Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1997, Blaðsíða 17

Af islandsvinum
og góóum mólum
Þegar hér var komið sögu þótti okkur
tilhlýðilegt að breyta til og fá sýnishorn af
því sem er að gerast á sviði nútímatónlistar.
í ljós kom að af nógu var að taka.
Pompidousafnið heldur upp á 20 ára af-
mæli sitt um þessar mundir og voru dyr
stofnunarinnar opnaðar almenningi upp á
gátt yfir afmælishelgina. í tengslum við
safnið starfar ein fullkomnasta miðstöð
heims á sviði nútímatónlistar, IRCAM, en
skammstöfunina mætti þýða „Rannsóknar-
og samhæfingarstofnun fyrir hljómburðar-
fræði og tónlist“. Það var íslandsvinurinn
Georges Pompidou sem árið 1970 fór þess
á leit við tónlistarmanninn Pierre Boulez að
hann kæmi á fót slíkri stofnun. Boulez lét
ekki segja sér það tvisvar, kom IRCAM á
laggirnar og stjórnaði afkvæmi sínu allt þar
til hann lét af störfum árið 1992. Bygging-
in er á mörgum hæðum og stendur við hlið
safnsins stóra, á Igor-Stravinsky-torgi nr.
1. Þar er að finna fjöldann allan af hljóðver-
um, tónleikasölum og upplýsingamiðstöðv-
um, og nánast allt sem lýtur að miðlun hljóðs
í hvaða formi sem er. Sem dæmi um fjöl-
breytileika starfseminnar má nefna að fram-
leiðendur kvikmyndarinnar um geldinginn
Farinelli leituðu á náðir stofnunarinnar þar
sem þeim reyndist illmögulegt að finna
söngvara með slíka rödd í dag. Geldings-
vandamálið leystu IRCAM-menn með því
að blanda saman rödd sópransöngkonu og
kontratenórs með hjálp háþróaðs tækjabún-
aðar. Á afmælinu var byggingunni beinlínis
snúið við og vantaði bara að innvolsið héngi
utan á eins og hjá nágranna hennar,
Pompidou. í hverju hljóðveri voru hin mis-
munandi starfssvið hússins kynnt, fyrirlestr-
ar haldnir á 40 mín. fresti og efnt var til
tónleika á heila tímanum allan daginn alla
„KONUNGUR næturinnar
í Pigalle: Pierre Carré.“
dagana þar sem hljóðfæraleikarar úr En-
semble Intercontemporaine fluttu verk eftir
mörg af helstu tónskáldum samtímans. At-
hyglisvert er að sjá hversu mikla áherslu
Frakkar leggja á nýsköpun af þessu tagi
og var ekki síður fróðlegt að fylgjast með
viðbrögðum almennings: ekki voru færri en
300 manns í biðröð utan við húsið frá morgni
til kvölds ... og það til þess eins að fá að
hlýða á „örgustu nútímatónlist!“.
IRCAM og Ensemble Intercontemporaine
skipuleggja tónleika nánast allt árið um
kring og eru þeir ýmist haldnir í húsakynn-
um IRCAM, í Pompidousafninu sjálfu eða í
Cité de la Musique, heimkynnum hljómsveit-
arinnar í 19. hverfi. Benda má á tónleika
sem haldnir verða í IRCAM 24. júní, þar
sem m.a. verður frumflutt tónverk eftir
Magnus Lindberg.
Útvarp Frakkland, góóan dag
Við lukum hringferð okkar með því að
hlýða á tvenna tónleika í húsi Radio France
- franska ríkisútvarpsins - sem er myndar-
leg bygging við Ávenue du Président-
Kennedy á hægri bakka Signu. Útsýnið er
ekki amalegt: þegar horft er yfir ána blasir
Eiffeltuminn við í norðri og Frelsisstyttan
franska í suðri; hvorttveggja sígild tákn um
frelsi og nýja tíma. Og það var einmitt frelsi
og nýir tímar sem útvarp allra Fransmanna
bauð upp á um þær mundir. Á hinni árlegu
tónlistarhátíð „Présences" voru í þetta sinn
frumflutt 29 verk eftir jafnmörg tónskáld á
alls 23 tónleikum. í ár var áhersla lögð á
að kynna ítalska samtímatónlist og var tón-
skáldið Luciano Berio í forgrunni, en eftir
hann voru flutt 18 tónverk. Berio, sem fædd-
ur er árið 1925, er talinn vinsælasta tón-
skáld sinnar kynslóðar í heiminum í dag.
Honum hefur tekist á ferli sínum að ná
eyrum almennings og opna dyr gamalla og
rótgróinna tónlistarstofnana eins og Scala-
leikhússins í Mílanó og Parísaróperunnar.
Berio var viðstaddur flesta tónleika hátíðar-
innar og stjómaði nokkmm verka sinna
sjálfur. Á fyrri tónleikunum sem við sóttum
voru einungis verk og/eða útsetningar eftir
Berio í flutningi Orchestre National de
France undir stjórn Andrea Pestalozza.
„FRELSI og nýir tímar hjá Radio France."
