Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1992, Page 7
„ iM >
t__
nouveaii-stíllinn á fullu: Innnn úr Tassel-húsinu
'iissel, sem Horta teiknaði 1892.
hjá Louvre-safninu, og er eitt glæsilegasta
dæmið sem fundið verður um byggingu í
Art nouveau-stíl. Sú fræga verzlun,
Harrods í London, var einnig teiknuð og
byggð í þessum stíl.
Af einhverjum ástæðum átti þessi róm-
antík ekki uppá pallborðið hjá Englending-
um, en í Skotlandi stóð arkitektinn Char-
les Rennie Mackintosh að minna róman-
tísku afbrigði af þessum stíl - og þann
þráð tóku Austurríkismenn upp. Merkasta
dæmið um austurrískt Art nouveau í
byggingarlist er líklega sýningarskálinn,
Sezessionhalle, eftir Joseph Olbricht og
járnbrautarstöðvar Ottos Wagners, sem
byggðar voru frá 1894 - 1901. Málverk
Gustavs Klimts eru líka dæmi um það,
þegar einhver stefna orkar svo sterkt á
menn „yfir línuna“, að myndlistin og ark-
tektúrinn verða samferða:
Á Olympíuleikunum í sumar munu
margir reka upp stór augu þegar þeir líta
í fysta sinni kirkjuna Sagrada Familia í
Barcelona. Höfundurinn, Antoni Gaudi, f.
1852, d. 1926, skóp að vísu sinn eigin
stíl uppúr gotneskum og márískum áhrif-
um, en sumt í byggingum hans á ættir
að rekja til Art nouveau. Frávik Gaudis
felst ekki sízt í því, að sumar byggingar
hans bera keim af skúlptúr og eru að lík-
indum meira sér á parti en nokkur
byggingarverk þessa tímaskeiðs. Fyrir
utan kirkjuna, sem alltaf er ófullgerð, ber
hæst íbúðarblokkina Casa Milá, í Barcel-
ona og byggingar í Gúel-lystigarðinum í
sömu borg.
í Art nouveau eða Jungendstil er yfir-
borðið, skreytingin í fyrirrúmi og margt
er þar lystilega gert þegar bezt lætur. En
það fór svo sem við mátti búast, að upp
kæmi andstæð hreyfing. Hún byrjar að
segja má með frægri ritgerð austurríska
arkitektsins Adolfs Loos, sem birtist undir
yfirskriftinni Ornament und Verbrechen
(Skreyting og glæpur). Niðurstaða Loos
er að fegurð arkitektúrs eigi að vera reist
á hlutföllum bygginganna og notagildi.
Þetta hafði reyndar Sullivan sagt áður og
Loos hafði farið til Chicago og orðið fyrir
áhrifum. Þessir og fleiri arkitektar lögðu
áherzlu á, að kjarninn í arkitektúr væri
myndun rýmis, en ekki skreyting flata.
Veggfletir áttu að tala sínu máli um rými
og hlutföll og skreytingar yrðu aðeins til
þess að gera það tungumál ógreinilegt.
Þessi kenning hefur orðið mjög lífseig á
20. öldinni og á ennþá sinn þátt í því að
arkitektar gera sjaldnast ráð fyrir mynd-
list í opinberum byggingum, og ef það er
á annað borð gert, þá er það oftast eitt-
hvað litilvægt, samanber nýafstaðna sam-
keppni um myndverk í ráðhús Reykjavíkur.
Gísli Sigurðsson tók saman.
Framhald í næstu Lesbókum.
Peter Behrens: Eigið íbúðarhús í Darmstadt, 1901. Jugendstíll aldamótanna birt-
ist hér, en síðar sneri Behrens sér að öðru svipmóti.
Secession-sýningarskálinn eftir Austur-
ríkismanninn Olbricht, byggður í Vín-
arborg 1896. Hér var sýnd margskonar
framúrstefnulist og sjálfur sýningar-
skálinn var og er enn afar sérstætt
hús, sambland af klassík og alvcg nýju
svipmóti, sem sést m.a. af hvolfþakinu.
Antoni Gaudi: Casa Milá, Barcelona,
1905-07. Art Nouveau-stíll í bland við
márísk áhrif. Enginn arkitekt aldarinn-
ar er eins sér á parti og Gaudi.
Stoclet-höII í Belgíu. Arkitekt-.Hoffmann, 1905-11. Hér hefur myndmál Art Nouv-
eau-stefnunnar verið kvatt og við kveður nýr tónn sem um leið vísa til framtíðar.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15. FEBRÚAR 1992 7