Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1995, Blaðsíða 10

JÓNAS
HALLGRÍMSSON
Sláttuvísa
Fellur vel á velli
verkið karli sterkum,
syngur enn á engi
eggjuð spík og rýkur
grasið grænt á mosa,
grundin þýtur undir,
blómin bíða dóminn,
bítur ljár í skára.
Gimbill gúla þembir,
gleður sig og kveður:
„Veit ég, þegar vetur
vakir, inn af klaka
hnýfill heim úr drífu
harður kemst á garða,
góðir verða gróðar
gefnir sauðarefni.“
Glymur Ijárinn, gaman!
grundin þýtur undir,
hreyfir sig í hófi
hrífan létt mér ettir,
heft er hönd á skafti,
höndin Ijósrar drósar.
Eltu! áfram haltu!
ekki nær mér, kæra!
Arfi lýtur orfi,
allar rósir falla,
stutta lífíð styttir
sterkur karl í verki,
heft er hönd á skafti,
hrífan létt mér ettir,
giymur Ijárinn, gaman!
grundin þýtur undir.
f
BJARNI THÓRARENSEN.
£$kjóft hefir sól brugftift sumri.
f>ví sjeö hef eg fljúga
fannhvita svaninn úr sveitum
tU súllanda fegri;
sofínn, er nú saungtninn Ijúfi
í svfilum Qalldfilum,
grátf>5gull harmafugl hnipir
á húsgabli hvurjum.
Skjútt hefir guð brugftiö gleði
gúðvina fúnna,
ástmðgur Islanz hinn trausti
og ættjarðar blúminn!
Áður sat ítur með gloðum
og orðum vel skjipti,
nú rcíkar harmur i húsum
og hrigð á þjúðbrautum.
Hlæir mig eítt það að áttu
f>ví uglur ci fagna,
cllisár orninn að sæti
og á skjildi horfa
hrafnaþíng kolsvart i liolti
firir baukfu'ng á bergji;
flogjinu crtu sæll til súla
f>á sortuar liið neðra.
Úr frumprentun í Fjölni.
Leggur og skel
Einu sinni voru leggur og skel. Þau lágu bæði
i gullastokki innan um bamagull, og svo sagði
leggurinn við skelina: „Eigum við ekki að taka
saman, fyrst að við á annað borð liggjum hér
í sama stokknum?“ En skelin var úr sjó og
Ástin fyrnist, þegar
unnustinn hefur farið í
moðið og Qóshauginn og
verið borin á völl.
Ævintýri, nokkurn veginn
eftir H.C. Andersen.
JÓNAS HALLGRÍMSSON
endursagði og staðfærði.
þóttist töluvert, rétt eins og ung heima-
sæta, - en hún var samt ekki heima-
sæta, - og vildi ekki gegna því neinu.
Þar var líka í stokknum gömul gjarðar-
hringja, slitin og fornfáleg, en hún var
samt úr eir. Hún sagði við skelina: „Ekki
vænti ég þú viljir heyra mér út í horn?“
Og skelin sagði jú, og svo fóru þau bæði
út í horn. Þá sagði hringjan: „Ekki vænti
ég þú viljir eiga þér mann, ríkan og forst-
öndugan, ekki svo mikið upp á bókara-
mennt?“ En skelin var úr sjó og skildi
ekki þessa kurteisi, þóttist líka töluvert,
rétt eins og ung heimasæta, og þagði
einsog steinn. Þá sagði hringjan: „Æ,
segðu nú já, hjartans lífið mitt góða.“
En skelin sagði ekki annað en nei, og svo
töluðu þau ekki meira saman.
En nú kom drengurinn, sem átti gulla-
stokkinn, og tók legginn og batt um hann
rauðum þráðarspotta og reið honum um
pallinn, og seinast tók hann látúnsbólu
og rak í endann á honum. Það var ekki
mjög Ijótt að sjá skína á bóluna, þegar
leggnum var riðið. „Líttu nú á mig,“ sagði
hann við skelina. „Hvernig lízt þér nú á?
Ættum við nú ekki að taka saman? Hjóna-
svipur er með okkur. Þú ert úr sjó og ég
úr lambsfæti. Ég sé ekki betur en það
geti farið vel á með okkur.“ „Á, haldið
þér það?“ sagði skelin. „Þér munið líklega
ekki eftir, að ég er rekin á fjöru og er
orðin forfrömuð. Kaupmaðurinn hefur
fundið mig sjálfur og étið úr mér fiskinn,
og ég hef komið á meir en einn postulíns-
disk.“ „Satt er það,“ sagði leggurinn, „en
ég er iíka úr golmögóttum lambsfæti og
hef verið súrsaður, blessuð mín, og prest-
urinn hefur borðað af mér sjálfur, og nú
er búið að setja bólu í endann á mér, eins
og þú getur séð.“ „Er það nú víst?“ sagði
skelin. „Svei mér, ef... Fari ég þá
sem... Skammi mig;, ef ég skrökva,"
sagði leggurinn. „Þér getið komið fyrir
yður orði,“ sagði skelin, „en ég má það
ekki samt. Ég er hálflofuð, að kalla má.
Það er fífill í hlaðbrekkunni, eins og þér
vitið, og þegar drengurinn ber okkur út,
gullin sín, hefur hann oftar en einu sinni
lagt mig niður hjá fíflunum, og þá hefur
fífillinn sagt: „Viljið þér koma til í það?“
Og ég hef þá sagt já svona í huga mínum
innanbijósts, og það álít ég hálfgildings
lofun. En því lofa ég yður, að ég skal
aldrei gleyma yður.“ „Það er nú til nokk-
urs,“ sagði leggurinn, og svo töluðu þau
aldrei saman.
