Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1987, Qupperneq 5

Það má með sanni segja, að í Póllandi
ríki gömul sveitasæla. Þótt dráttarvélar séu
til nota Pólverjar enn hestakerrur og plægja
með uxum, upp á gamla móðinn. Mjög er
snyrtilegt í kringum þessi litlu býli. Amma
stendur á tröppunum með hvíta skuplu og
svuntu. Búsmalinn á beit í hlaðvarpanum.
Gæsir, endur og hænsni mátulega móðguð
við köttinn, sem hefur gát á öllu, lygnandi
lymskufullum augunum. Snati gamli gerir
málamyndatilraunir til þess að ná stöku
fugli, en auðvitað mistakast þær. Kartöflur,
kál og rófur liggja í stórum haugum, svo
að það leynir sér ekki, að landið er gjöfult.
Eitt vekur furðu í þessu landi. Flestar
byggingar eru mjög formfagrar. Allt frá
höllum og stórum mannvirkjum niður í bið-
skýli við þjóðveginn. Krzysztof segir, að það
sé metnaðarmál hvers þorps að hafa sem
fallegast biðskýli og hafði því verið efnt til
samkeppni um tillögur.
Kastalinn í Bytow
Og MORGUNHEIMSÓKN
Ég hafði ekki komið inn í kastala áður.
Við fengum fallegt herbergi á tveimur pöll-
um, eins og leiksvið, gluggar djúpir og
þröngir, en útsýni óviðjafnanlegt. A tónleik-
unum síðdegis var húsfyllir og heilmikil
athöfn eftir konsertinn, þar sem stúlkur og
drengir á þjóðbúningum færðu okkur blóm
með ræðuhöldum og seremoníum.
Morguninn eftir lögðum við af stað að
heimsækja systur Krzystofs. Hún heitir
Barbara og er arkítekt, fráskilin, þrátt fyrir
kaþólskuna, en býr með dóttur sinni, sem
er 18 ára. Húsið stendur á skógartjóðri,
lengst inni í skógi. Næsti nágranni hennar
er skógarvörðurinn. Það var ógleymanlegt
að koma í þykkan, pólskan skóg, þar sem
hérar, hirtir og dádýr spranga um allt í
kring.
Okkur brá þægilega í brún, þegar við
ókum í hlað hjá Barböru. Húsið er einbýlis-
hús í gömlum stíl, ein hæð og dálítið ris.
Þegar inn kom blöstu við gestinum margir,
gamlir húsmunir. Logaði glatt á arni. Okkur
var boðið að setjast við langt furuborð.
Aringlóðin dró að sér augu okkar. En þrír,
litlir kjölturakkar trufluðu stemmninguna
með miklum ærslum. Kötturinn lét sem
hann vissi ekki af þeim, heldur sat og þvoði
sér makindalega í ylnum frá arninum. Mat-
ur var á borð borinn. Fyrst var heimabakað
brauð, með heimagerðum pylsum, sem
hanga kyrfilega á rá í eldhúsinu. Ostar voru
þarna af mörgum tegundum. Pólveijar
kljúfa soðin egg eftir endilöngu, brytja
hvítuna og rauðuna í smátt og blanda þetta
ýmsu fíniríi. Loks er eggmatnum, svona
auknum, komið fyrir í skurninni aftur! Þetta
er mesta augnayndi og smakkast prýðilega.
Þá voru á borðum þijár eða fjórar tegundir
ætisveppa, sem lagðir höfðu verið í mismun-
andi kryddlög. Næst kom Stroganoff-buff
að hætti Pólverja og hinar rómuðu, pólsku
kartöflur með. Síðast var drukkið te og
borðuð súkkulaðiterta, sem var út af fyrir
sig eitt dýrindis ævintýri.
Að þessari máltíð lokinni langaði mig
mest til þess að leggjast út af í sófanum,
eins og kötturinn. Við höfðum fært þeim
mæðgum eitthvert smáræði að heiman. Og
nú kom Barbara og setti um háls mér for-
kunnarfagra hálsfesti úr rafi, auk þess sem
hún gaf mér handbródéraðan dúk.
Krzysztof minnti á, að nú yrðum við að
fara að haska okkur. Við vorum boðin að
sjá „My Fair Lady“ í Gdynia um kvöldið.
