Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1987, Page 14

Martinus
- andlegt mikilmenni
Eg hef haldið fram þeirri skoðun að líklegt sé,
að skilyrði til sálræns þroska og andlegra
framfara ættu að vera sérstaklega góð á landi
okkar. Rök mín fyrir þessu eru fyrst og fremst
þau, að landnámsmenn gátu tekið sér bólfestu
hér á landi án blóðsúthellinga. Hér voru
engir fyrir, nema nokkrir írskir munkar, sem
leitað höfðu athvarfs hér norður í Dumbs-
hafi í óbyggðu landi til þess að geta þjónað
guði sínum í friði án afskipta hins lág-
þróaða mannkyns.
Þeir hafa orðið að sýna mikið hugrekki
til þess að komast hingað norður til þessar-
ar afskekktu eyjar. Við höfum ríkar heimild-
ir um veru þeirra hér, enda bera ekki svo
fáir staðir á landinu nöfn til minningar um
þá.
Þegar hinir herskáu og stoltu víkingar
Noregs töldu sig ekki hafa nægilegt frelsi
í heimalandi sínu völdu þeir að ráða sér
sjálfir og leysa slík vandamál með því að
setjast að á þessari óbyggðu eyju norður í
Dumbshafi, sem þeir síðar gáfu nafnið Is-
land.
Á þeim tímum voru norrænir víkingar
meðal hérskáustu manna í Evrópu og vöktu
hvarvetna skelfing, þar sem þeir fóru með
ránum og gripdeildum.
Þegar einmitt slíkir menn tóku að setjast
að hér á landi hafa hinir kristnu, trúuðu,
írsku munkar talið, að eyja þessi yrði þeim
ekki griðland til frambúðar, enda fluttust
þeir aftur á brott héðan.
En það fara hins vegar engar sögur af
því, að víkingarnir, forfeður okkar, hafi
orðið að drepa þessa menn til þess að ná
hér fótfestu. Til þess voru þessir frumbyggj-
ar of fáir. Þeir virðast því hafa farið héðan
í friði.
En það var einmitt þetta sem reyndist
mjög óvenjulegt um töku Islands. Víðast
annars staðar fundust frumbyggjar í her-
teknum löndum, sem hvítir menn kúguðu
og drápu þúsundum saman, eins og sagan
ber með sér. Hvernig var til dæmis farið
með indíána Norður-Ameríku? Og hvemig
fara hvítir, svokallaðir kristnir menn með
svarta menn og hörundsdökka í Suður-
Afríku?
í heimsfræði þeirri, sem
hann öðlaðist fulla þekk-
ingu á í vitrunum sínum,
sýnir hann framá hvern-
ig alheimurinn, jafnt
hinn efnislegi sem hinn
sálræni, myndar í heild
ákveðna heimsvitund,
sem felur í sér allt líf.
EFTIR ÆVAR R. KVARAN
HreintSálrænt
Andrúmsloft
Hvort sem menn gera sér grein fyrir því
eða ekki, þá er það svo, að á stöðum þar
sem styijaldir hafa verið háðar er löngu
eftir að þeim er lokið að finna hugsana-
gerfi, sem skapast hafa sökum ótta þess
og haturs, sem manndráp vekja. Þótt smá-
flokkar hafi að vísu barist hér á landi til
dæmis á Sturlungaöld, þá hafa hér aldrei
verið háðar slíkar styijaldir, ekki einu sinni
þegar landið var numið. Þess vegna eru
slík hugsanagerfi ekki hér á landi. Þess
vegna er sálrænt andrúmsloft hér
hreinna en víðast annars staðar í heimin-
um.
Hér er um landkosti að ræða, sem fæstir
vita nokkuð um. Það er og annað sem styð-
ur að þessu, en það er sú staðreynd, að
óvíða á hnettinum er að finna óspillta nátt-
úru á jafnstórum svæðum og nálægt
mannabústöðum og á íslandi.
Þetta finnur sálrænt fóik sem hingað
kemur greinilega.
