Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.1990, Blaðsíða 8

Húsið númer sjö er dæmigert íyrir mörg hús í gömlu hverfimum. í útbyggingu
hefur verið verslunarrekstur a.m.k. frá 1915 og nú er þar fornverslun. A lóðinni
fyrir ofan húsið er svo fiskbúð eins og þær gerðust margar áður fyrr.
Franski spítalinn var reistur árið 1902 af frönsku góðgerðarfélagi fyrir franska
sjómenn í Reykjavík. Ari seinna var Frakkastígur lagður og gefíð nafn eftir
Fransmönnunum og er hann eina gatan í Reykjavík sem nefnd er eftir erlendri
þjóð. Nú er Tónmenntaskóli Reykjavíkur í þessu fallega húsi sem nýlega hefur
verið gert upp eftir kúnstarinnar reglum.
Frakkastígur 9 er aðsetur Garðyrkjufélags íslands og hefur nýlega verið gert
upp. Það fékk verðlaun Reykjavíkurborgar á síðasta ári fyrir vel heppnaða endur-
uppbyggingu. Fer vel á því að þetta hús er ættaróðal Harðar Ágústssonar Iistmál-
ara sem er sérfræðingur í byggingasögu íslands. Afí hans, Markús Þorsteinsson
söðlasmiður, reisti húsið 1901.
Hátt þó vanda hræsvelgur
hreyfði, grandi og skaða;
lét frá sandi Sigurður
siglugandinn vaða.
Formannssætið sat hann rór
sjós við læti glaður.
Hann var gætinn - hann var stór,
hann var ætíð maður.
Hans á vengi virðing há
varað lengi getur.
Afla fenginn, frónið á
færði enginn betur.
Byggðarendabærinn á Frakkastíg 2 stóð
fram yfir miðja þessa öld og bjuggu ýmsir
í honum eftir daga Sigurðar. Hinum megin
við götuna, niður við sjóinn, reistu Færeying-
ar sjómannastofu árið 1957. Á nr. 4 er lítið
timburhús sem Sigurgeir Sigurðsson,
tengdasonur Sigurðar, reisti árið 1902. Þar
bjó um áraraðir Jón Gíslason verslunarmað-
ur.
BENSIÁREYN
Við hoppum nú yfir Lindargötuna og lítum
næst á nr. 5. Það er timburhús sem reist
var af Guðlaugi Þorbergssyni söðlasmið og
veggfóðrara árið 1903 og enn búa afkomend-
ur hans í húsinu. Þetta er sannköiluð vegg-
fóðrarafjölskylda því að tveir synir Guð-
laugs, þeir -Þorbergur og Jóhann Ársæll,
fetuðu í fótspor föður síns. Býr sá fyrr-
nefndi þar enn, hálfáttræður að aldri.
Á Frakkastíg 6A er myndarlegt timburhús
frá 1906 sem Kristinn Brynjólfsson skip-
stjóri reisti en síðar bjuggu þar lengi Óli
ísaksson framkvæmdastjóri og Gunnar Ól-
afsson bílstjóri. Á nr. 6B bjó hins vegar
merkilegur maður að nafni Benedikt Jóhann-
esson, kallaður Bensi á Reyni. Hann var
grjótmulningsmaður og sléttaði út allt Skóla-
vörðuholtið. Árið 1936 var skrifað um Bene-
dikt í Lesbók Morgunblaðsins og hljómar
frásögnin á þessa leið:
„Skólavörðuholtið er þreytt. . . Þar sem
áður var stórgrýtisurð, er nú komin grasi
gróin slétta. Og þessi breyting er eins manns
verk. Hann heitir Benedikt Jóhannesson og
á heima á Frakkastíg 6. Hann er nú á 72.
aldursárinu, en um síðastliðin þijú ár hefur
hann verið öllum stundum í Skólavörðuholt-
inu, frá því eldsnemma á morgnana og fram
á kvöld, hvernig sem veður hefir verið. Hann
hefir tekið stórgrýtið, brytjað það sundur í
smátt og hlaðið því í stórar og vel gerðar
hrúgur...
Fyrir rúmum þremur árum var Benedikt
í bæjarvinnu, en missti hana. Honum bauðst
atvinna við byggingar, en hann hafnaði henni
vegna þess að hann treysti sér ekki til að
vinna á móti mönnum í fullu fjöri. Þess vegna
sneri hann sér til bæjarverkfræðings og bað
um leyfi til þess að mölva grjótið í Skóla-
vörðuholtinu, upp á von og óvon um það að
bærinn keypti seinna af sér mulninginn til
gatnagerðar. Leyfið fékk hann og byrjaði á
starfinu í september 1933.