Af Fél agi Pólskra
Músíkprófessora Gamalla
Eftir góða og verðskuldaða hvíld vöknuð-
um við snemma sunnudagsmorguninn 12.
október. Þann dag skyldu haldnir tónleikar
fyrir félagsskap fyrrverandi músíkprófess-
ora. Tónleikasalurinn var kaffihús beint á
móti gamla ráðhúsinu í Gdansk. í gamla
ráðhúsinu héldum við svo tónleika síðar um
daginn.
Gamlir og virðulegir prófessoramir voru
komnir tímanlega. Þetta voru bæði karlar
og konur, mjög góðir og þakklátir áheyrend-
ur. Fullir af áhuga á íslenskri tónlist. Það
er gott að syngja og leika fyrir fólk, sem
veit sjálft nákvæmlega, hvað um er að ræða,
hefur upplifað sálarháskann sjálft og
minnist þess, að í hvert skipti sem þú kem-
ur fram reynirðu að gefa það, sem þú átt
til. Vladimir Ashkenazy segir á einum stað
í æviminningum sínum, að sá geti varla
kennt tónlist, sem ekki hafi sjálfur staðið
sig vel á sviðinu. Formaður samtakanna,
fyrrum píanókennari, hélt vandlega undir-
búna ræðu og afhenti okkur skjal til
minningar um konsertinn.
Gamla Ráðhúsið í Gdansk
Um miðaftansbil þessa sama dags héldum
við tónleika í glæsilegum sal gamla ráð-
hússins í Gdansk. Hann er dýrlega skreyttur
útskornu flúri og renndum súlum með þeim
hætti, sem frægur er og einkennandi fyrir
Gdansk. Gríðarlegir ljónshausar skima frán-
um augum til beggja hliða. Alltaf er von á
óvinum, bæði úr austri og vestri. A vegg í
salnum hangir risastórt veggteppi úr silki
og skartar hinum fjölmörgu borgarmerkjum
Gdansk, borgarinnar, sem hefur sífellt verið
bitbein Þjóðveija og Pólveija. Þarna var
kominn hinn mjög svo vandláti gagnrýnandi
Kvöldblaðsins í Gdansk, víst sá eini, sem
skrifar um klassíska tónlist þar í borg. Það
er víst ekki hveijum sem er treyst til svo
viðurhlutamikils verkefnis! Anna og Krzys-
ztof hræddu okkur mikið með þessum
manni, sem við hittum reyndar aldrei. En
svo skrifaði hann mjög lofsamlega grein um
tónleikana og birtist kafli úr henni í Morgun-
blaðinu í desember síðastliðnum. Var varla
á betra kosið í landi, þar sem söngur og
hljóðfæraleikur er á mjög háu plani. Eg get
ekki neitað mér um að lofa Önnu Prabucku-.
Firlej enn og aftur. Stórkostlegt er að starfa
með svo hæfum píanista.
Pólst tunga er fagurt mál, en erfitt. Beyg-
ingar nafnorða eru með þeim hætti, að
jafnvel íslendingi ofbýður næstum því. Það
var gaman að heyra Krzysztof, okkar frjöl-
hæfa og flínka umboðsmann og leiðsögu-
mann, tilkynna atriðin á konsertunum. Þrátt
fyrir vandaða og vel útbúna efnisskrá tók
Krzysztof einlægt til máls á öllum tónleikun-
um. Hann talaði um Jana Síbelíusa, Jana
Brahmsa, Jana Sebastíana Bacha og Ed-
varda Griega! Og tilkynnti, að verk dr.
Hallgríms Helgasonar væri tileinkað Gunn-
ara Bjömsonowy!
TilVarsjár
Nú var heimsókn okkar til Póllands hálfn-
uð. Að morgni 12. október lögðum við af
stað til Varsjár. Margir telja hana eina feg-
urstu borg heims. Byggingar eru þar óvenju
fagrar. Þær voru eyðilagðar í heimsstyijöld-
inni síðari, en hafa verið endurbyggðar af
gífurlegri nákvæmni og vandvirkni. Um
þetta mætti skrifa langt mál og er sjón
sögu ríkari.
