Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1991, Blaðsíða 6

PARIS
ER AI I I AI PARÍS
Og svo kem ég aftur til Parísar. Nú er vor með
þessari áfengu ögrun í lofti sem því fylgir.
Hvar sem þú ferð ber svo mikið fyrir augu,
býðst sjónaratlæti, þú þarft ekki að fara inn
á söfnin, á sýningarnar. Þú lest hvarvetna í
Þetta er gamla hverfið
mitt, St. Germain des
Prés. Þegar út úr hótelinu
kemur skella hljóðbylgjur
og ilmbárur og flæði lita
á manni af sundurleitum
varningi markaðarins,
ávöxtum fiski
krabbadýrum sæskeljum
kjöti osti, hérar hanga á
eyrum í krók, höfuð af
nauti, og þjóðaþing í Rue
de Seine undir kalli
sölumannanna og
hrópum...
Eftir THOR
VILH J ÁLMSSON
hugann á göngum þínum um þessa borg.
Þú berð miðju heimsins með þér hvar sem
þú ferð. París er sú borg sem mér þykir
miðsetur lista, sú borg sem örvar minn hug
mest ög ögrar hvar sem ég fer. París var
mín deigla, ég kem aftur til Parísar, í þessa
ölvandi ofgnótt framboðs til að næra hug-
ann, erta og ögra, til að mæla sig við ann-
að, og kanna hvar maður stendur sjálfur
sem listamaður. Borgin getur orðið ei-fíð
því hún býður svo mikið og ört og strítt
hveija stund. Þú situr á hótelherbergi og
krotar í handrit með gluggann opinn, þá
byijar djasskonsert úti á götunni við mark-
aðinn með litærslum hans og mannlífs ólg-
andi tilbrigðum. Og áður var maður í næstu
götu að leika Bach á flautu, frönsku svítuna
númer tvö eftir Johann Sebastian Bach.
Hinn ungi Bruno í þröngri hótelafgreiðsl-
unni niðri segir þér í hrifningu frá skáldinú
Emanuel Berl, • faðir Bruno var ítalskur.
Sumir hótelgestirnir tala við þig eins og
þú værir bara hlutur, öskubakki, símsvari
eða regnhlíf í grind, segir hann: það eru
viðbrigði að það sé talað við mann einsog
mann.
Þetta er gamla hverfið mitt, St. Germain
des Prés. Þegar út úr hótelinu kemur skella
hljóðbylgjur og ilmbárur og flæði lita á
manni af sundurleitum varningi markaðar-
ins, ávöxtum fiski krabbadýrum sæskeljum
kjöti osti, hérar hanga á eyrum í krók,
höfuð af nauti. Og þjóðaþing í Rue de Seine
undir kalli sölumanna og hrópum, og þú
ferð fyrir hornið til vina þinna á veitinga-
staðnum Chai de l’Abbaye og færð þér í
svanginn þar sem allur maturinn er heima-
tilbúinn, kæfur og reyktar pylsur og hvað-
eina, þjónninn sem stundum er við barinn
og hvert verk leikur í hendi hans án hlés
meðan hann ræðir margvísleg mál með
heimspekilegu ívafi ef fara gerir, og ber
Skáldið Fernando Pessoá á kaffihúsi. Málverk eftir Almada Negreiros.
Skáldið Moliere og þokkadísin í Luxembourgargarði.
mér heimahúskæfu og ost frá Auverne og
slær um sig með ensku milli þess að við
tölum frönsku til að sýna mér að það geti
hann líka. Ég segi: Þú bregður ýmsu fyrir
þig en við eigum báðir eftir að læra jap-
önsku. Og þá svarar hann mér með tveggja
mínútna ræðu á japönsku.
