Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1987, Blaðsíða 10

Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1987, Blaðsíða 10
AiUá fullu í Víðistaðakirkju: Rafstýrður vimiupallur er hérniðriá gólfi, á bak viðhann stendurlistamaðurinn, aðstoðarmaðurinn OrriÁmason bland- arefni, en tii hægri stendur múrarinn, Haraldur Ingvarsson. stórar, miðað við fjarlægðina sem gefst inn- an úr kirkjunni. Þær mega ekki vera risastórar; þá verða þær yfirþyrmandi og njóta sín ekki frá svo nálægu sjónarhomi. Miðað við stærðina á Víðistaðakirkju gat ég stækkað fígúrumar á myndunum um það bil um þriðjung; þær eru upp í 2,4om á hæð. Það er vona ég hóflegt þegar þess er gætt, að veggimir eru allt uppí 6 metrar á hæð. Annað atriði, sem maður verður að hafa í huga strax frá upphafi er það, að þótt verkið sé unnið í lítið eitt aðskildum hlutum^ verður það að mynda góða sam- fellu. Olíkt því sem gerist í venjulegri myndsköpun, er alls ekki hafður neinn ein- stakur áherzlupunktur, sem yfirgnæfir hitt og tekur athyglina. Það er látinn rílqa jöfn- uður og jafnvægi milli allra myndhlutanna. Hitavandamálið var leyst með kröftugum hitablásumm og hitastilli og auk þess var kirkjuskipið sjálft hólfað niður svo rúmtakið minnkaði, sem hita þurfti upp. Þegar mynd- in blasir við kirlq'ugestum á veggjunum, sést ekki hvað það er flókið mál, sem býr að baki. Meðal annars það, að hér þurftum við að þvo og þurrka 12 tonn af sandi. Þurrkunarhitinn nýttist um leið til upphitun- ar í kirkjunni. Það er gmndvallaratriði, að sandurinn sé tandurhreinn, því annars tollir kalkið ekki við hann. Það tollir heldur ekki við hann rakan, svo þessvegna þarf þurrkun að koma til. Eina nótt bilaði vatnsleiðsla, vatn fór á rafmagnstöfluna og þegar raf- maguið fór, kólnaði hluti af mynd, sem ég hafði málað daginn áður og varð ónýt. Það bjargaði mér hreinlega hvað ég hafði ein- muna góðan múrara og einnig frábæran jámiðnaðarmann, sem leysti ákveðin vanda- mál með hugviti sínu. Aftur á móti átti ég af eðlilegum ástæðum ekki kost á vönum aðstoðarmönnum, svo verulegur tími fór í að kenna þeim ýmislegt og láta þá gera tilraunir. Það var líka tæknilegt vandamál að láta blásturinn lenda jafnt á svo stóra veggfleti og það kom jafnvel fyrir, að of- þomun yrði vandamál. Eftir að verkið var komið í gang, málaði ég frá tveimur og allt uppí átta fermetra á dag; sá munur ræðst af því hvort um er að ræða figúrur eða forgrunn og baksvið. Það flýtti mjög fyrir verkinu, að hægt var að nota ýmis nútíma tæknibrögð; til dæm- is rafmagnslyftara, sem ég stóð í við að mála og gerði mér kleift að mála alltaf í axlarhæð, sem er þægilegast, í stað þess að þurfa að bogra eða mála upp fyrir sig. Lyftaranum er stjómað af gólfinu og hann gerir alla stillansa óþarfa. Án hans hefði þetta tekið tvöfalt lengri tíma. Múrarinn gat verið með mér í lyftaranum og það var jafh þægilegt fyrir hann. Hann múrar tiltek- inn flöt um það bil 2o mínútum áður en málað er. Eitt af því sem ég rannsakaði í Mexíkó, er sá öryggisbúnaður, sem menn hafa við- haftþargagnvartjarðskjálftum. Sá búnaður felst í aðalatriðum í því, að búinn er til sér- stakur veggur undir freskuna og getur hann Málað í blautt kalkið. fjaðrað bæði frá gólfi og bakveggnum. Við leystum málið á sama hátt að viðbættu okkar eigin hugviti, sem fólst í því, að við notuðum mótorpúða sem fjöðrunarbúnað. Myndirnar eru „fljótandi" ef svo mætti segja; fjaðra upp og niður á mótorpúðunum og á sama hátt frá bakveggnum; þar er 10-15cm bil á milli. Utan um hvem mynd- hluta er jámrammi, en á bakhlið hans eru settir stálmöskvar, sem múrað er á, og einn- ig í miðju múrsins. Á það er forskalað svo þessi samloka verður um 3cm á þykkt. „Ég var lengi að velta fyrir mér myndefh- inu og vildi forðast, að verkið yrði of sætt eða væmið eins og því miður á sér stundum stað þegar kirlq'ulist er annarsvegar.. En umfram allt vildi ég láta verkið verða mal- erískt. Hér er ekki verið að tjalda til einnar nætur. Þetta getur orðið fyrir almennings augum eftir mörg hundrað ár og þessvegna er eins gott að forðast tízkubólur og tímarita- list. Maður verður að vera einlægur, bera virðingu fyrir verkefninu og þeim, sem nota munu kirkjuna í gleði og sorg. Samt verð ég að styðjast við nútímann; vera maður míns tíma, - en um leið hafinn yfir tímann eins og trúin er. Það er í myndinni sem beinlínis heyrir nútímanum til er flóttafólk, hryðjuverkamaður, hungursneyð hjá þeim sem minnst mega sín, þjóðarmorð, - en á hinn bóginn samhjálp, hjáiparstarf meðal fátækra þjóða, sem er árangur af tvö þúsund ára Kristni og hennar siðfræði. Forgrunnurinn, þar