Lesbók Morgunblaðsins - 21.10.1995, Page 10

Lesbók Morgunblaðsins - 21.10.1995, Page 10
PÉTURSKIRKJAN í bænum St. Georges er sérkennilegt og fagurt guðshús. BERMÚDAEYJAR eru vinsæll viðkomustaður ótal lúxusskipa sem sigla við austurströnd Bandaríiqanna og um Karíbahafið. 50-60 þúsund íbúar Bermúda- eyja hafa stundum tekið á móti tífaldri íbúatölunni, eða um hálfri milljón. Seinna var íj'öldi þræla fluttur inn frá Vestur- Indíum og Norður-Ameríku og ekki leið á löngu þar til þrælar á eyjunum voru of marg- ir. Sykurreyr var lítið sem ekkert ræktaður og engar sögur fara af baðmullarrækt. Ekki er ætlunin að gera lítið úr þátttöku Bermúda í þeirri smán sem þrælkun Afríku- manna og frumbyggja Ameríku hafði í för með sér . Þótti sumum illa að þeim búið, en vitnað hefur verið í orð annarra sem þótti ! dekrað við þrælana á Bermúda miðað við það sem gerðist á eyjunum í Vestur-Indíum. Þó fannst Englendingum sem sóttu eyjamar heim á dögum þrælahalds hörmulegt að oft fengu þrælamir á Bermúda ekkert annað kjöt að éta en hvalkjöt sem þeir veiddu sjálfír. Bera mörg ömefni á eyjunum, og minjar í söfnum, þess vitni að hvalveiðar vom mikið stundað- ar. Um langt skeið var ambergris, eða ambur eins og íslendingar nefna þetta úrgangsefni búrhvala, verðmæt útflutningsvara vegna þess að efnið var lengi vel ómissandi þáttur í fram- leiðslu ilmefna. Einnig þótti mönnum ekkert athugavert við að kveikja bál á klettum til , þess að lokka skip sem áttu leið framhjá eyjun- um inn í skerjagarðinn og stunda rán, er þau strönduðu, sem aukabúgrein. Bermúdamenn hafa frá upphafí verið mikl- ir sægarpar. Þegar þrælahald var afnumið í breska heimsveldinu árið 1834, kom í Ijós að eyjaskeggjar voru lítt hneigðir til bú- starfa. Yfírvöld tóku þá ákvörðun að Portúg- ölum frá Asoreyjum og Madeira yrði boðið að koma til landbúnaðar- og ræktunarstarfa. Portúgalar gátu sér gott orð fyrir alúð og dugnað við jarðrækt og ástandið heima fyrir var óstöðugt. Fyrstu Portúgalamir stigu á land á Bermúda árið 1849. Alla tíð síðan hafa fiestir þeir garðyrkjumenn sem hlúð hafa að gróðri og stundað jarðrækt verið af portúgölskum uppruna. Vinnusemi, hógværð og þjónustulipurð þessa fólks hefur gert því j kleift að festa sig í sessi í öllum atvinnugrein- um. Þar á meðal eru stórkaupmenn, þing- menn, læknar, lögfræðingar o.s.frv. Portúg- alar hafa varðveitt tungumál sitt og menn- ingu, þótt þeir hafi látið það eiga sig hingað til að láta mikið á því bera. Blóm í Buckinghamhöll Afleiðing vaxandi jarðræktar varð sú að útflutningur á afurðum sem ekki var hægt að rækta á vetuma í nyrðri fylkjum Norður- Ameríku varð töluverð búbót. Aðallega voru þetta kartöflur, tómatar og hinn rómaði 1 Bermúdalaukur. Seinna fóru menn að flytja út liljur, aðallega um páska. Þessi páskalilja er hvít (Lilium longiflorum) með stórum blóm- um og höfgandi ilmi. Bermúdamenn senda ævinlega talsvert magn af þessu blómi til konungsfjölskyldunnar í Buckinghamhöll fyr- ir páska. Það má taka fram að það væri til að æra óstöðugan að lýsa öllum þeim blómstr- andi jurtum sem prýða eyjarnar, en ég hef orðið þess vitni að fólk rekur í rogastans þegar það sér pottablómin sín í risavöxnum útgáfum sem þarf að klippa reglulega til að halda í skefjum. Staða eyjanna (600 sjómílur austur af Cape Hatteras, Norður Karólínu - í miðjum Golfstraumnum) og milt vetrarloftslag, 20- 25C, orsakaði að veturseta á eyjunum komst í tísku hjá auðmönnum frá norðausturríkjum ( Bandaríkjanna á seinni hluta nítjándu aldar. Rithöfundurinn Mark Twain, Samuel Lang- horne Clemens (1835- 1920) eins og hann hét réttu nafni, var meðal þeirra fyrstu sem tóku ástfóstri við Bermúda og íbúana þar. Sjóferðin tók að minnsta kosti þrjá sólar- hringa og eins og áður segir er oft úfínn sjór á þessum slóðum og hætta á fellibyljum á haustin. Haft er eftir skáldinu: „Bermúda er paradís, en maður verður að ferðast gegnum helvíti til að komast þangað.