Við fómm á fætur klukkan 5 þennan
morgun. Tókum saman föggur okkar og
skunduðum í strætisvagninn, sem ekur frá
blokkinni hennar Önnu og á járnbrautar-
stöðina. Lech Valesa var ekki í vagninum
þennan morgun, mót venju, svo að líklega
hefur hann sofíð yfir sig, blessaður karlinn!
Varsjár-lestin mjakaðist af stað klukkan
7. Hún er hraðlest og er ekki nema þijár
og hálfa klukkustund í áfangstað. Klefarnir
eru prýðilegir og við náðum að hvílast vel
á leiðinni. Krzysztof bauð upp á morgunmat
í matarvagninum; pylsur, kartöflustöppu og
te. Mikil lipurmenni eru Pólveijarnir! Sama,
hve þröngt er á þingi, það er ekkert um
árekstra, troðning eða stympingar. Landið
líður hjá, döggvott og grænt í morgunsárið.
Kl. 10.30 komum við til Varsjár á bökkum
Vislu. Þar tekur á móti okkur á brautarstöð-
inni formaður íslendingafélagsins í Varsjá,
riddari af íslensku fálkaorðunni, Stefán Ziet-
owski. Nei, þið mislasuð ekki: Islendingafé-
lagið, Vináttufélag íslands og Póllands telur
hvorki meira né minna en 300 meðlimi enn-
an vébanda sinna. Það eru allt saman
Pólveijar. Bækistöðvar félagsins eru við
torg Stanislavs Agústusar, síðasta konungs
Póllands. Þar hefur félagið skrifstofur,
bókasafn og eldhús á 4. hæð í stórhýsi einu.
Stefán Zietowski er að sínu leyti Pólveiji,
sem fæddist í Þýskalandi á öðrum áratug
þessarar aldar og bjó lengi og starfaði í
Berlín. Eins og Þjóðveija er siður hafði
hann undirbúið komu okkar mjög vandlega.
Já, móttökumar voru með þeim ágætum,
að okkur rak í rogastans, þótt góðu væmm
vön frá Gdansk. Stefán ók okkur á Kennara-
hótelið í Varsjá, en hélt að því búnu með
okkur í skoðunarferð um miðborgina. Ég
slapp þó við hluta þessarar ferðar, því að
ég þurfti að fara á hárgreiðslustofu.
Eftir skoðunarferðina héldum við, með
Önnu og Krzysztof, upp á Gamlatorg, sem
er fjarska skemmtilegur staður, umgirtur á
alla vegu af ævafornum, en nýuppgerðum
byggingum. Við settumst inn í Bláa sal
Bazilychek-veitingahússins, sem er elsta og
merkasta vertshús Varsjárborgar.
Nú var tekið hraustlega til matar síns. Á
borðum var sérlega gómsæt súrdeigssúpa,
sem Gunnar átti eftir að panta sér aftur
síðar. Svo fengum við villigæs, sem mat-
reidd var á gamla, pólska vísu. Pólveijar
eru flínkir matargerðarmenn, að eigin sögn
helsti lystugir, þótt líklega standist þeir
ekki Ungveijum snúning á því sviði.
Nú var ekki til setunnar boðið. Við skipt-
um um föt á hótelinu, því að nú skyldu
tónleikar hefjast klukkan 5 síðdegis. Þá
vorum við búin að vera á róli í 12 tíma!
Um það bil tvær og hálf milljón manna
búa í Varsjá. Veðrið var yndislegt þann tíma,
sem við dvöldum þar. Okkur fannst við verða
vör nokkurrar mengunar, sem er ekki að
undra. Hvorki Krzysztof og Anna né Stefán
Zietowski höfðu yfir bifreið að ráða, svo
að við þurftum að taka strætisvagninn og
skipta um vagn og hlaupa svo á járnbrautar-
stöðina. En eftir heilmiklar þönur komumst
við á áfangastað, sem var Sumarhöll Pól-
landskonungs frá gamalli tíð og stendur í
miðjum tijágarði, stórum. Þarna er leikhús
gott og einn salurinn heitir Stara Oran-
gerada. Þetta mun elsta leikhús í Evrópu,
en stendur nú sem minnismerki, utan þessi
eini salur, þar sem við héldum tónleikana.
