Lesbók Morgunblaðsins - 07.01.1989, Qupperneq 3

N
IPCPáW
H1ö11]®®Ch][bjES]111]íI]1S111 '
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraidur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Katla
kvað sér hljóðs með eldgosi fyrir 70 árum og nokkrum
mánuðum betur. Kaupmaðurinn í Vík, Þorlákur Sverris-
son, tók þá ljósmyndir, sem aldrei hafa birzt, en sonur
hans, séra Óskar J. Þorláksson fyrrum dómkirkjuprest-
ur, skrifar grein af þessu tilefni, sem hann nefnir:
Myrkur um miðjan dag.
Ferdabladid
Skíðavertíðin, sem nú er hafin í Austurríki og áhugi
íslenzkra skíðamanna beinist ekki sízt þangað. En fleiri
möguleikar eru fyrir hendi, Bandarískir skíðastaðir til
dæmis og í Noregi eru að rísa skíðastaðir, sem ekki
þykja gefa Ölpunum neitt eftir. Um þá er fjallað hér.
Forsídan
Myndin heitir „Loftfimleikamaðurinn" og er eftir Fem-
and Léger, máíuð 1948. Léger (1881-1955) var fransk-
ur framúrstefnumálari með mjög sérstæðan og persónu-
legan stfl og leynir sér ekki, að ýmsir frægir nútíma
myndlistarmenn erlendis, sem vinna undir merki nýs
expressjónisma, hafa farið í smiðju til hans, ekki sízt
í frjálslegri meðferð á mannslíkamanum sem mynd-
efni. Það er gamla sagan, að fátt er nýtt undir sólinni.
Séra
Valdemar
á Stóra Núpi hefur ort suma þá sálma, sem hjartfólgn-
astir hafa orðið þjóðinni og Sigurbjörn Einarsson biskup
telur hann eitt mesta sálmaskáld, sem heimurinn hefur
alið. í sumar leið var séra Valdemar Briem reistur
minnisvarði á Stóra Núpi og af því tilefni skrifar séra
Flóki Kristinsson grein um hann.
ELÍAS MAR
Vatnið mitt
í bernsku minni var vatnið skuggsjá heiðríkjunnar
lyngt og bjart bakka á milli.
Þegar leið sló annarlegum roða á flötinn.
Vinur minn sagði: Kvöldskýin speglast í vatninu þínu.
En þegar roðinn vildi ekki hverfa
þá hvíslaði vinur minn sefandi: Vatnið þitt
það speglar liti haustsins.
Loks var flöturinn orðinn dumbrauður
svo um daga sem naetur.
Vinur minn stundi: Eina nótt í vor
sveif eitri slungið ský utan af hafi
og hvarf í vatnið.
Ég kraup að vatnsborðinu og fyllti lófann.
Ur greip minni rann þykkt og heitt blóð.
Nú bíð ég þess mér aukist dirfska og þrek
svo ég geti lagt af stað upp í Ijöllin
og fundið litlar bláar tjamir.
Höfundur er skáld í Reykjavík.
B
Draumurinn
g á mér draum.
Ég skal ekkert fullyrða
að hann sé eins háleitur
og draumurinn sem t.d.
Martin Luther King átti
sér forðum og galt fyrir
dýru verði. En draumur
er það engu að síður. Og
hann er minn.
Mig dreymdi um það að einn góðan veður-
dag komi út ævisaga mín — og verði auðvit-
að metsölubók.
Ég ætla mér vitaskuld ekki að rita þessa
ævisögu sjálfur. Það finnst mér bera vott
um ruddalega framhleypni og sjálfsánægju.
í stað þess dreymir mig um að ekki líði á
löngu þar til einhver ábyrgur þjóðfélags-
þegn, kannski ung og fjörug stúlka, knýi
dyra hjá mér og segi:
„Jæja, Þórður, þjóðin bíður í ofvæni eftir
ævisögu þinni. Hún verður ábyggilega met-
sölubók. En af því að ég veit að þú ert
maður lítillátur býðst ég til að sjá um ritun
hennar fyrir þig.“
Ég mun náttúrulega taka þessari ungu
stúlku vel enda þykir mér löngu tímabært
að þjóðin kynnist lífshlaupi mínu. Samt
ætla ég að dylja eftir bestu getu gleði mína
og feginleika. Ég ætla jafnvel að neita þessu
góða boði hæversklega — en alls ekki á svo
sannfærandi hátt að ég hreki stúlkuna, til-
vonandi ævisöguritara minn, á brott. Ég
mun bera fram ýmsar fáránlegar afsakanir
og slá nokkra heimskulega varnagla sem
ég veit að stúlkunni verður ekki skotaskuld
úr að gera að engu.
Eftir hæfilegan tíma legg ég niður allar
varnir og samþykki, auðvitað tregur, að
líklega sé þetta hárrétt; ég geti sóma míns
vegna og ástandsins í þjóðfélaginu ekki vik-
ist undan þessu lengur.
Svo kveðjumst við, ég og ævisöguritarinn
minn, og mælum okkur mót daginn eftir.
Hún segir mér að þetta muni taka tvo til
þijá daga. Ég geng, eða öllu heldur svíf inn
í stofu, sest í besta stólinn og fæ mér kaffi
og sígarettu á meðan ég legg heilann í
bleyti. Nú ríður á að vera vel undirbúinn
næsta dag, sjálfan örlagadaginn.
En þegar ég fer að hugsa, rifja upp og
tengja saman finn ég að ýmsar efasemdir
fara að skjóta upp úfnum kollinum og
óþægileg spuming treður sér að til að eyði-
leggja þessa helgistund: Hvað á ég eigin-
lega að segja þjóð minni? Hvað á ég eigin-
lega að segja þessum unga og fallega ritara
mínum sem að morgni birtist með segul-
bandstækið sitt og krefur mig sagna?