“ í byrjun aldar- innar barðist Mark Twain gegn því að bifreið- ar yrðu innfluttar - gekk um með undirskrif- talista og fannst eimreiðin sem gekk endi- langan eyjaklasann, frá St.George’s til So- merset, reiðhestar, hestvagnar og reiðhjól ásamt feijum og einkabátum sinna samgöng- um fullkomlega. 1- Fyrsta bifreiðin á Bermúda var rúta, flutt inn skömmu fyrir seinni heimsstyrjöld. Eftir stríð fjölgaði einkabifreiðum stöðugt og eim- reiðin var lögð niður. Flatarmál Bermúdaeyja er ekki nema 40 fermílur, þ.e.a.s 20 mflur á iengd og tvær mílur þar sem breiðast er. Nauðsynlegt var að takmarka íj'ölda bifreiða og er enn í dag óheimilt að skrá fleiri en eina bifreið á aðsetur. Ekki er leyfilegt að reka bflaleigur" en ferðamenn sem treysta sér á skellinöðru út í vinstri umferð hafa ekkert að óttast. Löglegur hámarkshraði er 20 mflur á klukkustund og þó að menn séu ekki teknir fyrir of hraðan akstur ef þeir halda sér undir , 30 m, eru eyjaskeggjar einstaklega kurteisir í umferðinni og fylgjast grannt með gestum sínum sem fíkra sig eftir krókóttum stígum á þessum farartækjum. .Almenningsvagnar, rósrauðir á lit, eru líka áberandi. Ferðamenn, eða gestir eins og Bermúdabú- ar kalla fólk sem sækir þá heim, eru gjarnan undrandi á því, þegar þeir loks sjá eyjamar úr lofti, að öll húsaþök eru hvítmáluð. Þökin, sem eru hönnuð úr kalksteinshellum sem síð- an eru kalkaðar, gegna öðru og meira hlut- verki en að vera þak yfír höfuðið. Ferskt vatn er ekki að finna á þvr dýpi að það svari kostnaði að bora eftir því. Húsin eru því hönnuð þannig að regnvatni er safnað af þökunum í þrær undir grunni þeirra. Menn fara því með vatnið sem verðmæta náttúruaf- urð og þykir nánast glæpur að sóa vatni. Verði íbúi uppiskroppa með vatn þarf hann að kaupa það af öðmm sem eiga það aflögu. Einnig hefur verið komið upp veri sem eimar vatn úr sjó. Vatnið er í sjálfu sér ekki mjög dýrt, en flutningur þess í sérhönnuðum tank- bílum kostar sitt. Trl er vatnsveita sem sér mönnum fyrir vatni sem má nota í sundlaug- ar, þvotta og salerni, en er ekki drykkjar- hæft. Slíkt vatn má fínna á um það bil 60 feta dýpi og eru mörg dæmi um að menn bori eftir vatni á eigin landi til þvílíkra nota. Einnig má taka fram að við hvert hús er rotþró sem tekur við úrgangi íbúanna. Bermúdamenn eru sagðir fmmherjar í ferðaþjónusu vestanhafs. Jafnvel fyrir alda- mót áttuðu þeir sig á því að þeir voru of fámennir og frumstæðir þegar iðnaður til útflutnings var annars vegar og tóku þeir þá ákvörðun að bjóða fólki, sem vildi borga þeim fyrir, að sækja þá heim. Sá fjöldi starfa sem skapaðist í kringum þessa iðju varð til þess að flytja þurfti inn fagmenn í hótel- rekstri, matreíðslu og ýmsum öðmm störfum tengdum ferðaþjónustu. Leituðu þeir til Evr- ópu vegna þess að hinum tignu gestum þeirra var ekki bjóðandi nema það besta. í dag er þar rekinn virtur hótelskóli sem eflaust er staðsettur í fallegasta umhverfi sem um get- ur í skólahaldi. The Bermuda Hotel College er til húsa á landareign Stonington Beach hótelsins og em heimamenn þjálfaðir í öllu sem viðkemur hótelrektsri á sjálfu hótelinu. Nú þarf ekki lengur að flytja inn