Hann var fullur af höggmyndum, sem ljá
honum mjög sérstæðan svip. Stefán Ziet-
owski sagði okkur, að við mættum vera
mjög hreykin af því að koma fram hér, því
að hér hefðu margir frægir listamenn hald-
ið konserta. Flygillinn var ágætur og
hljómburður í salnum góður. Stefán hafði
auglýst konsert okkar ákaflega vel, sent
hundruð bréfa til kynningar á okkur og
efnisskránni. Sú mikla vinna bar líka tilætl-
aðan árangur, því að þarna var húsfyllir
rétt eina ferðina, og tók þó salurinn hátt á
þriðja hundrað manns. Margir urðu að láta
sér nægja stæði. En ekki nóg með það.
Stefán hafði líka kvatt á staðinn starfsfólk
útvarps og sjónvarps. Hluti tónleikanna var
tekinn upp fyrir sjónvarp og útvarpið hafði
við okkur viðtal eftir konsertinn. Kannski
áttum við þetta góða gengi að þakka leið-
togafundinum fræga í Reykjavík. Um það
er ekki gott að segja. En nokkuð var það,
að okkur var sagt, að þetta væri í fyrsta
skipti, sem íslenskir tónlistarmenn kæmu
fram í Varsjá.
Eftir konsertinn þyrptist að okkur fólk
til að láta í ljósi ánægju sína. Þegar heim
kom á hótelið héldu Krzysztof og Ana dá-
litla veislu. Fyrrverandi nemandi Krzysztofs
í sellóleik kom með hluta veislufanganna
heiman að frá sér. Nú var gott að hvílast
eftir erfiða tónleikaferð.
Á Fæðingarstað Chopins
Eftir morgunkaffið daginn eftir var kom-
inn stór og virðulegur límúnsín á vegum
Stefáns Zietowski, sem hafði mælt svo fyr-
ir, að okkur skyldi ekið til fæðingarstaðar
pólska tónskáldsins mikla, Frederiks Chopin
og heitir Zelazowa Wola, hundrað kílómetra
fyrir utan Varsjá. Við ókum gegnum enda-
laus tijágöng. Loks blasti við okkur fallegt
hús umgirt miklum garði og liðaðist dálítil
á gegnum hann.
Á móti okkur hljómaði sorgarmars Chop-
ins, leikin af hljómbandi. í júlí ár hvert eru
haldnir þarna tónleikar. Áheyrendur sitja
úti í garðinum, en píanóleikarinn inni í stofu
og leikur músík Chopins á flygil hans. Mikla
lotningu bera Pólveijar fyrir Chopin, sem
ekki er að undra. Og yfirleitt er miklum
íjármunum varið til varðveislu og endurnýj-
unar gamalla minja.
Ateneum-leikhúsið
í Varsjá
Við sáum um kvöldið „Balkoni“ eftir
franska leikskáldið Jean Genet í Ateneum-
leikhúsinu í Varsjá. Húsið minnir á Iðnó í
Reykjavík, en okkur var sagt, að þarna
störfuðu flestir fremstu leikarar Pólveija
er einnig kæmu mjög fram í kvikmyndum
og sjónvarpi. Við sátum þarna agndofa af
hrifningu í þijá klukkutíma, þótt við skildum
auðvitað ekki eitt einasta orð. En raddbeit-
ing og leiktækni flytjenda var framúrskar-
andi góð, sviðsetning snjöll og búningar
hugvitssamlegir.
Varsjá Skoðuð Betur
15. október átti Gunnar afmæli. Anna
og Krzysztof byijuðu á því að sýna okkur
elsta hluta Varsjár. Leiðin liggur upp á við,
maður fetar sig áfram upp mörg hundruð
þrep uns komið er á torg Stanislavs Ágúst-
usar, þar sem stytta hans stendur fyrir
framan konungshöllina, sem er mjög
stílhrein, óbrotin bygging. Öðru máli gegnir
um „rússnesku ijómatertuna", ráðhúsið,
sem Pólveijar nefna svo og Rússar byggðu.
Hún gnæfir í mikilli stærð yfir alla borgina
og segja Pólveijar, að hún sé „lítil, en lag-
Frá vinstri: Ágústa ræðir viðgamla söngkonu, Barböru Iglikowsku, sem Pólveijar voru að heiðra. Til hægri: Séra Gunnar Bjömsson og undurblíttpólskt skóga- og
vatnalandslag.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21.MARZ 1987 5