Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1987, Blaðsíða 5

litið á gijótkast sem hemaða raðgerð. Af
því að á Vesturbakkanum eru ekki til glæp-
ir — aðeins pólitík.
„Þetta er ekki New York,“ sagði Israel
Harel, leiðtogi landnema á Vesturbakkan-
um. „Þegar palestínskur strákur kastar
grjóti í bílinn minn, er það ekki af því að
hann vilji fá peninga, heldur vill hann fá
húsið mitt.“
Allir Eru í Hættu
Það er einnig sérstakt einkenni þessa
stríðs Palestínumanna og ísraelsmanna, að
hvorugur aðilinn gerir í rauninni neinn
greinarmun á óbreyttum borgumm og her-
mönnum.
Ofra Moses, 35 ára gömul þriggja bama
móðir, bjó á Vesturbakkanum í landnáminu
Alfei Menashe, 30 mínútna akstur frá Tel
Aviv. í apríl sl. fór hún í bfl sínum til að
kaupa brauð fyrir páskahátíðina, en þá var
það einhver — sennilega Palestínumaður —
sem henti eldsprengju úr launsátri inn um
gluggann á bflnum hennar og brenndi hana
lifandi.
Frú Moses hefði haldið, að hún væri sak-
laus, óbreyttur borgari, en margir Palestínu-
menn litu á hana sem landræningja, með
því einu að hún væri landnemi á Vesturbakk-
anum, hún hefði átt þátt í ofbeldi — væri,
sama sem hermaður og þess vegna lög- *
mætt skotmark. Hófsamasti palestínski1
lögfræðingurinn, sem ég þekki á Vestur-
bakkanum, sagði við mig mjög hneykslaður:
„Ég frétti, að bæjarstjóri í arabaþorpi
skammt frá Alfei Menashe hafi farið til land-
nemanna þar til að votta þeim samúð landa
sinna vegna dauða frú Moses. Hún var land-
nemi og landnámið er undirrót alls ills, og
þeir ætla okkur að trúa því, að fólk harmi
það, að hún hafi verið drepin. Ég harma
það alls ekki.“
Tveim dögum eftir dauða frú Moses skutu
ísraelskir hermenn 23 ára gamlan Palestínu-
mann, Mussa Hanafi, til bana, þegar efnt
var til mótmæla við Bir Zeit-háskólann á
Vesturbakkanum. Hanafí kann að hafa
i hugsað eins og hann væri að taka þátt í
mótmælum við Berkeley-háskóla með mein-
lausu steinkasti. En þannig litu ísraelsku
hermennimir, sem urðu skotmörk stúdent-
anna, ekki á málið.
Yehuda Meir, háttsettur yfirmaður ísra-
elska hersins á Vesturbakkanum, hefur
langa reynslu af slíkum mótmælum. Hvað
sjá menn hans, þegar þeir horfa gegnum
miðið á byssunum á palestínsku stúdentana?
„Þeir sjá hermenn — án einkennisbúninga
og skotvopna," segir Meir, ofursti. „En ef
þessir stúdentar hefðu skotvopn, myndu
þeir nota þau. Þessir Palestínumenn em
ekki að mótmæla vegna bóka eða kennslu.
Þeir gera þetta af þjóðemisástæðum."
„ElNS Og Hermennirnir ...“
Að óbreyttum borgumm og hermönnum
sé raglað saman, heldur áfram út yfir gröf
og dauða. Yfírleitt hljóta óbreyttir borgar-
ar, sem láta lífíð í stríði, borgaralega
greftmn. En hér em óbreyttir borgarar, sem
deyja í einhveiju hugsanlegu samhengi við
þetta „stríð“, jarðaðir sem „píslarvottar",
Gyðingur leiðir son sinn við hönd sér, en beldur & byssu i hinni. Arabinn og
Gyðingurinn virða ekki hvor annan viðlits, þegar þeir mætast á götu í Hebron
á Vesturbakkanum.
em, og það springur hjá mér. Og tjakkurinn
virkar ekki og ekki skrúflykillinn heldur.
Hvað á ég að gera? Til hvers á ég að leita?
Hvað ef lögreglan biður um nafnskírteinið?
Þegar ég svo kemst aftur til Jerúsalem og
fer inn á svæði araba, léttir mér feikilega."
ÓTTI VlÐ RÝTINGSSTUNGUR
Þó að enn sjáist margir arabar og gyðing-
ar á almannafæri umgangast eðlilega á
yfirborðinu, hafa margir ísraelsmenn ein-
faldlega hætt að fara um hinn gamla,
arabíska hluta Jerúsalemsborgar af ótta við
fytingsstungu. Og ef þeir fara þangað, fara
sumir vopnaðir eða í hópum, þar sem er
a.m.k. einn stæltur ungur maður.