fagmenn erlendis frá, heldur sækjast aðrar þjóðir eftir þeirri þekkingu sem Bermúdamenn hafa fram að færa. Engar Berbrjósta Konur • Strax þegar augljóst var að Bemrúda var áfangastaður hinna vandlátu tókú ráðamenn þá stefnu að sníða sér stakk eftir vexti. Ákveðið var að takmarka fjölda gesta með því að leyfa ekki óbeislaða byggingu gisti- húsa, bjóða aðeins upp á það besta og fá gott verð fyrir vömna. Ýmsar reglur þóttu íhaldssamar - eins og til dæmis sú að ef fólk lét sjá sig á götum úti í ósæmilega stutt- um buxum (Bermúda-buxur voru löglegar), menn berir að ofan eða konur með krullup- inna í hárinu, fékk sá sem átti í hlut áminn- ingu frá lögreglunni sem rétti viðkomandi grænan miða. Krafist var að menn mættu til kvöldverðar í skyrtu með hálstau og vita- skuld í jakka. Ýmsar þessar reglur eru ekki teknar eins alvarlega í dag og ég býst við að flestir veitingastaðir séu hættir að vera með hálstau á lager fyrir þá sem ekki kunna sig. Eitt er þó víst, að það varðar við lög að kona láti sjá sig berbijósta á baðströnd. Annað sem er algjörlega bannað enn þann dag í dag er auglýsir.gaskmm í umhverfinu - engin skilti, neonljós eða þessháttar. Og hvað getur svona lítill eyjaklasi, sem telur 50 til 60 þúsund íbúa, tekið á móti mörgum ferðamönnum á ári? Þegar best lét um það bil 500.000. Athafnaskáldin létu ekki að sér hæða og um miðbik aldarinnar, þegar samkeppni í ferðaþjónustu fór vaxandi, tóku menn það til bragðs að bjóða alþjóðafyrir- tækjum aðsetur á Bermúda svo þau gætu nýtt sér skattaívilnun heimafyrir. í öllu írafár- inu í sambandi við vinsældir eyjanna sem áfangastaðar efnaðra ferðamanna og allri þeirri velmegun sem því fylgdi gleymdist að hugsa um aukaatriði eins og tekjuskatt og gjöld af ýmsu tagi. Yfirbygging hins opin- bera var í lágmarki og tollur var settur 20% á allan innflutning sem ekki var tollfijáls á annað borð. Ferðamenn borguðu, og borga enn, brottfararskatt. Velferð sem slík var í höndum íbúanna sjálfra, sjúkratrygging í umsjá atvinnurekenda og prestaköllin níu sáu um þá sem ekki gátu séð um sig sjálfír. Nú tóku menn Hong Kong sér til fyrirmyndar og kynntu Bermúda sem aðlaðandi aðsetur fyrirtækja. Vel menntað starfsfólk var til staðar, samgöngur til fyrirmyndar og nálægð við Bandaríkin var tvímælalaus kostur. Það var óþarfí að taka fram að loftslagið var óaðfinnanlegt og umhverfið yndislegt. Einu forsendurnar fyrir því að fyrirtæki fengi að starfa þar var að það borgaði ákveðið gjald við stofnun útibúsins, síðan ár hvert, fengi lögfræðing sér til fulltingis og réði aðeins heimamenn. Undanþága í þeim efnum var fengin ef framboð á atvinnu varð meira en framboð á starfsfólki, eða ef ekki var fáanleg- ur heimamaður með ákveðna sérþekkingu fyrir hendi. Eins varð fyrirtækið að skipta við innlendan banka. í dagblaðinu Royal Gazette, 16 febrúar síðastliðinn er úttekt á fjárlagafrumvarpi sem segir að stórbankamir tveir (sá þriðji kemst ekki með tæmar þar sem þeir hafa hælana), The Bank of Bermuda og The Bank of Butterfíeld skuli greiða eina milljón dollara lyrir bankaleyfí í ár. Bermúda er að því leyti frábrugðin öðmm skattapara- dísum að erlendir bankar fá ekki að starfa þar. Fyrirtæki skulu greiða launaskatt og sjúkrahússkatt - samtals 11,5% , en sé heim- ilt að taka 4% af þeirri upphæð af launþega ef þeim þóknast. I framhjáhlaupi má geta þess að meðaltekjur heimilis á Bermúda eru fimmtíu þúsund dollarar (gengi Bermúda dollars er hið sama og US$.)eða sem svarar 3,250 milljónum ísl króna; það gerir 271 þús. á mánuði. ÁFRAM