Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1997, Page 3

Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1997, Page 3
LESBÖK MORGIINBIADSINS ~ MENNING USHIi 8. TÖLUBLAÐ - 72. ÁRGANGUR EFNI Leitin að fegurstu húsum landsins hefur staðið yfir á vegum Lesbókar að undanförnu og 15 áhugamenn um byggingarlist, 7 þeirra arkitektar, hafa velt málinu fyrir sér og hver og einn hefur komizt að niðurstöðu fyrir sig. Á þetta er síðan litið í einu lagi og þar kemur í ljós að skoðanir manna á fegurstu húsum landsins eru ótrúlega skiptar. Islandsmyndir og ráðgátur eru á tveimur málverkasýn- ingum, sem verða opnaðar á Kjarvalsstöð- um í dag. Ráðgáturnar eru verk franska málarans Jaques Monory, sem er einn af frumkvöðlunum í evrópskri popplist, en Islandsmyndirnar málaði bandarisk lista- kona, Barbara Westman, sem kom hingað til lands síðasta haust og hreifst af þessum stóra himni og víða sjóndeildarhring. Gunnar Gunnarsson listmálari var sonur Gunnars skálds og lézt fyrir aldur fram. Hann menntaðist í Danmörku og var búinn að vera starfandi listamaður þar þegar fjöl- skyldan fluttist til íslands. Hér varð hann afar lítið áberandi listamaður og hefur legið óbættur hjá garði, segir greinarhöf- undurinn, Ragnar Lár. Ljómi heitir nýjasta skáldsaga sænska rithöf- undarins, Görans Tunströms, sem kemur í dag út í íslenskri þýðingu Þórarins Eld- járns. Sagan fjallar um íslenska feðga og gerist að stærstum hluta hér á landi. I samtali við Þröst Helgason segir Tunström _m.a. „Ástæðan fyrir því að ég skrifa um íslendinga - ja, það er auðvitað stórfurðulegt að þið skuluð búa hér úti á hjara veraldar. Islendingar eru líka skemmtilega skrýtnir. Og svo segið þið sögur.“ Leiðir þeirra Brynju Benediktsdóttur leikstjóra og Siguijóns Jóhannssonar leikmynda- hönnuðar hafa sextán sinnum legið saman á þi’játíu árum við uppsetningu leikrita. Þau fögnuðu farsælu samstarfi með sýn- ingu Borgarleikhússins á Fögru veröld eftir Karl Ágúst Úlfsson. í samtali við Jóhannes Tómasson segja þau gaman að hafa átt þátt í að íslensk verk eru nú meira metin en áður og lýsa áhuga á að fá tækifæri til að takast aftur á við eitt- hvert af klassísku verkunum. Forsíðan er unnin i tengslum við leitina að fegurstu húsum ó íslandi SYLVIA PLATH KEPPINAUTURINN Hallberg Hallmundsson þýddi Ef tunglið glotti, mundi það líkjast þér. Þið valdið sömu hughrifum fegurðar en auðnar. Bæði eruð þið miklir Ijósþiggjendur. Hringlaga munnur þess harmar yfir veröldinni, þinn er ósnortinn. Og sú er helst gáfa þín að gera allt að steini. Ég vakna í grafhýsi; þú ert þar, drepur fingrum á marmaraborðið, leitar að vindlingum, meinfýsin eins og kona en ekki eins veik á taugum og hreint óðfús að segja eitthvað sem ekki verður svarað. Tunglið auðmýkir líka undirsáta sína, en á daginn er það fáránlegt. Angursemdir þínar koma á hinn bóginn gegnum bréfalúguna á elskulega háttbundnum fresti, hvítar og auðar og breiða úr sér eins og kolsýringur. Enginn dagur er ónæmur fyrir fregnum af þér, kannski á flakki um Afiiku en hugsandi samt um mig. Sylvia Plath var bandarísltt skóld og dó 1963, aðeins 31 órs. Ljóðið er úr Ijóðabók hennar, Ariel og önnur Ijóð, sem nýkomin er út ó íslensku. Þýðand- inn býr í New