sem fígúrurnar standa, er undir áhrifum frá íslandi, - og allsstaðar sést í hafið , sem er íslenzkt líka, meira að segja veðrið er íslenzkt. Sumar fígúramar era teknar úr nánasta umhverfi; einn og einn maður þekkist, sumir þeirra lifandi en aðrir dánir. Af ásettu ráði era fígúramar ekki látnar gefa hugmynd um hreyfingu; þær era kyrrstæðar og látnar mynda samstæður, en víða renna form þeirra saman. Heildarformin á myndflötunum breyttust ekki frá fyrstu hugmyndunum. En það var aftur á móti vafamál, hvort maður ætti að útfæra andlit í smáatriðum, eða mála þau aðeins sem form. Frá frammyndinni gerði ég þá breytingu helzta, að öll myndin er í dekkri litaskala. Það gerði ég til þess að undirstrika mystíkina. Ég held að það sé engin trú án dulhyggju og engin dulhyggja án trúar. Myndefnið sjálft er inntak Fjall- ræðunnar, - en ekki beint Kristur að flytja ræðuna. Að vísu kemur Kristur fyrir í mynd- inni; hann er fyrir miðju altari, miðpunktur myndarinnar án þess að heimta sérstaka athygli og stendur þar sem höfundur eða ræðumaður. Það era hinsvegar orð hans, sem telja má inntak myndarinnar. Lengst til vinstri eru ofsóttir, síðan hófsamir, þá friðflytjendur, fátækir, hungraðir, sorgbitn- ir, hjartahreinir og lengst til hægri era misskunnsamir. Þar er m.a. móðir Teresa og rauðakrossfólk við hjálparstarf. Það var eins og að líkum lætur heilmikil pæling að komast að niðurstöðu um sjálft inntak myndarinnar. Þegar sú niðurstaða lá fyrir, sendi ég sóknamefnd Víðistaðakirkju grein- argerð, sem hljóðar svo: „Á byijunarstigi var ég með þá hugmynd að nota trúaijátninguna sem þema. Það sem mælti með því vora hinir myndrænu mögu- leikar, sem samspil himins og jarðar, föður og sonar ásamt upprisu dauðra, buðu uppá. Fljótt varð ég þess áskynja, að þetta þema var í raun texti kirkjulegrar ortodoxíu eða samþjöppunar kristinnar trúar. Mig vantaði inní lifandi trú, þ.e.a.s. siðfræði mannsins í trú og athöfnum. Innblásturinn kom ekki til mín með vængjuðum sendiboða guðs heldur eftir langar viðræður og vökunótt með vini mínum Bimi Sigurðssyni, Stefánssonar vígslubiskups frá Möðravöllum. Ef mögulegt væri að túlka innihald fjall- ræðunnar, þ.e.a.s. sæluboðorðin, væri markmiðinu náð að lýsa trúnni í verki og athöfnum mannanna. Ljósið var tendrað. I tileinkunnarorðum (Lk.l og 1-5) sem Lúkas guðspjallamaður notar í upphafí síns guðspjalls, segir hann við Theofílus, að þar sem guðspjallið sé byggt á nákvæmri vitn- eskju um atburðarrásina, telur hann að sannleikurinn komi í ljós á ótvíræðan hátt. Lúkasar guðspjall er að mínum dómi byggt á breiðari grandvelli en jafnvel Matt- heusar. Sérkenni Lúkasarguðspjalls eiga rætur í persónuleika Lúkasar, sem er ríkur af trúarlegum anda og húmanistískri af- stöðu. Mér er Ijóst hversu sterka áherslu hann leggur á ákveðna mannlega kosti svo sem göfugleika, gæsku, miskunn, örlæti og fyrirgefningu. Hann kynnir okkur fyrir meistaranum góða, lausnaranum Kristi, sem í dýrð sinni gefur postulunum heilagan anda og sendir þá til allra þjóða til að útbreiða boðskapinn og fyrirgefningu syndanna. Vegna alls þessa vel ég hann sem uppi- stöðu skreytingarinnar í Víðistaðakirkju, en samt sem áður formsins vegna og vegna siðvenju mun ég nota sæluboðorðin úr Matt- heusar guðspjalli eins og þau era rituð í handbók íslensku kirkjunnar, sem gefín er út af kirkjuráði samkvæmt ákvörðun presta- stefnu og kirkjuþings 1980. En með afstöðu Lúkasar eins og fram kemur í (Lk.6, 20-49) þar sem boðorðin era ekki loforð heldur boðun. Áherslu legg ég á sérkenni þessa guð- spjalls um ástina í lífi kristinna manna. Ekki „Eros“, hina holdlegu né „Philia", hina jarðnesku, heldur „Agape“, hina göfugu ást, sem er staðföst og sýnd í verki með áhuga á hinni sönnu velmegun annarra, sem hörfar ekki undan hatri, bölvun né ágengni og takmarkast ekki af eigin hagsmunum. Byggist eingöngu á guðs anda og á mis- kunnsemi hans. Möguleikar til að nota manninn (mann, konu, bam) á mismunandi æviskeiði og á ótímasettan hátt, þ.e.a.s. án staðsetningar í hinni eilífu rás tímans, eru margir. Tákn í formi þekkjanlegra, dæmigerðra persóna og margvíslegra athafna þeirra. Ég sé fyrir mér einhverskonar heildar- mynd, sem grandvallast á þætti trúarinnar í mannkyninu og í hinum kristilega anda. Því óska ég eftir samþykki fyrir því að samkvæmt þessu þema sem skýrt hefur verið á undan, megi ég hefjast handa við frumskissur að verkinu, þar sem ég mun leitast við að ná sem breiðastri og áhrifarík- astri lýsingu bæði á fysisku og metafysisku plani." Gísli sigurðsson

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.