Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1992, Side 8

n í - 22 1
Því hann ætlaði út á Strönd
með efnið hrekáns góða.
Eg betalaðí út í hönd
ómakið til þess sóða.
Svangur því feginn verða vann.
Vann þó hvergi að fara.
Eg skal ei nesta aftur hann,
en viðbitið mitt spara,
og mig á aula vara.
KÁRIOG MÓÐUR-
GYÐJAN MIKLA
23
Eg held ég éti ekki í kvöld
af súrnum þessum meira.
Baðstofan er svo kynjaköld
að kelur mig út í eyra.
í Bási hlýrra vera vann.
Víst kann eg til þess muna.
Oft var hitinn svo í þeim rann
að mér nær lá við bruna.
Því réð ég allvel una.
24
Eg held þar verið hafi heitt,
herma svo bóndinn náði.
Eftir því man ég ei samt neitt,
af því burt fara gáði.
Slökkvið nú Ijós og hættið hratt.
Hrossaflotið er búið.
Ykkur ég þetta segi satt.
Samt mér þó ekki trúið;
í rúmin óðar snúið.
25
Á morgun verðið ekki þið
eins kát og síhlæjandi,
hniprið ykkur svo höfðuðið
hreint í klofmu standi,
en fætur komist aldrei á.
Eg veit hvemig þið breytið,
hóstið æjið og hiljóðið þá,
hausinn með fýlu reitið
og óðþægð allri beitið.
26
Gimbil vantaði geitna í kvöld,
golsóttan einnig meður.
Hrossin ei urðu heldur töld.
Herðir nú élja veður.
Miðhúsabeljan í dag ein
upp aftur beiða náði,
og kýrin víst á alla grein
yxna var, þess ég gáði
en ekki með óráði.
27
Allt gengur hér í ólagi.
Inn mun fjóstóftin fara
í nótt af slíku ofviðri.
Ært nam fjóskarlinn svara:
Síst af hræðslunni í þér er
og æðinu að spyrja;
oft með homgrýtis ósköp hér
upp þú gerir að kyija.
Ætíð kannt illt hér byrja.
28
Þú getur skammað fólkið fást
með fólskunni óringu.
í því þú geldur lygi og last,
lætur undanrenningu
og vatnsgraut skammta um hvert mál.
Eg þetta mun ei ýkja.
í þriggja marka aski og skál,
út kann ég nú ei víkja,
því á mér er lífssýkja.
29
Af sulti hlaupið á mig er.
Allir mega það vita,
því eitruð nískan æ í þér,
ærlega tímir bita
aldrei að gefa okkur hér.
Út fyrri þú það selur,
magála, kjötið, mör og smér,
en mest þig sjálfan elur,
hjúin í hungri kvelur.
Við lesturinn vaknar sú spuming hvemig
það mannlíf hafi verið sem svona er lagt
út af, jafnt þótt ort sé í kerskni.
EGILL EGILSSON
útmánuðum 1992 barst mér í hendur ritið „In
All Her Names“ eftir fjóra höfunda, þeirra á
meðal Joseph Campbell. Er rit þetta gefið út
af Harper San Francisco 1992 og helgað rann-
sóknum á kvenhlið guðdómsins. Er ritgerð
Campbells þar birt rúmum fjórum árum eftir
dauða hans (hann lézt í október 1987). Það
mikilvægasta við rit þetta fyrir mig persónu-
lega er, að hinn ameríski goðfræðingur tekur
eindregna afstöðu með ályktunum ritsafnsins
RÍM; lýsir því yfir umbúðalaust, að eftir að
þær rannsóknir birtust komi enginn vafi til
greina um niðurstöðuna: hin heiðna íslenzka
heimsmynd (og þar með sú goðafræði, er
henni tengdist) hafi verið gerð samkvæmt
„pýþagórskri" tölvísi (sll4). Allt frá veru
sinni í Þýzkalandi fyrir um hálfri öld hafði
Campbell kynnt sér hina gömlu „germönsku
goðafræði", sem oftast gerði ráð fyrir sér-
stæðri trú, er væri óháð trú klassiskra samfé-
laga; með þessari ritgerð segir hann skilið
við allt hið gamla; hann sér einfaldlega, að
fræðimönnum ber að taka gjörvalla „germ-
önsku goðafræðina" til endurskoðunar.
