Lesbók Morgunblaðsins - 13.07.1996, Blaðsíða 12

4
Reykjarfjöróur liggur
milli Geirólfsgnúps
oð auslan og Þara-
lótursness að vestan.
Inn af firðinum liggur
breióasti dalurinn ó
þessum slóóum, allt inn
aó Dranggjökli og
gnæfa Hljóóabungg
og Hrolleifsborg fyrir
botni dalsins.
EFTIR TÓMAS EINARSSON
undanfömum árum hefur
ÆÆ straumur ferðamanna um
firði, fjöll og dali norðan
K og austan við ísafjarðar-
djúp, sem í daglegu tali er
kallað Hornstrandir, aukist
K stórlega. Til þess liggja að
sjálfsögðu margar ástæð-
ur. Þetta svæði, sem hafði verið byggt frá
landnámstíð lagðist að mestu í eyði fyrir hart-
nær 50 árum. Þá fluttu íbúarnir brott og fundu
sér staðfestu í öðrum byggðum. En eftir stóðu
húsatóttir, ruddar varir og tún sem vitnuðu
um það líf sem áður var. Nú leita afkomendur
þessa fólks aftur á slóðir feðra sinna og
mæðra, bæði til að vitja eigna sinna og eins
til að halda minningu þeirra á lofti.
Landslag Homstranda, er eitt hið hrikaleg-
asta á landinu. Ströndin er mjög vogskorin,
eins og menn vita, þar ganga fjöllin þverhnýpt
í sjó fram svo víða er ógerlegt að fylgja strönd-
inni, en milli þeirra eru þröngir firðir með
grunnum dölum. Gönguleiðirnar liggja því víða
yfir fjaliaskörð 400-500 m y.s.
Þetta hvorttveggja, sagan um byggðina
horfnu og hrikalegt landslag laðar að og ögrar
þeim gönguglöðu ferðamönnum sem vilja fá
orku sinni útrás í glímu við óræð náttúruöfl.
Þeir sem nú fara um þessar slóðir verða að
treysta á mátt sinn og megin, því um Strandir
Iiggja engir vegir, allir lækir og ár eru óbrúað-
ar og merki mannshandarinnar sem óðast að
hverfa. Þessar aðstæður örva og hvetja menn
til átaka.
Gönguferðir um Homstrandir þarf að skipu-
leggja með fyrir- hyggju. Gætnir og skynsam-
ir menn ana ekki af stað undirbúnings- laust.
Þeir afla sér upplýsinga hjá kunnugu fólki,
ákveða dagleiðir og náttstaði, og síðast en
ekki síst kanna vel útbúnað allan, tjald, föt,
vistir og skó. Ef þetta er í fullkomnu lagi,
þarf mikið að ganga á svo ferð um Homstrand-
ir endi með slysalegum hætti. Og sem betur
fer telst það til algjörra undantekninga.
Fyrir hálfri öld skrifaði Þórleifur Bjamason
Hornstrendingabók, mikið og merkt rit um
Hornstrandir, sem hefur verið nokkurskonar
„Biblía“ þeirra er hafa viljað kynna sér lands-
hætti og sögu byggðarinnar þar. Árbók Ferða-
félags Islands 1994 heitir Ystu strandir norðan
Djúps og íjallar um svæðið frá Kaldalóni að
Ingólfsfirði. Höfundur er Guðrún Ása Gríms-
dóttir. Gerir hún efninu afar góð skil. Útkoma
bókarinnar vakti mikla athygli og var tilnefnd
til jslensku bókmenntaverðlaunanna það ár.
í hugum margra eru Aðalvík og Homvík
þeir staðir á „Ystu ströndum norðan Djúps“,
sem áhugaverðastir eru. Ekki dreg ég það í
efa því það svæði þekki ég af eigin raun. Enda
hafa þeim verið gerð ítarleg skil í máli og
myndum á liðinni tíð. Snemma á þessari öld
munu um eða yfir 200 manns hafa verið heimil-
isfastir í Aðalvík einni og eiga því margir ræt-
ur sínar að rekja á þær slóðir. í Hornvík var
jafnan fjölmenni á vorin þegar sigið var í björg-
in og þar bjuggu landsþekktir þjóðhagasmiðir
og kraftaskáld, og ekki fælir Hombjargið ferða-
langana burtu.