Um kvöldið fór ég með leigubíl yfir þvera
París í gestaboð til vinar míns Astalos sem
kom frá Rúmeníu fyrir rúmum tuttugu
árum og mátti þá ekki birta skrif sín heima
fyrir, hafði styrk frá alþjóðasambandi rit-
höfunda, Pen-klúbbnum, og var í skjóli
þáverandi forseta Pen International, skálds-
ins Pierre Emanuel. Þá bjó hann hjá einni
frægustu furstaijölskyldu Frakklands, í
höll sem átt hafði Alfons þrettándi sem
síðástur sat á stóli á Spáni áður en honum
var steypt fyrir valdatöku fasista. Og í
höllinni var harður húsagi. Brytinn krafðist
stundvísi af furstafjölskyldunni, og gesti
hennar. Allt varð að standa sem samið var
um við þjónustufólkið því að það var svo
ágætt og rómuð þess þjónusta, að allir hin-
ir furstarnir og hátignarfjölskyldurnar sótt-
ust eftir því, og það var bara farið ef eitt-
hvað skarst í odda. Eins var með bílstjór-
ann og yfirmatreiðslumanninn. Þar var
valdið í höllinni. Og eftir sex mánuði hjá
prinsinum og hjúum hans var Astalos stað-
ráðinn í að snúa ekki heim aftur í dýrð-
arríki Ceausescu, leitaði uppi aumasta hót-
elið í aumasta hverfi Parísar því að þá var
Pen-styrkurinn á þrotum og honum var að
verða féskylft. Hann fór að leita að einhvetj-
'um starfa til að framfleyta sér. Hann bar
niður á stórmarkaðnum í Höllunum, Les
Halles, sem þá voru skammt frá því sem
nú stendur Beaubourg og Pompidou-safnið
með innvolsinu utan á. Á æskudögum
mínum í París var til siðs að enda nætur-
gleði með því að fá sér lauksúpu á þessu
mikla flæmi markaðarins þar sem flutn-
ingabílar streymdu að með kjöt í heilum
skrokkum og grænmeti og annan kost,
voru affermdir, kössum hlaðið, varan breidd
út, og kjötskrokkarnir bornir inn og upp-
festir á króka, og þurfti stælta burðarmenn
því að þeir voru níðþungir nautsskrokkarn-
ir sem komu heilir frá slátraranum. Astalos
falaðist eftir vinnu, og talaði við nítján
patróna eða vinnuveitendur, sem enginn
vildi taka hann því að hann hafði engin
skilríki frá sjúkra- eða almannatryggingum;
ef hann hrasaði með kjötskrokk á bakinu
og kremdist undir, hver átti þá að borga
bæturnar? Það leizt ekki patrónum á. Þar
til hann ranglaði örvilnaður að bækistöð
þar sem sá var spænskur sem hafði allt
vald og átti þetta, og hann var ekki búinn
að gleyma því hvernig honum hafði farnast
•sjálfum þegar hann kom ungur maður og
ailslaus frá ættjörð sinni undan hæl fasista-
böðulsins, skilríkjalaus. Og tók Rúmenann
í vinnu. Enda sýndist honum hann vel á
sig kominn til þess að bera þessa skrokka
af skepnunum. Astalos hafði nefnilega ver-
ið í landsliði Rúmena í þeirri teprulausu
íþrótt sem kallast rugby þar sem menn
hlaupast á með axlarhlífar og hjálma, með
hrundingum og stympingum sem eflaust
enda oft í slagsmálum, ekki síður en í
ísknattleik þar sem líka reynir á grimmd
og hörku, harðfengi. Og nú fékk Astalos
að bera skrokkana allar. nætur og fara með
burðarfélögunum á bar milli bíla og þjóra
með þeim í rauðvíni einsog tíðkaðist. I þessu
var hann þegar farið var að æfa fyrsta leik-
ritið sem hann skrifaði á frönsku. Það var
undir stjórn ágæts leikhúsmanns Pierre
Lamy, þess sem fyrir fáum árum flutti
franska þýðingu á ljóðum mínum heilt kvöld
í Maison de la Poesie, Ljóðhúsum, skáldam-
iðju á opinberum vegum sem stendur ein-
mitt nú í verzlunar- og menningarmiðstöð-
inni Forum þar sem Astalos bar kjötið áður
og Hallirnar stóðu fyrr. Reyndar sagði
Astalos mér frá því þegar kjötmarkaðurinn
fluttist í úthverfi Parísar, þá tóku rotturnar
sig upp þaðan og fluttu með allt sitt þvert
yfir París skipulega eins og fyrir þeim færi
hollenzki píparinn sem nefndist Pied van
Hamelin. Astalos þurfti þegar nætui'vinnu
lauk að hendast, heim í ömurlega hótelkytru
sína og tensa sig til svo hann gæti farið á
fund leikaranna með hefðarsniði sem sómdi
höfundi leikritsins og bjóða þeim í hlénu
eða í leikslok upp á glas af víni og skemmta
þeim með andríku tali.
Brátt kom að frumsýningu og Astalos
bauð þá sínum spænska vinnuveitanda og
velgjörðarmanni á frumsýniiiguna með frú
sinni, og sagði til að tryggja það að hann
mætti að hann myndi bíða þeirra í leikhús-
inu og taka á móti þeim. Þegar sýningunni
lauk kom Pierre Lamy leikstjóri fram á
sviðsbrún og sagði að skáldið okkar Georg-
es Astalos væri meðal okkar í kvöld og