Sú ritgerð Campbells sem hér um ræðir
nefnist „The Mystery Number of the Godd-
ess“, og er hún kynnt á kápuumslagi sem
eins konar goðfræðileg erfðaskrá; samkvæmt
orðum Campbells sjálfs er þar um að ræða
hinzta sendibréf hans til heimsins (his „letter
to the world"). Verður ritgerðar þessarar
sennilega lengst minnzt fyrir það hérlendis,
að hún er byggð á íslenzkri menningu sér-
staklega, meðal annars birt kort af Islandi
(tekið úr RÍM) þar sem Þingvellir eru sýndir
sem Miðja línunnar 432.000 (feta). Rekur
Campbell tölvísina rækilega; telur upp all-
margt af því, sem íslendingar þekkja nú af
RÍM, en eykur ýmsu við. Kann Campbell
skil á tölum, sambærilegum þeim sem reikn-
aðar hafa verið af íslenzku táknmáli, úr
margháttuðu goðfræðilegu efni, og tengir
hinni „Miklu Móðurgyðju" fomaldar og for-
sögualdar, eins og goðfræðingurinn Marija
Gimbutas hefur skýrt þau efni. Er víða vitn-
að í Eddu, til dæmis hefst ritgerðin á 800
Einheijum er ganga út um 540 hlið Valhall-
ar (alls 432.000, hann er því sammála, að
þarna hljóti að vera um tírætt hundrað að
ræða, ekki tólfrætt), heldur áfram um sú-
mersku frumsögnina af tíu konungum fyrir
Eftir EINAR PALSSON
Kali- goð
Tímansí
hindúasið. Kali
var hefnandinn
rnikli. Tala
goðsins var
432.000; öld
sú er við lifum
nefndist
Kali-yuga („ok
Tímans'j og var
430.000 árað
lengd. Mörkun
Alþingis á
ÞingvöIIum
virðistán
nokkurs vafa
miðið við þá
öld ogkennd
við Kára.
Flóðið mikla (432.000 ár), fer yfír í Bibl-
íuna, gríska, rómverska, egypzka og ind-
verska goðafræði, og lýkur á íslandi. Er
ályktun Campbells afdráttarlaus: svo mikill
flöldi gagna skilst, ef ofangreind tölvísi er
höfð til hliðsjónar, að fáu er til að jafna. Vér
getum m.ö.o. rakið þráð goðafræðinnar um
sjö þúsundir ára aftur í tímann, ef þessari
mælistiku er beitt; sé henni sleppt er fátt til
viðmiðunar.
Kári Og Móðurgyðjan
Mikla
Fyrir mörgum áratugum varð mér ljóst,
að Kári gegndi hlutverki „Tímans" í launsögn
(allegóríu) Njáls sögu. Reyndi ég þá að skilja,
hvað því olli, að einmitt nafnið Kári skyldi
þar notað. Kári er „vindur" eða „andi“; vind-
ur blæs yfír jörð. Hann fer vissa vegalengd
á tilteknum tíma; hann „mælir" í rauninni
það rými sem alheimurinn er af gerður. Slík
skýring nægir, út af fyrir sig, ein og sér.
En fleira kemur þama til. Þegar maðurinn
fæðist hefst andardráttur hans; þegar maður-
inn deyr hættir hann að anda. Manninum er
í raun úthlutað tilteknum fjölda andartaka.
Þessi skýring er sett fram í RÍM. Andar-
tök mannsins mæla tíma hans á þessari jörð.