Gaza-svæðið er orðið svo hættulegt gyð-
ingum, að nýlega birti ísraelskt dagblað
leiðbeiningar fyrir þá, sem þangað hyggjast
fara: „Akið ekki að nóttu. Akið ekki ein.
Hafíð gluggana lokaða, þegar þið akið
mannmörg stræti. Lítið til beggja hliða.
Forðist að vekja á ykkur athygli. Þegar þið
akið inn í bæ eða borg, losið ykkur við
bílbeltin, því að þið kynnuð að verða að
yfirgefa bílinn hið bráðasta."
Ringulreiðin, sem því fylgir að búa við
stríð án víglínu, er enn meiri fyrir það, hve
líkir í útliti arabar og gyðingar em. Stundum
veit fólk ekki, við hvem það á að vera
hrætt. Til að auðvelda aðgreiningu hafa
ísraelsmenn skyldað alla Palestínumenn á
Vesturbakkanum og Gaza-svæðinu, nema
þá, sem búa í Jerúsalem, til að hafa skilti
með sérstökum lit á bílum sínum. Þama
líta menn ekki framan í fólk til að sjá, hvort
um óvin sé að ræða, heldur á bflnúmerin.
En það er svo sem heldur ekki einhlítt.
Vesturbakkinn er sennilega eini staðurinn
í heiminum, þar sem hámarksrefsing fyrir
að kasta gijóti að manni er 20 ára fangelsi
— aðeins 5 ámm minna en meðalrefsing í
ísrael fyrir morð.
Af hveiju? Af því að í þessu „stríði" er
/ ísrael eru hinir hversdagslegustu hlutir taldir tortryggilegir. Hermenn úr sprengjuleitarsveit sýna hér hvers vegna. Frá
vinstri til hægri eru fjórar gerðir af sprengjum, sem gerðar voru óvirkar: Eggjapakki, tekinn af reiðhjóli, jakki sem
skilinn hafði verið eftir á viðkomustað strætisvagna, bók og slökkvitæki.
og hvort samfélag notar þessi mannslát til
að treysta trú manna á réttmæti málstaðar
síns og réttlæta hefnd á hendur hinu. Pal-
estínskar og ísraelskar jarðarfarir em mjög
líkan Fólkið stendur við líkkistumar og
dregur fram gamalkunn vígorð og skamm-
byssur úr hulstri.
Við jarðarför frú Moses flutti samgöngu-
ráðherrann útfararræðu. Og hvað sagði
hann um þessa konu, sem var drepin, þegar
hún var að kaupa ósýrt brauð?
„Alveg eins og hermennimir, sem féllu í
gær (í Líbanon), létu lífið, er þeir vom að
verja Galileu, þannig féllst þú, Ofra, í vöm
um öiyggi Jerúsalemsborgar. Þú, Ofra, ert
hermaður okkar."
En jarðarför Palestínumannsins Hanafí,
sem ísraelskir hermenn skutu, var öllu meira
vandamál. ísraelsmenn gera sér ljóst, hve
áróðursgildi minningarathafna getur orðið
mikið, svo að þegar Palestínumenn em
drepnir, leggur herinn yfírleitt hald á lík
„píslarvottsins", sér um líkskoðun og þving-
ar aðstandendur til að jarða hinn látna á
miðnætti og aðeins að hinum nánustu við-
stöddum.
En vinir Hanafís vom skjótráðir og djarf-
ir. Þeir stálu líkinu frá sjúkrahúsinu, áður
en ísraelskir hermenn næðu að leggja hald
á það. Þeir geymdu líkið í ís heima hjá ein-
hveijum og óku því svo í bíl með ísraelsku
númeri heim til foreldra Hanafis, án þess
að upp kæmist. Fjölskyldan lét svo boð út
ganga, og 5.000 manns komu til að votta
hinum látna virðingu sína, er kista hans,
sveipuð fána Palestínu, var látin síga í gröf-
ina.
Sv. Ásg. þýddi og stytti úr „The New York
Times Magazine". \
BIRGITTA JÓNSDÓTTIR
Vaxkonan
Rautt myrkur.
Tek hjarta mitt út.
Leggþaðá gegnsæjan bakka.
Rétti þér það.
Þú tekur hjartað,
þræðir það við þitt.
Og áður en það
verður svart
setur þú það í
galtómið.
Tvö hjörtu brædd ísama form.
Húsið
Hafið snéri að kringlóttum
glugga
fjallið að þríhymdum.
Sat við kringlótta gluggann,
söng til selanna.
Stóð við þríhyrnda gluggann,
fór með ljóð til álfanna.
Fór aldrei út,
rætumar sátu fastar,
í gólfi hússins.
Tréfuglinn
Ég horfi á tré og fugla
fínnst ég vera lík þeim
í eðli mínu.
Þó er ég tré án róta
og fugl án vængja.
Höfundurinn er tvítug Reykjavíkurstúlka.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 24. OKTÓBER 1987 5