Daginn eftir kom drengurinn, sá sem
átti gullastokkinn, og tekur hann og fer
með allt saman út í hlaðbrekku. Þá var
sólskin og sunnanvindur, skýskuggar
flugu yfir engin, og fífan hneigði sig á
mýrinni í hvert sinn og hún dökknaði, og
það gekk eins og bárur yfir puntinn á
túninu, dalurinn skein allur í grösum og
blómum. Skelin lenti hjá fíflinum, eins
og vant var, því börn eru oft vanaföst í
leikum. Hann leit á hana stundarkorn og
sagði: „Viltu eiga mig, hróið mitt?“ „Það
vil ég fegin,“ sagði skelin. En fífillinn
sagði: „Þú færð það nú samt ekki, góðin
mín.“ Og svo horfði hann aftur í sólina,
nærri því eins brosandi og áður. Þá kom
sláttumaðurinn með orf og ljá og fór að
bera út. Drengurinn varð að flýta sér
burtu með gullin sín, og skelin varð óvart
eftir í hlaðvarpanum.
„Hvað er orðið af skelinni minni?“ sagði
drengurinn. „Ég var með hana úti í varpa,
þegar farið var að slá.“ En fólkið sagði:
„Hún hefur farið í heyið. Hún finnst, ef
til vill, þegar gefið er kúnum eða þá í
moðinu í vor.“ En leggurinn heyrði allt,
sem fólkið sagði, og honum sveið það
sárt. Hann hugsaði með sér: „Nú hefur
skelin átt fífilinn í heyinu. Það er útséð
um það.“ Og því lengur sem hann hugs-
aði um þetta, því meira sárnaði honum,
og það kom til af því, að hann gat ekki
fengið skelina sjálfur. Svo óx ástin dag
frá degi. Þetta: að eiga annan, það var
svo óbærilegt. Leggurinn lá og kúrði og
vildi feginn geta sofið, en það gat hann
ekki og ekkert nema hugsað um skelina.
Alltaf varð hún fallegri og fallegri. Vetur-
inn leið, og svo voru það orðnar fornar
ástir, því leggurinn hafði elzt og var nú
farinn töluvert að framast. Drengurinn
hætti einu sinni að ríða honum og fleygði
honum út í skot, en ein vinnukonan fann
hann og litaði hann fagurgrænan, eins
og við þekkjum, og vatt svo upp á hann
þráð, og nú fékk hann bæði embætti og
nafnbót og var kallaður þráðarleggur. Það
var nú ofurlítill munur!
En svo hvarf hann um vorið, og enginn
vissi, hvað af honum varð. Það var leitað
og leitað, af því hann var þráðarleggur,
en hann fannst hvergi. Hvað var þá orðið
af þessum embættislegg með nafnbót,
sem enginn lifandi maður gat fundið? Það
skal ég segja þér. Hann lá úti á haugi.
Hann hafði óvart verið borinn út í sorp-
inu. Þar var lítið um dýrðir, gamlir ílepp-
ar og skóvörp og annað þaðan af verra.
Leggurinn gaut hornauga til þessa sam-
safnaðar og sagði, eins og von var: „Jú,
jú, ég er fallega settur innan um allan
þennan hroða!“ En svo sér hann skel, ef
svo mætti kalla, kolmórauða og skörðótta
og gott, ef ekki rifna, og það var sama
skelin sem árinu áður hafði legið í sólskin-
inu frammi í varpa og ætlað sér að eiga
fífilinn og farið í heyið. „Fegin verð ég,“
sagði skelin, „að einhver kemur hér, sem
talandi er við. Komið þér sælir," sagði
hún og virti legginn fyrir sér. „Ég er
raunar úr sjó og rekin á fjöru og hef
verið forfrömuð. Kaupmaðurinn hefur
fundið mig sjálfur og borðað úr mér fisk-
inn, og ég hef komið á meir en einn
postulínsdisk. Nú er það ekki á mér að
sjá. Ég var rétt komin að því að eignast
fífil, en svo var slegið túnið, og ég lenti
í heyinu og svo í moðinu og fjóshaugnum
og var borin á völl og borin af aftur,
þegar hreinsað var. Það er löng bið, eins
og þér skiljið, fyrir unga stúlku.“ En legg-
urinn svaraði engu. Hann var að hugsa
um unnustu sína, sem verið hafði. Og
eftir því, sem hann heyrði skelina tala
lengur, sá hann alltaf betur og betur, að
þetta væri sama skelin og sé nú þar kom-
in. Þá kom vinnukonan að kasta úr
sorptrogi. „Hér er þá leggurinn minn,“
sagði hún, og svo tók hún hann upp og
bar hann inn í bæ, og hann var allur
þveginn og þótti fallegur enn og varð
aftur þráðarleggur og var geymdur lengi,
og bólan sat alltaf í endanum á honum,
sem drengurinn hafði rekið í, en skeljar-
innar er ekki getið, og leggurinn nefndi
hana aldrei á nafn. Ástin fyrnist, þegar
unnustan hefur farið í moðið og fjóshaug-
inn og verið borin á völl. Maður þekkir
hana ekki aftur, þegar maður rekst á
hana í sorpinu.
„Lokkur ástarinnar“, flétta úr hári Þóru Gunnarsdóttur sem Jónas kvað svo
fagvrlega til eftir ferð þeirra norður í land. Þóra varð prestsfrú og dó í
hárri elli á Hólum í Hjaltadal, en lokkurinn ásamt bréfi frá Þóru er varðveitt-
ur á Þjóðskjalasafninu. Sjá nánar í grein eftir Gunnar Hersvein
í jólablaði Lesbókar 1994.