Ljósm. Þórdís Ágústsdóttir.
PARISARBORG
Hæst bar saxófónkonsert frá árinu 1987 sem
heyrðist í fyrsta sinn í Frakklandi þetta
kvöld. Einleikarinn Claude Delangle og
hljómsveitin fóru á kostum við flutning þessa
athyglisverða tónverks en það er ekki oft
sem saxófónninn er í aðalhlutverki hjá hefð-
bundnum sinfóníuhljómsveitum. Hér bland-
aðist hann á afar fínlegan og smekklegan
hátt inn í litríka hljóman hljómsveitarinnar.
Berio mátti svo til með að minnast Schu-
berts eins og „kollegi" hans Henze hafði
gert nokkrum kvöldum áður. Fyrir fáeinum
árum fékk hann í hendumar skissur er Schu-
bert hafði ætlað sem efnivið í 10. sinfóníu
sína. Eins og kunnugt er entist honum ekki
aldur til en Berio ákvað að „lagfæra" bút-
ana og segist hafa beitt aðferðum sem ekki
eru ólíkar þeim sem listaverkaviðgerðar-
menn beita. Að því loknu tvinnaði hann
bútana saman með stuttum millispilum úr
sinni eigin smiðju. Útkoman var skondin því
í heild var eins og hljómsveitin færi hægt
og hægt út af laginu með reglulegu milli-
bili en næði alltaf saman aftur eftir dálitla
óreiðustund í annars hárómantísku verki.
Leonard Slatkin stjómaði hljómsveitinni
á síðari tónleikunum, sem jafnframt voru
lokatónleikar hátíðarinnar. Á efnisskránni
var m.a. konsert fyrir tvö píanó eftir heiðurs-
gestinn Berio. Verkið var samið árið 1973
og hafði að okkar mati elst fremur illa -
tónlistin hljómaði nokkuð gamaldags og
þreytt þrátt fyrir mikil tilþrif og hressilegan
leik hljómsveitarinnar og einleikaranna -
en það voru systurnar knáu Katia og Mari-
elle Labeque. Það má vera að nokkuð hafi
dregið úr áhrifamætti Berio-konsertsins að
fyrr um kvöldið hafði samlandi hans, Ivan
Fedele (f. 1953), stolið senunni. Frumflutn-
ingur á sellókonsert hans með einleikarann
Jean-Guihen Queyras við hljóðfærið varð að
okkar mati óumdeilanlega hápunktur
kvöldsins. Verkið býr yfir ótrúlegri spennu
sem helst alla leið í gegn þar sem sellóið
leikur virtúósískt en ljóðrænt hlutverk á
móti löngum, hægum hendingum og þéttofn-
um tónvef hljómsveitarinnar. Undir lok kon-
sertsins fór hljómsveitarparturinn að gisna
og jafnframt tóku ljósin í sal Olivier Messia-
en að dofna. Að lokum sat einleikarinn einn
eftir í ljósi, hreyfingarlaus, en einmanalegur
tónn barst frá óskilgreindum stað í hljóm-
sveitinni. í ljós kom að þar var 1. sellóleik-
ari hljómsveitarinnar á ferð og endaði verk-
ið á samleik þar sem þeir töluðust við með
hljóðfærum sínum á hljóðlátan hátt þar til
þögnin fékk að lokum að ráða. Tónskáldinu
lá augljóslega mikið á hjarta við samningu
þessa verks og kom hann því til skila á yfír-
lætislausan en mjög sannfærandi hátt.
Stjómendur Radio France og Présences 97
höfðu hér farið að dæmi borgarstjóra París-
arborgar og boðið til sannkallaðrar veislu ...
en þeir útvarpsmenn buðu enn betur: frítt
var inn á alla tónleika hátíðarinnar og létu
áhorfendur sig ekki vanta frekar en fyrri
daginn: troðfullur salur var kvöld eftir kvöld
í heilar þrjár vikur.
Athyglisverðir tónleikar verða haldnir í
sal Olivier Messiaen í húsi Radio France þ.
16. maí. Þá mun Fílharmóníuhljómsveit út-
varpsins undir stjórn Vladimir Sedoseev
flytja verk m.a. eftir Mozart og Kurt Weill
ásamt söngkonunni Ute Lemper.
Hringferð okkar er lokið. Og rétt í þessu
er að ljúka tónleikum í kirkju Heilags Séver-
in í fimmta hverfi. Til hliðar við kirkjutröpp-
urnar situr útigangsmaðurinn; einnig hann
er að ljúka sinni veislu og það er hann sem
mun í dögun vekja íbúa hverfisins með helstu
lögum Frank Sinatra og bútum úr þekktum
óperuaríum ... og þannig heldur veislan
áfram...
Jáy sannarlega má
fara „á eyrunum “ um
Parísarborg allan sól-
arhringinn því auk
ótal tónlistarvibburba
götunnar er ekki óal-
gengt ab auglýstir séu
á fjórba tug áhuga-
verbra tónleika víbs
vegar um borgina á
degi hverjum.
r
*■
4
i"
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 10. MAÍ1997 1 T