í BRETAVELDI Stærsta vandamál Bermúda er að halda íbúafjöldanum í skefjum og er það gert með ströngum reglum um atvinnuleyfi, dvalar- leyfi og ríkisfang. Bermúda er enn í breska samveldinu, en sjálfstæði hefur verið til umræðu árum saman. Þjóðaratkvæða- greiðsla fór fram um málið í ágúst síðastliðn- um. Meirihluti kjósenda greiddu því atkvæði að Bermúda yrði áfram í breska samveld- inu. Eignaskattur var innleiddur fyrir um það bil aldarfjórðungi og þá aðallega miðað- ur við steinsteypu. Þ.e.a.s. þeir sem áttu stór hús, steyptu sér palla, sundlaugar, heim- reiðar og því um líkt borguðu meira en þeir sem áttu stórar ræktaðar lóðir. Samt er land á Bermúda líklega hið verðmætasta á jarð- kringlunni vegna smæðar eyjanna. Lang- flestir íbúanna kaupa landið sem þeir byggja og reynt hefur verið halda lóðum í dreifbýli ekki minni en fjórðungi ekru, eða 0,1 hekt- ara. Bermúda mjakast í átt að velferðarstefnu og yfirbygging hins opinbera stækkar. Ágreiningur hefur verið um hvort slíkt smá- ríki geti haldið uppi utanríkisstarfsemi, sendi- ráðum o.s.frv. Þeir sem eru fylgjandi sjálf- stæði benda á að samstarf í þeim efnum sé þegar fyrir hendi meðal smáríkja í Karíbahaf- inu. Hinir halda réttilega fram að Bermúda sé ekki í Karíbahafinu, að eyjaskeggjar hafí hingað til grætt á því að halda sínum bresku hefðum og vilja halda áfram að vera þegnar hennar hátignar Elísabetar II. Bretaveldi er heldur ekkert að skipta sér af því hvernig þeir stjóma sínum málum. Landstjórinn er aðeins til skrauts á tyllidögum og tilbúinn að taka á móti þjóðhöfðingjum þegar svo ber undir. Krúnan sér um varnarmál eyjanna og utanríkismál. Vinsælt dægurlag sem öldungurinn og trúbadorinn Hubert Smith, sem er eins og flestir eyjarskeggjar hvítur, svartur og port- úgalskur í bland, með kannski örlítið af amer- ískum frumbyggja aftur í ættir, byijar á þessum orðum: „Bermuda is another world, seven hundred miles at sea...“ Þýðingin kann að vera klaufaleg en hljómar eitthvað á þessa leið: „Bermúda er annar heimur, sjö hundruð mílur úti á sjó ...“ Þá er miðað við fjarlægðina frá New York - tveggja tíma flug og vissulega fínnur stórborgarbúinn annan heim. Þó að Bermúdabúar séu dugleg- ir og vinnusamir er enginn að flýta sér. Allir hafa tíma til að brosa og bjóða gestum góð- an dag. Annar öldungur, sem er kallaður ambassador Barnes, stillir sér upp við hringt- org á bæjarmörkum Hamilton klukkan sjö á morgnana alla virka daga til að koma vinn- andi fólki í gott skap. Þessi hvítskeggur, þeldökkur, en eins og Hubert talsvert bland- aður, heilsar glaður og veifar fólki sem ekur makindalega til vinnu. Menn taka daginn snemma og eru kannski búnir að fara níu holur áður en þeir mæta í vinnu. Miðað við landrými eru fleiri golfvellir á Bermúda en þekkist annars staðar í heiminum. Eyjarnar hafa nú eignast viðurnefnið Isles of rest, eða „hvíldareyjar." Ferðalangar sem sækjast eftir fjöri eða fjárhættuspili eiga ekkert erindi þangað. Þar er hægt að skemmta sér í rólegheitum og njóta heil- brigðrar útiveru bæði á sjó og landi. Gárung- ar, sem vilja umfram allt stuð og æsing, hafa sagt að Bermúda sé áfangastaður fyrir „the newly wed and the nearly dead“ - ný- gift fólk og næstum dauð gamalmenni. Kannski voru það eyjaskeggjar sjálfir sem komu þessum orðrómi á kreik til þess að vernda hið einstaka andrúmsloft sem þeim sjáfum er svo kærkomið: glaðværð, rólegheit og reisn. Höfundur bjó á Bermúdaeyjum í tvo áratugi, en er nú fluttur til l’slands.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.