga rekkjunauta“? Verður ekki erfiðara um vik að varðveita sjálfan sig á víðsjálli öld, þegar búið er að slá því föstu, að marglæti sé nánast reglan, en varfæmi undantekningin? í nefndri sjónvarpsumræðu kom m.a. fram sú tillaga, að gerð yrði nákvæm út- tekt á hegðun Islendinga í kynferðislegum efnum. Síðan mætti byggja hollráð og fyrir- mæli á niðurstöðum úttektarinnar. Tilefni þessarar ábendingar virtist m.a. vera vafa- samt háttemi æskufólks, en jafnframt sá grunur, að víða væri pottur brotinn varð- andi sjálfsaga kynjanna á öllum aldri. Þessi tillaga vekur spoumingar: Hvemig geta kannanir á framferði fólks breytt þeirri grundvallarstaðreynd, að skírlífi ógiftra og trúfesti kvæntra eru áhrifamestu vamimar gegn útbreiðslu alnæmis og reyndar ýmissa annarra sjúkdóma? Hvers vegna þarf að varpa auðráðinni gátu í þá deiglu álitamála og afstæðra sjónarmiða, sem könnun á sundurleitri háttsemi fjölmennis ævinlega hefur að geyma? Er ekki líklegra til árang- urs, að heilbrigðisyfírvöld móti skýra stefnu á grundvelli þess, sem þau vita vænlegast til heilsuvemdar, standi síðan við þá stefnu og reki undanbragðalausan áróður fyrir henni? Erum við orðin svo lémagna andspænis hvikulum almannarómi, að við ekki áræðum að taka af skarið um efni, sem varðar líf og dauða? Þarf alltaf að bíða eftir því, að í ljós komi, hvemig meirihlutinn fer að? Ættu aðgerðir e.t.v. einnig að miðast við vil meirihlutans og dul, þótt það kæmi í Ijós, að meirihlutinn væri á háskalegum villigöt- um? Heilbrigðisyfirvöld hafa nú þegar staðið vel að þessu máli, svo langt sem viðbrögð þeirra ná. Þeim er óhætt að halda fram stefnunni og herða róðurinn. Heilbrigðisyfir- völd róa ei ein á báti. Þau þurfa ekki að óttast að verða rödd hrópandans í eyðimörk- inni. Landsmenn standa með þeim og vænta öflugrar forystu þeirra. Heilbrigðisyfirvöld eiga vísan fyllsta stuðning skólanna. Þau munu áreiðanlega njóta liðveizlu kirkjunnar, ef farið verður að framangreindum reglum heilbrigðrar skjmsemi. Heilbrigðisyfírvöld geta krafizt þess, að ríkisfjölmiðlunum verði beitt til hins ýtrasta. Hér er margs góðs að vænta, ef menn vilja fylkja liði til bar- áttu og móta hugarfar alþjóðar og hegðun. Umburðarlyndi og- tillitssemi Með þessum orðum er ekki verið að hvetja til neins konar þvingunaraðgerða eða miskunnarleysis. Hér er um að ræða flókin mál, sem ekki verða leyst í skjótri svipan og leysast vissulega aldrei að fullu. Hroll- vekjuáróður ber að forðast, svo og dómgimi í garð einstaklinga. Mikilvægt er að gera sér ljóst, að grundvallarmunur er á stefnu- festu almennt og aðgangshörku við einstaka menn. Reyndar er ævinlega auðveldara að sýna umburðarlyndi og tillitssemi í hveiju tilviki um sig, þegar heildarstefnan er ljós og henni skilmerkilega á lofti haldið. Hitt er alkunna, að í þeim efnum, sem hér hafa verið rædd, þjóna menn kærleiks- boðorðinu bezt með því að fella ástalífið í þann farveg, er ekki verður einstaklingnum sjálfum og öðrum til óbætanlegs tjóns. Og kærleiksboðorðið er grundvöllur siðgæðis almennt og þess_ kristna siðgæðis, sem er hluti af arfleifð íslendinga. Höfundur er prestur og þjóðgarðsvörður á Þingvöllum.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.