York. SKIPTAR SKOÐANIR UM FEGURSTU HÚSIN RABB BÆRINN er skrýtinn, hann er fullur af húsum, segir Tómas Guðmundsson í einu ljóða sinna. Flestir búa við að hafa hús í kring- um sig alla daga; þau eru sjálfsagður hlutur og við hættum jafnvel að taka eftir þeim. Hættum að gaumgæfa hvort þau séu fögur eða ljót og hvernig þau fari í umhverfi sínu. Það er einna helzt þegar nýtt hús er byggt, og þá einkum í eða við hinn gamla miðbæ Reykjavíkur, að friðun- arsinnar og einhveijir aðrir, sem telja sig framfarasinnaða, rífast dálítið og síðan dettur allt í dúnalogn. Fáar þjóðir eiga eins fáar byggingar frá fyrri öldum og við. Þessvegna er brýnt að sýna því sóma sem til er; það er menning- aratriði. Um Dani má segja, að þeir tóku sig ekki fram um að byggja annað en það bráðnauðsynlegasta á þessum útnára í ríki sínu og bænarskrárnar héðan snerust um annað en hús. En það má segja Dönum til hróss, að þeir fengu þessi fáu verkefni á íslandi í hendur afbragðs arkitektum og við búum sannarlega að því, hvað þar hafa verið gagnmenntaðir menn og með gott formskyn. Heiður þeim sem heiður ber og við stöndum í þakkarskuld við L. A. Winstrup fyrir Dómkirkjuna, við Ferdinand Meldahl fyrir Alþingishúsið og við Mag- dahl-Nielsen fyrir Safnahúsið. Menn spytja stundum hvort þessi hús eftir Dani geti kallast íslenzkur arkitekt- úr; hvort Norræna Húsið eftir Alvar Aalto sé það og svo framvegis. Almennt er talið að svo sé. í Þýzkalandi, þar sem nú um stundir er byggt meira en annarsstaðar í Evrópu, eru að verki arkitektar víðsvegar að úr heiminum. Verk þeirra, sem rísa í Berlín eða annarsstaðar, munu tvímæla- laust verða flokkuð sem þýzkur arkitekt- úr. Hinsvegar vandast málið þegar kemur að því að benda á eitthvað sem kalla mætti sér-íslenzk einkenni í byggingarlist. Þó eru þau til ef vel er að gáð. Það er til þess að ýta undir almenna þekkingu á íslenzkri byggingarlist og stuðla að umræðu og skoðanaskiptum, að Lesbókin hefur fengið nokkra áhugamenn - heimingurinn af þeim er reyndar arki- tektar - til þess að leggjast undir feld og semja lista yfir fegurstu hús landsins. Þegar svo er tekið til orða, er að sjálf- sögðu verið að spytja um góðan arkitekt- úr. Allir þeir sem hér eiga hlut að máli, hafa bæði fylgst náið með því sem byggt hefur verið uppá síðkastið og þeir hafa þekkingu á bygginum frá fyrri tíð. Flestir gátu umhugsunarlítið nefnt þijú eða fimm hús, sem þeim fannst að kalla mætti í fremstu röð. En það var mun erfiðara að velja tíu. Flestir nefndu, að þegar þeir voru komnir með tíu hús á listann, var augljóst að þeir voru að ganga framhjá húsum, sem hefðu endilega þurft að vera með. En þarna voru mörkin dregin. Niðurstaðan sýnir að skoðanir manna á því, hver séu fegurstu hús landsins, eru ótrúlega skiptar. Frá 15 þátttakendum fengu samtals 85 hús tilnefningar. Það var miklu meiri dreifing en við var búizt. Niðurstöðurnar bera þess líka vott að þess- um hópi þykir vænt um þann litla arf sem við eigum frá 18. og 19. öldinni. Þær sýna líka að menn dást ekki síður að fegurðinni í þvi lágreista og smáa. Torfkirkjan á Víði- mýri í Skagafirði fékk þijártilnefningar, en hin háreista Hallgrimskirkja enga. Það kemur í ljós að athyglisverðustu byggingar landsins eru sem