Hinn innblásni danski spekingur, Martin-
us, sem hér verður gerður að umtalsefni,
var í þeim efnum engin undantekning. Hann
kom hvað eftir annað til íslands til þess að
njóta þessara merkilegu landkosta, sem hér
að framan hefur verið nokkuð lýst. Við ís-
lendingar förum til Suðurlanda til þess að
njóta sólar, en Martinus kom til Islands til
þess að njóta þeirrar innri sólar, sem allir
landsmenn njóta án þess að gera sér grein
fyrir því.
Ég hygg að annar eins andans maður
hafi ekki fæðst á Norðurlöndum síðan Swed-
enborg var uppi (d. 1772). Martinus yfirgaf
þennan heim fyrir sex árum níræður að
aldri í fullu andlegu fjöri.
En hann var gjörólíkur hinum mikla Svía
Swedenborg, sem var biskupssonur og hlaut
alla þá bestu menntun, sem fáanleg var í
Evrópu á hans tíma. Hann skrifaðist á við
Goethe, Kant og ýmsa aðra af lærðustu
mönnum og vitrustu síns tíma. Að fjölhæfni
minnti Swedenborg á snillinga endurreisnar-
tímabilsins, eins og Leonardo da Vinci, eða
hina fornu spekinga Hellena. Enda var hann
iðulega kallaður „Aristoteles Norðurlanda".
Hann var doktor í heimspeki, stærðfræðing-
ur, eðlisfræðingur, stjömufræðingur, steina-
fræðingur, líffærafræðingur og líffræðing-
ur, svo eitthvað sé nefnt.
SVOKALLAÐUR ÓMENNTAÐUR
Maður
Erfitt er að hugsa sér ólíkari mann þess-
um snillingi en Martinus hinn danska. Hann
mátti heita óskólagenginn með öllu, svokall-
aður ómenntaður maður og óþekktur öllum
til þrítugs aldurs. En þá tóku að gerast
undarleg atvik.
Það bar til með þeim hætti, að dag nokk-
urn kom Martinus, algjörlega ólesinn og
fávís þrítugur maður, inn til manns, sem
hann þekkti ekki neitt, til þess að fá að
láni bók um guðspekileg efni. Þannig var
mál með vexti, að Martinus vann á skrif-
stofu, og einn starfsbræðra hans þar bendi
honum á þennan mann, því hann var einnig
sjálfur að lesa guðspekibækur hans. Þessi
starfsbróðir Martinusar hafði vakið athygli
hans á þessum bókmentum.
En einmitt um þetta leyti var vöknuð í
Martinusi mjög sterk þrá eftir andlegri
þekkingu, ásamt knýjandi þörf til þess að
geta framkvæmt eitthvað meira en það eitt
að skrifa tölustafí (sem var atvinna hans).
Hann hafði því fengið áhuga á þessum bók-
menntum og svo var starfsbróður hans að
þakka, að hann fékk vinsamleg heimboð frá
áðumefndum manni.
Martinus — óskólagenginn spekingur.
Eftir stundarumræður fór Martinus svo
frá þessum manni með bók um guðspeki
undir arminn og hljóminn af kveðjuorðum
mannsins í eyrum: „Þér skuluð sjá, að þér
verðið bráðum kennari minn!“
Og spádómur þessa manns rættist. En
hvað Martinus snerti las hann alls ekki alla
bókina. Hann man frá þessum tíma aðeins
það eitt, að það sem hann las kom honum
til að hugsa til Guðs.
Og kvöld eitt, þegar hann reyndi þetta
varð hann fyrir reynslu, sem af hreinlega
sálrænum ástæðum gerði honum algjörlega
ókleift að halda áfram lestri bókarinnar.
Enda var vitund hans þá sjálf orðin
ótæmandi andlega uppspretta, svo lestur
hvers konar bókmennta varð þarflaus
með öllu.
í þessu breytta ástandi fór Martinus aft-
ur til hins víðlesna vinar síns til þess að
skila honum bókinni. Þannig varð sá maður
einnig vitni að þessu breytta ástandi, svo
og félagar Martinusar í skrifstofunni og
allir aðrir nánir kunningjar þá og síðar.
