Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1994, Side 6

Frederico Fellini og kona hans, Giulietta Masina, sem
jafnframt vr aðalleikkona í mörgum mynda hans.
La dolce vita, Hið ljúfa líf - var frum sýnd 1960 og
þótti óhemju djörf og óskammfeilú). Hér eru Marcello
Mastroianni og Anita Ekberg í hlutverkum sínum.
8V2 telst með merkustu kvikmyndum Fellinis. Með þess'
ari mynd breyttust vinnuaðferðir hans.
Hvað með
Fellini?
H
vað með Fellini? Ég man ekki til þess að
hafa séð eina einustu minningargrein um
Fellini í íslenskum fjölmiðli. Reyndar eyddi
Morgunblaðið rúmum þriðjungi af kvik-
myndasíðu í sameiginlegan minningarstúf um
Síðbúin minningargrein
um einn mesta listamann
aldarinnar, sem óf mestu
verk sín utan um þrjá
meginþræði, kirkjuna,
fjölleikahúsið og konuna.
Eftir HILMAR
ODDSSON
Vincent Price, River Phoenix og Fellini, eins
og þeir ættu eitthvað sameiginlegt. Að vísu
voru þeir allir viðriðnir kvikmyndagerð og
allir létust þeir í sömu vikunni, en þar með
er það talið. Með fullri virðingu fyrir Price
og hinum unga Phoenix. Þegar Chaplin lést,
voru heilu síðumar tileinkaðar minningu
hans. En Chaplin var jú Chaplin. Já, Chapl-
in var Chaplin á sama hátt og Fellini var
Fellini. Og það var aðeins einn Fellini, á
sama hátt og aðeins var einn Eisenstein,
einn Tarkowski, einn Bergman (með fullri
virðingu fyrir Woody), einn Bunuel og einn
Kurosawa (þótt ýmsir haldi að þeir séu eitt-
hvað fleiri). Og þessi Fellini er nú allur. En
eftir stendur stórbrotið og mikilfenglegt lífs-
starf. Þetta er eins konar minningargrein
um einn af mestu listamönnum aldarinnar,
Federico Fellini.
Mig minnir að fyrsta Fellinimyndin sem
ég hafi séð hafi verið „Mánudagsmyndin"
Satyricon í Háskólabíói. Ég hef sennilega
verið rétt ófermdur. Og ég er ekki viss um
að ég hafi haldið þræði allan tímann, hvað
þá skilið allt sem fyrir augu og eyru bar.
En ég man þessa kvikmyndasýningu sem
fáar aðrar. Og ég var ekki samur eftir.
Reynsla mín er á engan hátt einstök eða
sérstök. Enda er nafn Fellinis allt eins hug-
tak, í kvikmyndasögulegu samhengi. Hugtak
yfir ákveðinn frásagnarmáta, ákveðinn stíl.
Við segjum stundum (og skrifum) að eitt-
hvað sé fellinískt, og eigum þá til dæmis við
að viðkomandi hlutur sé ýktur, jafnvel gróf-
ur (í jákvæðum skiiningi), ögrandi, (einnig
kynferðislega), hlægilegur og sorglegur í
senn, fullur af andstæðum, átakanlega mann-
legur. Því er stundum haldið fram að þrennt
einkenni kvikmyndir Fellinis hvað mest, öll
hans mestu verk séu ofin utanum þrjá meg-_
inþræði. Kirkjuna, fjölleikahúsið og kon-
una. Ég mun koma nánar að þessum stoðum
síðar.
Ég nefndi að stíll Feliinis væri ýktur. Það
er langt síðan hann kastaði raunsæinu, hug-
myndafræði neorealistanna ítölsku, sann-
leika eftirstríðsáranna. Sá sem ýkir lýgur, í
vissum skilningi. En á bak við stóryrðin
getur leynst djúpur sannleikur, sannleikur
um mannlegt eðli, sem á vissan hátt afhjúp-
ar þann sem ber hann fram, í þessu tilfelli
listamanninn, og segir þannig miklu meira
um hann en tugir opinskárra viðtala. Fellini
var aldrei opinskár um eigið líf og eigin til-
finningar, alla vega ekki við blaðamenn.