Margur mundi nú í hans sporum hafa
hugsað mest um það að kljúfa og brjóta sem
mest af grjóti á sem skemmstum tíma. En
Benedikt hugsaði ekki þannig. Hann hugs-
aði jafn mikið um það að ganga vel frá öllu.
Skólavörðuholt virtist ekki frjósamt, þegar
hann gekk þar fyrst í berhögg við grjótið.
En milli steinanna leyndust grastægjur, og
þegar Benedikt reif upp stórgrýtið, sem sumt
stóð djúpt í jörð, fór hann með hveija grastó
eins og sjáaldur auga síns. Svo fyllti hann
upp holurnar eftir steinana og sléttaði yfir
og þakti síðan með grastætlunum. Er því
svo komið, að þarna, þar sem stórgrýtisurð-
in var áður,; er nú að myndast sléttur gras-
bali, sem vel gæti orðið að fögru túni um-
hverfis Leifsstyttuna.
Gangirðu snemma morguns upp að Leifs-
styttunni til þess að anda að þér fersku lofti
og njóta útsýnis áður en þú gengur til vinnu,
mun það ekki bregðast að þú sérð gamla
manninn kófsveittan við að brytja niður
steina þar í holtinu. Og takir þú hann tali
er hann glaður og reifur. Hann mun segja
við þig eitthvað á þessa leið:
— Eg hef alltaf haft þá trú að vinnan
göfgi manninn. og hvers vegna á ég þá
ekki að vinna eins lengi og guð gefur mér
heilsu. Ætti ég að halda að mér höndum
vegna þess að ég er orðinn gamall, þegar
ég kenni mér einskis meins og hefi aldrei
fundið til gigtar?
Þessi lífsskoðun gamla mannsins er þeim
mun einkennilegri þegar þess er gætt, að
hann fær aðeins þijár krónur fyrir bílhlass
af gijóti, en ekkert fyrir það hvernig hann
hefur gengið frá Skólavörðuholtinu. En hann
ætti að fá viðurkenningu frá bænum fyrir
það.
Sjálfur hugsar hann ekki svo hátt. Hann
er innilega þakklátur bæjarverkfræðingi fyr-
ir það að leyfa sér að bijóta gijótið í Skóla-
vörðuholtinu, og láta bæinn kaupa það af
sér við hentugleika. Um 1400-1500 bílhlöss
hefur bærinn fengið hjá honum alls, þar af
400 nú nýlega."
Ullarverksmiðjan Fram-
TÍÐIN
Hús eljumannsins Benedikts Jóhannesson-
ar á Frakkastíg 6B er nú horfið en beint á
móti á nr. 7 er timburhús frá 1903 reist af
Kristjáni Einari Hanssyni trésmið úr Dala-
sýslu. Hann bjó þar lengi en síðar bjó í hús-
inu m.a. Albert J. Finnbogason prentari sem
gerðist forstjóri bókaútgáfunnar Norðra en
endaði svo sem stórbóndi austur í Grímsnesi.
Á lóðinni er einnig steinskúr þar sem fisk-
búð hefur lengi verið rekin.
Á nr. 8 er langt og mikið steinhús sem
nær milli Hverfisgötu og Laugavegs. Þetta
er verksmiðjubygging frá 1925, reist af hin-
um stórhuga framkvæmdamanni, Boga A.
J. Þórðarsyni stórbónda á Lágafelli í Mos-
fellssveit. Og hér var ullarverksmiðja hans,
sem fyrst hét Gefn en síðar Framtíðin. Bogi
gafst þó upp á rekstrinum árið 1933 og
seldi fyrirtækið Sláturfélagi Suðurlands. I
ullarverksmiðjunni var bæði kembt, spunnið,
pijónað og saumað og var þessi varningur
m.a. seldur uppi á horni á Laugavegi 45.
Nú hefur Uliarverksmiðjan Framtíðin verið
gerð upp til nýrra þarfa og byggt við hana
til beggja enda. Hún hýsir splunkunýja versl-
unarmiðstöð.
Á Frakkastíg 9 er fallegt timburhús sem
hefur nýlega verið gert upp. Það var byggt
árið 1901 af Markúsi Þorsteinssyni söðla-
smið og var það í marga áratugi í eigu fjöl-
skyldu hans. Sonur Markúsar var Ágúst
veggfóðrari, einn af eigendum Veggfóðrar-
ans hf., og bjó hann einnig í húsinu og þar
er því alinn upp sonur hans, Hörður Ágústs-
son listmálari og arkitekt.
Slysa Býr í Hárri Höll
Á Frakkastíg 10 og 11 eru tvö timbur-
hús, sem standa andspænis hvort öðru. Þau
eiga það sameiginlegt að þau stóðu áður
niður við Laugaveginn en voru flutt ofar í
lóðina til að rýma fyrir stórhýsum. Á nr.