Þessi með öllu ómenntaði danski skrif-
stofumaður varð þannig lifandi vitnisburður
um það, að maður getur öðlast þekkingu
eftir öðrum leiðum en hinum venjulegu
ytri og sýnilegu, sem öllum öðrum eru
þó óhjákvæmilega nauðsynlegar.
Hér varð m.ö.o. ljóst, að undramáttur
upplýsingarinnar megnar að yfirskyggja
til fulls fávísan mann og veita honum
yfirburði í visku, þekkingu og sann-
reyndum lifsins, algjörlega án bóklegrar
fræðslu eða þekkingar og rannsókna
annarra.
Það má því segja, að fólk varð með
þessu á tuttugustu öld vitni að tilvist
heilags anda. Því hlotnaðist að sjá opin-
beranir fortíðarinnar endurtakast í
núlifandi holdi og blóði.
Ljós Frá Kristsmynd
Það var eitt kvöldið, þegar Martinus var
að íhuga hugtakið „Guð“ eftir leiðbeiningum
bókarinnar, sem hann hafði að láni, að hnn
komst allt i einu í mjög undarlegt ástand.
Það lýsti sér í því, að honum þótti hann
vera staddur frammi fyrir einhveiju ólýsan-
lega háleitu. Örsmár ljósdepill birtist í
fjarska. Svo hvarf hann sem snöggvast, en
á næstu sekúndu kom hann aftur í ljós, en
nú miklu nær. Sá Martinus þá, að ljósið
stafaði af Kristsmynd í skínandi björtu ljósi
með bláu ívafí.
Þá varð hlé á sýninni og þótti Martinusi
þá sem hann væri í myrkri en svo lýsti sama
myndin upp umhverfið á ný. Þessu lýsir
Martinus í bókinni Upphaf köllunar
minnar með þessum orðum:
„Ég horfði beint inní eldlega Kristsmynd,
sem skein eins og sól og kom beint til mín
með útréttum örmum, _eins og hún ætlaði
að faðma mig að sér. Ég var gjörsamlega
lamaður. Án þess að geta hreyft mig hið
minnsta starði ég á hina geislandi veru, sem
nam rétt við augu mín. Myndin var nú kom-
in fast að mér, en hún hélt áfram og á
næsta andartaki gekk hún beint inn í hold
mitt og blóð. Undursamlega háleit tilfínning
gagntók mig. Lömunin var horfin. Hið guð-
dómlega ljós, sem þannig hafði tekið sér
bólfestu í mér, veitti mér hæfíleika til þess
að sjá útyfir heiminn. Og sjá meginlönd,
fjöll og dalir böðuðust í ljósi frá mér sjálf-
um! I hinu hvíta ljósi breyttist jörðin í
„guðsríki"; lýsti og ljómaði stöðugt í heila
mínum og taugum."
GULLNA ELDSKÍRNIN
í þessari sömu bók lýsir Martinus svo
hámarki þessara skynjana sinna í því, sem
hann kallar Gullnu eldskírnina. Það er
afarfögur lýsing og athyglisverð.
Ég sé fyrir mér greinda lærdómsmenn,
sem bundnir eru af efnishyggjusjónarmið-
um, hrista kollinn, eins og þeir vildu segja:
„Já, þetta er nú ekkert nýtt. Það er til fólk
um víða veröld, sem þykist sjá merkilegar
sýnir. En þetta er ekkert annað en ofskynj-
un, sem stafar af taugaveiklun, eða jafnvel
notkun vitundarbreytandi eiturefna."
Slíkt er vafalaust rétt í ýmsum tilfellum.
En hvemig er þá hægt að átta sig á því
hvort um raunverulegar sýnir er að ræða
eða ofskynjanir? Það sem ekki skiptir
minnstu máli í þeim efnum er að ganga úr
skugga um hvort viðkomandi tekur ein-
hveijum verulegum breytingum í lífsháttum
sínum í samræmi við þær háleitu skynjanir,
sem hann þykist hafa orðið fyrir eða ekki.