Hann er meira að segja grunaður um að
hafa logið þá fulla á stundum, alla vega voru
svörin við þessum venjubundnu spurningum
sjaldnast hin sömu í tveimur viðtölum, og
oftar en ekki stönguðust þau á. „Æska mín,
minmngar, vonir og væntingar. Eg skáldaði
allt saman vegna ánægjunnar af að segja
öðrum frá. “ Sem sagt; Fellini laug. Var hann
kannski einnig að ljúga þessu?
Fellini sagði æsku sína umlukta hjúpi
gleymskunnar. 1 raun myndi hann fátt fyrir
tuttugu og tveggja ára aldur. Auðvitað laug
hann því eins og öðru. Hann fjallaði hins
vegar nokkrum sinnum um æsku sína í kvik-
Úr Roma, citta aperta, frá 1945, sem tal-
in er fyrsta mynd Fellinis. Þetta var
brautryðjandaverk í ítölsku nýraunsæi.
Rossellini var leikstjóri, en Fellini að-
stoðarleikstjóri.
myndum, en þar sem þær eru að sjálfsögðu
hreinn skáldskapur fer að verða illmögulegt
að segja nokkuð marktækt um æsku hans
og uppvöxt, eins og gjarnan er gert í minn-
ingargreinum. Nokkrar staðreyndir blífa þó:
Hann fæddist í Rimini 20. janúar árið 1920
á Via le Dordanelli, eldri sonur farandsalans
Urbano Fellinis og Idu Barbiani, sem var
víst af fínum Rómarættum. Hann átti bróð-
ur og eina systur. Þrennt setti mestan svip
á æsku hans: Sveitalíf, kaþólska kirkjan
og fasisminn.
Sennilega hafa áhrif kirkjunnar vegið
hvað þyngst. Kirkjudeildin í Rimini þótti
hvað kaþólskust ítalskra kirkjudeilda á milli-
stríðsárunum og í skugga hennar þrifust
alls kyns hindurvitni og hjátrú. Galdrar og
andalækningar settu svip á daglegt líf íbú-
anna og allra handa yfirnáttúrulegir atburð-
ir einkenndu almenna umræðu. Ekki er ólík-
legt að rekja megi áhuga Fellinis á því yfir-
náttúrulega til uppvaxtaráranna í Rimini.
Víst er að drengurinn hefur heyrt kynstrin
öll af stórfenglegum ólíkindasögum, sem síð-
ar hafa náð að þroska og örva ímyndunarafl-
ið. Yfir og allt í kring hvíldi þungur annur
kirkjunnar, órjúfanlegur hluti orðs og æðis,
viðmiðunin mikla. Fellini sagðist trúaður af
náttúrunnar hendi, en honum gekk að sama
skapi illa að fella sig við kennisetningar
kirkjunnar, hann var ekki maður bókstafs-
ins. Líklegt er að hann hafi, eins og svo
margir landar hans, átt í eins konar ástar-
haturssambandi við páfadóminn. Skrautleg-
ar og tilkomumiklar helgiathafnir veittu
honum innblástur. Reyndai- hefur kirkjan,
bæði sú kaþólska og lúterska, alla tíð gefið
listamönnum innblástur og mótað viðhorf
þeirra og þroska, - altarið hefur orðið að
leiksviði, helgiathöfnin að leikþætti.
Við getum haldið áfram að skipta lífi og
verkum Fellinis í þrenningar. Þrenning
sköpunarverksins, sirkus, konur og enn og
aftur kirkjan. Ég hef þegar minnst lítillega
á hlut kirkjunnar. Konur setja gífurlegan
svip á lífsverk Fellinis. Og þvílíkar konur.
Það er ekki nokkur leið að gera kvennafans-
inum viðeigandi skil í stuttri grein þar sem
stiklað er á stóru. Ég held að sú kona hafi
vart verið sköpuð sem á ekki fulltrúa í ein-
Við tökur á La strada. Giulietta Másina dansar.