En vegalengd sú, sem Andanum (Kára) var
ætluð í heimsmynd eða rétt mældri jörð ís-
lenzkra fommanna, reyndist útreiknanleg;
hún var 216.000 fet. Er þá átt við þvermál
hins mikla Baugs Rangárhverfís, sem Al-
þingi Þingvalla var að öllum líkindum við
miðað. Ályktun RÍM var þannig sú, að And-
inn hefði meðal annars orðið tákn Tímans
sem tölunnar 216.000 og sem þess er mælir
manninum líf (með drætti andans). Talan
216.000 var ginnheilög að fornu; hún merkti
rétt markaðan alheim og sköpunartöluna 6
þrímagnaða, er var táknmynd Jarðar, einatt
nefnd „teningurinn fullkomni", cubus
perfectus Hauksbókar.
Nú birtir Joseph Campbell skyndilega upp-
lýsingar, er þetta mál varða, og ég minnist
ekki að hafa lesið fyrr. Hann skýrir svo frá,
að í fomum kvæðum þeim indverskum, er
nefnast Dhyanabindu og öðmm skyldum
fróðleik, andi menn að sér og frá sér 21.600
sinnum á sólarhring. Þetta sé í samræmi við
andlegan og líkamlegan skyldleika manna
við hina Miklu Móður maya-sakti-devi (s71).
Þetta er stórmerkilegt fyrir tveggja hluta
sakir. Annars vegar vegna þess, að talan
þama er sú sama og talan, sem út var reikn-
uð í Rangárhverfí sem markleið Tímans, og
hins vegar vegna þess, að Andinn er þama
tengdur hinni „Miklu Móður“ í nákvæmri
tölvísi. Og hvort tveggja kemur heim við þær
ályktanir,sem hér vom dregnar um sömu
efni, án þess nokkrar ritheimildir væri við
að styðjast. Þeim sem eigi skilja, að talan
216 hundruð er „sú sama“ og 216 þúsund
skal bent á, að í fomri tölvísi var talan sú
sama, hvort sem um tugi, hundruð eða þús-
undir var að ræða. Það eina sem breyttist
var fyöldi þeirra eininga, sem taldar vom,
ekki talan sjálf sem slík. Þetta er lykillinn
að gjörvöllum hinum háreistu hörgum tölví-
sinnar, sem fínna má í indóevrópskum gögn-
um. Campbell þekkir m.ö.o. beina hliðstæðu
við tilgátuna um „Mann“ Rangárhverfis, hlið-
stæðu sem mér var ókunn, þegar tilgátan
var smíðuð af íslenzku efni einvörðungu.
HinMikla Móðir
Ummál Baugs var táknmynd Konu í fornri
tölvísi. Þvermálið var táknmynd Manns. Þeg-
ar þvermáli er skotið um Baug „fijóvgast"
veröldin. Fijóvguð veröld var byggð jörð,
kosmos, skipulegur alheimur. Slíkum alheimi
var líkt til Manns (í karl- og kvenkyni); heim-
urinn var skapaður í mynd Guðs, sem var
frummynd Manns. En Jörð var að sjálfsögðu
mynd hinnar Miklu Móður. Þijú stig veraldar
gat að líta á íslandi heiðni: Orheim (Mann),
Miðgarð (samfélagið, goðaveldið)' og Alheim
(heimsmynd). Vegalengd var þar jafnað til
tíma: rétt sköpuð jörð var 216 M (mælieining-
ar), tímaskeið voru rétt mæld sem tvöföld
sú tala, þ.e. 432 M. En að líkum málsins
byggðist helg mörkun Alþingis á Þingvöllum
á þeirri tölu, þ.e. 432.000 fetum. Virðist ljóst,
að þar hefur vegalengd verið jafnað til tíma.
Öld sú, er vér nú lifum, var að fomu talin
432.000 ár að lengd. Er þá miðað við beina