10 bjó Stefán Guðnason skósmiður og síðan
lengi Jón Óskar Guðsteinsson vélvirki en á
nr. 11 bjó sama Ijölskyldan í sjö áratugi.
Guðmundur Sveinsson bjó þar á öðrum ára-
tugi aldarinnar en síðan mjög lengi sonur
hans, Sveinn Óskar Guðmundsson múrari,
en sonur hans er Guðmundur Sveinsson,
fyrrverandi skólameistari í Fjölbrautaskól-
anum í Breiðholti, og er hann alinn upp í
þessu húsi.
Á Frakkastíg 12 er mikið stórhýsi úr
timbri, vafalaust eitt af stærstu timbur-
húsum bæjarins. Þar var reist af Kristni
Jónssyni vagnasmið á því herrans ári 1905
og bjó hann þar og síðar sonur hans, Ragn-
ar. Kristinn sem hafði upphaflega verkstæði
sitt í norðurkjallara hússins var merkur
brautryðjandi í upphafi vagna- og bílaaldar.
Kerrur hans þóttu traustar og henta vel
íslenskum aðstæðum og aðeins tveimur árum
eftir að hann byijaði með verkstæði sitt
smíðaði hann 130-150 kerrur á ári. Hann
sneri sér síðar að bílayfirbyggingum, þegar
bílar komu til sögu og var þar í fremstu röð.
I suðurenda hússins á Frakkastíg 12 var
svo lengi bakarí og það átti framan af Magn-
ús Guðmundsson, sem einnig var brautryðj-
andi í sultugerð hér á landi. Fjölmargar íbúð-
ir eru í húsinu og meðal annars ein í turni
hússins. Meðan það var í smíðum mun mað-
ur hafa slasast við bygginguna og fékk það
þá viðurnefnið Slyshöll sem lengi loddi við
það. Páll Sigurðsson tryggingalæknir, hinn
eldri með því nafni, bjó á námsárum sínum
í tuminum og svo orti Jón Helgason, síðar
prófessor í Kaupmannahöfn:
Slysa býr i hárri höll
horns í turni víðum,
Páll hið ramma regintröll.
Rennur sviti tíðum.
Frakkastígur 13 er timburhús frá því um
aldamót með fisksöluskúr sem Gísli Halldórs-
son reisti árið 1922. Þarna hafa ýmsir menn
búið m.a. um miðbik aldarinnar Jónas Jóns-
son, kenndur við Gijótheim. Hann fékkst
við ýmislegt um sína ævidaga og m.a. skáld-
skap. Þessa vísu orti hann um sjálfan sig:
Gangi tregi grimmt að mér,
geyst ég veginn renni.
Mikið feginn, að ég er
ekkert beygju-menni.
LEIGJENDUR SÍÐAN 1915
Á Frakkastíg 14, þar sem nú er fatagerð-
in og verslunin Jenny, er myndarlegt stein-
hús frá 1927, reist af Theodór Magnússyni
bakarameistara og bjó hann um langan ald-
ur í húsinu en hafði bakaríið niðri. í timbur-
húsi þar fyrir ofan sem líka er númer 14
bjó lengi Tómas Tómasson, eigandi Ölgerðar
Egils Skallagrímssonar, en ölgerðin er í
húsum hér bak við og tilheyrir Njálsgötu.
Þetta fallega timburhús var annars upphaf-
lega reist af Kristjönu Teitsdóttur ekkju
árið 1905. Á 16 er svo tvílyft verslunarhús
úr steini sem áður var með flötu þaki og
tennt eins og kastali en hefur nú fengið þak
og kvisti. Það var reist á þriðja áratugnum
af Elíasi Lyngdal kaupmanni. Þar hafa
ýmsar verslanir verið til húsa svo sem mjólk-
urbúð, kjötbúð og fataverslanir en nú er þar
hljóðfæraverslunin Rín.
Og þá erum við komin upp fyrir Njáls-
götu. Á 17 er timburhús hátt í lofti og þar
bjó frá upphafi 1904 Guðmundur Magnússon
skútukarl sem endaði starfsævi sína sem
klósettvörður í Bankastræti 0. Síðar eignað-
ist Hrómundur Jósefsson skipstjóri húsið og
enn býr Margrét Þorsteinsdóttir ekkja hans
í því. Uppi á lofti er íbúð sem er m.a. merki-
leg að því leyti að þar hefur sama fjölskyld-
an verið leigjandi frá 1915 og mun það vera
einsdæmi hér í borg hinna tíðu leigjenda-
skipta. Það voru þau Magnús Pálsson og
Ingibjörg Helgadóttir sem tóku loftið á leigu
1915 og nú býr þar Sigmundur sonur þeirra
og ieigir enn. Sonarsonur Magnúsar og Ingi-