Martinus skipti það alls engu máli hvort
menn tryðu frásögnum hans af þessum stór-
kostlegu skynjunum eða ekki. Hann losnaði
nefnilega þegar við allt, sem kalla mætti
metnað, og sóttist enn síður eftir persónu-
legri frægð. En vegna þeirra, sem kynnu
að velta fyrir sér sannleiksgildi þessara frá-
sagna hans, skal þetta tekið fram:
Þessum vitrunum Martinusar fylgdu svo
stórkostlegar breytingar á þessum fávísa
og ómenntaða manni, að með eindæmum
má telja. Hann breyttist á svipstundu í stór-
vitran speking, sem ekki þarf á neinum
heimildum eða upplýsingum að halda. Hann
hefur öðlst djúpstæða þekkingu á gjörvallri
tilveru mannsins, dýranna og náttúrunnar;
samhenginu í lífí þessara vera og tilgangi
lífsins.
SÍSKRIFANDI TlL DAUÐADAGS
Allt til dauðadags var Martinus sískrif-
andi eftir þessa undursamlegu uppljóman.
Hann hélt einnig fjölda fyrirlestra, m.a. hér
á íslandi, þar sem hann á marga aðdáend-
ur. Eftir hann liggur fjöldi merkisrita. En
meginverk sitt skrifaði hann þó á árunum
1932—1960. Það ber nafnið Bók lífsins og
er í sjö bindum.
í heimsfræði þeirri, sem hann öðlaðist
fulla þekkingu á í vitrunum sínum, sýnir
hann fram á hvemig alheimurinn, jafnt hinn
efnislegi sem hinn sálræni, myndar í heild
ákveðna heimsvitund, sem felur í sér allt
líf. Og hvemig þessi alltumlykjandi og lif-
andi alheimur byggist á ákveðnum og
óbifanlegum lögmálum.
Sitt af hveiju úr ritverkum Martinusar
hefur verið þýtt á íslensku, en það gerði
Þorsteinn heitinn Halldórsson prentari for-
kunnarvel. Af því má nefna Heimsmyndin
eilífa, í tveim bindum, sem sennilega sam-
svarar fyrsta bindinu í Bók lífsins og
Leiðsögn til lífshamingju í tveim bindum,
sem innihalda 40 fyrirlestra Martinusar um
lífíð og tilveruna. Ég hygg að útgáfufyrir-
tækið Leiftur hafi gefið út allt, sem enn
hefur birst eftir Martinus á íslensku, og á
fyrirtækið þakkir skildar fyrir það framtak.
Bókin, sem hér var áður minnst á, Upp-
haf köllunar minnar, eftir Martinus, var
prentuð af Leiftri eftir ósk og á kostnað
Ingibjargar Þorgeirsdóttur, ekkju Þorsteins
prentara, sem eins og hann var mjög hrifin
af kenningum Martinusar. Ég færi henni
þakkir fyrir það framtak. Eh þessa bók var
Þorsteinn einnig búinn að þýða áður en
hann skipti um heimkynni.
Ég er ekki í minnsta vafa um það, að
þegar farið verður að birta verk Martinusar
að ráði á ensku verður hann heimsfrægur.
Einn af þeim fullhugum, sem venjulega
eru nefndir geimfarar og hætt hafa lífí sínu
til þess að kanna tunglið og fleiri hnetti,
er Bandaríkjamaðurinn Edgar D. Mitchell,
sem fór með geimfarinu Apollo 14. Þessi
för gjörbreytti hugsunarhætti þessa unga
manns, svo hann kom allur annar maður
úr þeirri för. Hann hefur mikið skrifað síðan
og hefur það jafnan vakið athygli. Ein af
niðurstöðum hans er þessi: „Það eru ekki
til nein óeðlileg eða yfirnáttúrleg fyrir-
bæri, heldur einungis miklar eyður í
þekkingu á því, hvað er náttúrlegt_____
Við ættum að leggja kapp á að fylla í
þessar eyður sem stafa af vanþekkingu."
Höfundur er leikari og rithöfundur í Reykjavík.