betur fer ekki bara í höfuðstaðnum. Á Vesturlandi voru tilnefnd Norska Húsið og kirkjan í Stykkis- hólmi, svo og Neðsti-kaupstaður á ísafirði. Á Norðurlandi utan Akureyrar er Húsavík- urkirkja í fremsta flokki i þessari könnun, en auk hennar Víðimýrarkirkja, kirkjan á Blönduósi, Glaumbær í Skagafirði, Laufás í Eyjafirði og viti á Skaga. Af húsum á Akureyri fékk Menntaskólinn flestar til- nefningar, en Akureyrarkirkja, Aðalstræti 15 og eitt íbúðarhús fengu hvert um sig eina tilnefningu. í Austfirðingafjórðungi fékk aðeins Skeggjastaðakirkja í Vopna- firði tilnefningu og ekki varð útkoman betri á Suðurlandi; þaðan komst aðeins á blað Minningarkapellan um Jón Stein- grímsson eldklerk á Kirkjubæjarklaustri, en hún fékk líka þrjár tilnefningar. Suður- nesin fengu ekkert hús tilnefnt, Hafnfirð- ingar aðeins hús Bjarna Sívertsen, en Garðabær tvö hús og sama er um Kópa- vog. Eins og við mátti búast er megnið af tilnefndum húsum í þessari könnun úr Reykjavík. Ekki kemur heldur á óvart hver ein- stakra arkitekta þjóðarinnar hefur teiknað flest húsin af þeim 85 sem nefnd voru. Það er Guðjón Samúelsson. Hann sigrar með yfirburðum, hús eftir Guðjón hlutu 19 tilnefningar. Það kemur heldur ekki verulega á óvart, að í 2. sæti er brautryðj- andinn Rögnvaldur Ólafsson, sem með réttu getur kallast fyrsti arkitekt íslend- inga, þótt bág heilsa meinaði honum að ljúka prófi. Hús eftir Rögnvald voru til- nefnd 11 sinnum. í 3. sæti oghæstur núlifandi arkitekta er Manfreð Vilhjálms- son; hús eftir hann (tvö þeirra i samvinnu við Þorvald S. Þorvaldsson) hlutu 10 til- nefningar. Hús eftir Margréti Vilhjálms- dóttur og Steve Christer voru tilnefnd 8 sinnum, eina húsið á íslandi eftir Alvar Aalto fékk 7 tilnefningar, hús Högnu Sig- urðardóttur 5, en hús eftir Einar Erlends- son fékk 4 og jafn oft voru hús eftir Sig- urð Guðmundsson og Sigvalda Thordarson nefnd. Eftirtektarvert er, að mörg elztu húsa okkar njóta aðdáunar og jafn bezta út- komu fá þau hús sem byggð voru snemma á öldinni. Jafnframt fá mjög nýleg hús tilnefningar. Þátttakendur virðast hinsveg- ar síður kunna að meta byggingar frá tímabilinu 1955-1980. Markverðar undan- tekningar eru þó Norræna Húsið og nokk- ur framúrskarandi einbýlishús. Þrátt fyrir að atkvæðin féllu á fleiri hús en við mátti búast, eru vissulega mörg prýðileg hús sem liggja óbætt hjá garði. Af þeim vil ég sérstaklega nefna nýbygg- ingu safnaðarheimilis ogtónlistarskóla við hlið Þjóðkirkjunnar í Hafnarfirði, Digra- neskirkju og ný sambýlishús í Kópavogi, Laugarneskirkju í Reykjavík, hús héraðs- skólanna í Reykholti og á Laugarvatni, Hjarðarholtskirkju í Dölum og eldra verzl- unarhús Kaupfélags Árnesinga á Selfossi. Síðast en ekki sízt: Barnaskólahúsið á Seyðisfirði, sem byggt var 1907. Um fátt er fólk eins hjartanlega ósam- mála og fegurð húsa. Þessvegna má gera því skóna, að margir telji þennan flokk 15 áhugamanna um byggingarlist hafa valið illa. Eftir stendur að þetta eru aðeins þeirra skoðanir, en vísbending samt. Ann- ar hópur, öðruvísi skipaður, kynni að hafa komizt að ólíkri niðurstöðu. GÍSLI SIGURÐSSON LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. FEBRÚAR 1997 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.