Allt í einu er hægindastóllinn minn orðinn
harður og óþægilegur, kaffíð kalt og rammt
og sígarettan krabbameinsvaldandi.
Þótt ég standi almennt ekki í samkeppni
við nokkum mann sem ég þekki sé ég það
í hendi mér að aðstaða mín er næsta von-
láus. Á undanförnum áram hafa litið dags-
ins ljós margar snilldarlegar æviminningar
sem fengið hafa þjóð mína til að súpa hvelj-
ur. Hvemig get ég staðið slíku fólki á sporði?
Ég geng ekki að því graflandi að innan
stundar verð ég að standa fyrir máli mínu.
Ég sé í anda stúlkuna fögra halla sér fram,
stara í augu mér og spyija spumingarinnar
sem allt ríður á:
Hvað með ástir þínar Þórður?"
Ég sé mig þegar komast í hræðilegan
bobba. Hvemig í ósköpunum á ég að keppa
við fólk sem getur fyllt síðu eftir síðu í blöð-
um og bókum af safaríkum lýsingum á
ástafari sfnu, jafnvel inn- og útafskipting-
um. Og í huganum heyri ég mig segja sann-
leikann umbúðalausan um átakanlegt til-
breytingarleysi í þessum efnum. Og um leið
sé ég fyrirlitningarsvipinn á ritara mínum.
Mér til skelfingar heyri ég hana segja:
„Væri ekki rétt, Þórður minn, að þú feng-
ir Póst- og símamálastjóm til að gefa ástar-
sögu þína út á frímerki?"
Mér finnst óumræðilega sorglegt að hafa
bakað svona fallegri stúlku vonbrigði. En
svo sé ég að hún jafnar sig og nýr sigur-
glampi kemur í augu hennar.
„En Þórður, hvað með ástarbréf? Þau
gætu bjargað miklu.“
Ég kipptist við. Og mér verður hugsað
til þeirra lukkunnar pamfíla sem eins og
að drekka vatn geta lagt fram heila stranga
af sjóðheitum ástarbréfum. Með hryllingi
verður mér hugsað til þeirra bréfa sem ég
á frá konum. Og annað þeirra ekki einu
sinni ástarbréf nema að hálfu leyti, að
kannski að engu leyti af því að það er upp-
sagnarbréf gamalt og mjög farið að gulna.
Hitt bréfið er bréf frá konunni minni er hún
skrifaði mér norður í land í fyrrasumar
þegar þvottavélin varð ónýt: „Áttu 5000
kall, strax.“ Ég geri mér grein fyrir því að
slíkt fánýti get ég ekki sýnt nokkram lif-
andi manni, allra síst heilli þjóð. En til að
missa ekki allt niður um mig segi ég stúlk-
unni sem ætlar að skrifa æviminningar
mínar að ástarbréfasafnið mitt hafi orðið
meginuppistaða áramótabrennunnar í Foss-
vogi í fyrra.
Og nú sé ég djúpar áhyggjuhrakkur af-
mynda andlit þessarar fallegu stúlku. Ég
finn á mér að hún sér óskaplega eftir nafni
bókarinnar sem ábyggilega hefur átt að
heita td. „Ævi og ástir framhaldsskólakenn-
ara“ eða „Ástir og setningafræði“, eða jafn-
vel „Ást í djúpgerð".
Mér finnst málið vera komið I hreint
óefni, jafnvel tapað. En ævisögurítari minn
hlýtur að hafa fengið bjartsýnina í vöggu-
gjöf því enn heldur hún áfram að leita fyr-
ir sér.
„Eitthvað hlýtur þú að hafa gert af þér,
Þórður minn. Ekki ertu bindindismaður.“
Ég tekst allur á loft. Loksins, loksins virð-
ist rofa til.
„Nei, ekki aldeilis," segi ég, „öðra nær.“
Óg nú sé ég ritara minn koma sér fyrir
með hljóðnemann.
,tÞú drekkur sem sé mikið."
Ég sé strax að ævisögu minni tilvonandi
hefur í skyndi verið valið nýtt og tælandi
nafn, eins og „Ævisaga Þórðar Helgasonan
Á völtum fótum“ eða „Ævisaga Þórðar
Helgasonan Tvöfaldur asni“.
„Þú drekkur sem sé óheyrilega," heyri
ég ritarann minn fagra segja. „Það kemur
fyrir,“ segi ég feginn að geta einhvem tíma
gert þessari stúlku til geðs.
„Guði sé lof,“ segir hún, „þá skulum við
byija. Þetta lítur vel út.“
„Það er bara einn galli,“ segi ég aum-
ingjalega. „Ég man bara aldrei eftir neinu
sem gerist við slíkar aðstæður, — sem er
víst eins gott skilst mér.“
Og nú sé ég að þolinmæði ritarans tilvon-
andi þrýtur með_ öllu — og lái henni það
hver sem vill. Ég get ómögulega álasað
henni þótt hún æpi nú framan í mig:
„Er það nú ævi! Hvemig væri að við
kölluðum ævisöguna þína, Þórður minn,
„Komið að kofanum tómum".
Svo rýkur hún á fætur, hendist út og
skellir hurðinni á eftir sér. Draumurinn
minn verður á milli.
Þannig fór það þá. Þjóðin er ekki enn
reiðubúin að taka við æviminningum mínum
eins og þær gætu nú komið sér vel á erfið-
um tímum. En tímamir virðast ekki hlið-
hollir ævi minni. Eða kannski er ævi mín
ekki alveg í takt við tímana.
En ég á mér enn drauminn.
ÞÓRÐUR HELGASON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7. JANÚAR 1989 3