A Austurströndum þ.e. svæðinu milli Horn-
bjargs og Drangaskarða er ekki síður að fmna
áhugaverða staði, sem gaman og fróðlegt er
að kynnast nánar. Það má gera með tvennum
hætti. Að leggja tjald og nesti á bakið og ganga
um það á nokkrum dögum eða setjast um
kyrrt á einum stað, hafa þar bækistöð og fara
þaðan í styttri eða lengri ferðir. Ef síðari leið-
in er valin er Reykjarfjörður kjörinn dvalarstað-
ur.
Reykjarfjörður liggur milli Geirólfsgnúps að
austan og Þaralátursness að vestan. Inn af
firðinum liggur breiðasti dalurinn á þessum
REYKJARFJÖRÐUR, Sigluvikurnúpur nær, Geirólfsnúpurfjær.
Árbók Fl 1994. Ljósm.:Björn Þorsteinsson.
REKAVIÐUR og blómgresi ífjöru í Sigluvík undir Geirólfsgnúp.
slóðum, allt inn að Drangajökli. Fyrir botni
hans gnæfa tvö heldstu kennileiti jökulsins,
Hljóðabunga (825 m y.s) vestar og Hrolleifs-
borg (851 m y.s) austar. Skriðjökull gengur
ofan í dalinn, er nefnist Reykjarfjarðaijökull.
Austan við dalinn yst við sjó er Sigluvíkurnúp-
ur (299 m y.s.), en Miðmundahorn (636 m
y.s.) sunnar og nær jökli. Á milli þeirra eru
Fossadalir og Fossadalsheiði, en um hana ligg-
ur aðalleiðin til Bjarnarfjarðar og Dranga. Að
vestanverðu er Reykjarfjarðarháls (sem endar
á Þaralátursnesi) og suður frá honum er Háls-
bunga (338 m y.s.) gegnt Miðmundahorni. Þar
upp er greið og auðveld gönguleið á jökulinn.
Frá skriðjöklinum rennur allvatnsmikil á sem
heitir Reykjarfjarðarós. (Á þessum slóðum heita
allar ár ó_sar s.s. Þaralátursós, Furufjarðarós
o.s. frv.) Áin fellur til sjávar í dalnum austan-
megin. Hún ber fram mikinn sand og leir, sem
þekur svæðið meðfram ósnum svo og alla
ströndina fyrir íjarðarbotni, sem er 4-5 km
löng. Að baki íjörunnar eru sandbakkar grónir
melgresi. Að vestanverðu er dalurinn klettótt-
ur. Þar eru skjólsælar, grösugar brekkur og
þar eru aðal beitilöndin.
Mikill jarðhiti er í Reykjarfirði einkum við
Kirkjuból, Hestvallalaug og Heimalaug, en hún
er næst bænum.
Byggð mun hafa verið í Reykjarfirði frá
öndverðu. í heimildum er getið um þtjá bæi,
Sæból, Kirkjuból og Reykjarfjörð, en ekki er
víst að þeir hafi allir verið byggðir samtímis.
I Guðmundar sögu góða segir að hann hafi
brotið „fót sinn á Ströndum og var einn vetur
á Sæbóli í Reykjarfirði". Á Kirkjubóli sér enn
fyrir tóttum. Þar mun hafa verið kirkja og
kirkjugarður, en með tímanum lagðist ósinn
að garðinum og braut hann niður. Er í frásög-
ur fært að mannabein hafi staðið þar út úr
árbakkanum á tímabili.
Árið 1754 fóru þeir Eggert Ólafsson og
Bjarni Pálsson rannsóknarferð um Strandir.
Svo segir í Ferðabók þeirra: „í Reykjarfirði er
fallegt og grösugt, enda voru hér nokkrir bæir.
Tveir þeirra voru byggðir á síðastliðinni öld,
Annar þeirra, Kirkjubær, fór ekki í eyði fyrr
en fyrir 10 árum. Þar var kirkja og áttu Reyk-
firðingar og aðrir bæir þar norður á Ströndun-
um sókn þangað. Hvergi á íslandi höfum við
séð jafngrösugt tún og hér, og við undruðumst
það, að þessi sveit skyldi vera í eyði, þar sem
bæir eru þó á báðar hliðar ekki mjög fjarri.
Þar ætti að endurreisa kirkjuna og fá þangað
góðan og dugandi prest, því að ein meginorsök
þess, að sveitir þessar hafa lagst í eyði er vafa-
laust sú, að ráðvandir og dugandi menn, sem
aldir voru upp í guðsótta og óskuðu eftir sam-
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13.JÚLÍ 1996