Lesbók Morgunblaðsins - 12.07.1997, Blaðsíða 6

HINN 30. apríl sl. voru 20
ár síðan ungt listafólk í
Reykjavík tók sig til og
spennti út regnhlíf sem
átti að vera skjól fyrir
víðtæka menningarstarf-
semi. Þótt félagsskapur-
inn hlyti nafnið Gallerí
Suðurgata 7 hékk fleira en myndlist á spýt-
unni. Hópurinn stóð fyrir útgáfu tímarits,
kynnti tilraunakvikmyndir, flutti inn tónlist-
armenn, bækur og framsæknustu myndlist
sem þá var í boði.
Upphafió
Húsið sem hafði verið í eigu Hjaltesteds
ættarinnar frá því nokkru eftir 1859 stóð nú
autt fyrir utan nokkur herbergi sem búið var
í og lá raunar undir skemmdum.
Þeir bræður Friðrik Þór Friðriksson og
Þórleifur V. Friðriksson ásamt frænda sínum
Bjarna H. Þórarinssyni tóku að bræða það
með sér í byrjun árs 1976 að nota þetta
ættaróðai unndir framsækna menningar-
starfsemi. Þeir leituðu því til frændfólks síns
sem átti hlut í húsinu og kynntu hugmyndina
sem var samþykkt eftir nokkrar umræður.
Á þessum árum var ekki verið að tvínóna
við hlutina, safna hlutafé, semja rekstraráætl-
anir eða ganga sérstakan bónarveg til yfir-
valda sem svo hefðu það í hendi sér hvort
af framkvæmdum gæti orðið. Það er nefni-
lega næsta víst að framtakið hefði þá verið
dæmt þjóðhagslega óhagkvæmt og strikað
út. Það má með nokkrum rétti segja að svo
hafi farið því þau fengu ekki 200 þús. króna
styrk sem þau sóttu um hjá hinu opinbera.
Því var ekki annað að gera en ganga beint
til verks, safna liði og heíjast handa. Það var
nóg framboð á ungu fólki sem nú tók til við
að endurnýja húsið, skrapa burt gamla máln-
ingu, lakka, mála og lagfæra. Einnig voru
kallaðir til iðnaðarmenn sem sinntu raf-
magni, ofnum og pípulögn. En hvernig var
þetta ævintýri fjármagnað? Ég efast um að
nokkur hafi hugsað út í það. Einn útvegaði
málningu, annar hitt og sá þriðji þetta. Bang
búið! Svo var opnað með samsýningu. Þetta
framtak æskulýðsins vakti verðskuldaða at-
hygli almennings og fjölmiðla. Ekki síst vegna
umræðu um endurnýjun á lífdögum gamalla
húsa sem þá var á byijunarreit.
Kjarninn
Það er varla á nokkurn hallað þótt sagt
sé að þeir Bjarni, Friðrik og Þórleifur hafi
verið sá kjarni sem hélt utanum þetta ævin-
týri. Auk þeirra stóðu í fremstu víglínu Árni
Ingólfsson, Eggert Pétursson, Ingólfur Arn-
arson, Kristinn Guðbrandur Harðarson, Karl
Óskarsson, Margrét Jónsdóttir, Steingrímur
Eyfjörð Kristmundsson, Örn D. Jónsson og
Helgi Þorgils Friðjónsson. Svala Sigurleifs-
dóttir gekk snemma til liðs við hópinn og
nokkrar konur sem tóku þátt voru tengdar
innflutningi á tónlist, s.s. Aagot Óskarsdótt-
ir, Kristín Ólafsdóttir o.fl. Halldór Ásgeirsson
gekk svo til liðs við hópinn um 1980.
Á starfstíma Gallerís Suðurgötu 7 var
mikil hreyfing á fólki. Það var ekki nóg með
að flestir væru í myndlistarnámi og Háskól-
anum heldur þurfti fólk að fara utan í nám
og þá losnaði auðvitað um sambandið. Marg-
ir stóðu því stutt við. Aðrir fylgdu galjeríinu
alla leið og horfðu á eftir húsinu upp á Árbæj-
arsafn þar sem það stendur nú.
Sýningar og listalii
Þann tíma sem galleríið lifði voru haldnar
um 50 sýningar íslenskra og erlendra lista-
manna. Sem dæmi má nefna að frá 1977-
1979 voru um 25 erlendir listamenn með
einkasýningar á móti 17 íslenskum. Þá eru
ekki taldar samsýningar hópsins og einstakra
meðlima. Þetta hlutfall er ekki einkennilegt
því tilgangurinn var m.a. að flytja inn er-
lenda list sem auðvitað hafði áhrif á þau
ungmenni sem þarna störfuðu.
Gallerí Suðurgata 7 nýtur þeirra forrétt-
inda að fæðast inn í listrænt tómarúm, SÚM
var búið að vera sem virkur félagsskapur
framúrstefnumanna og listamenn höfðu gert
tilraunir til að opna sýningarsali þar sem
þeir gætu sýnt á eigin forsendum t.d. Gallery
Output á Laugarnesveginum og Sólon ísland-
us í Aðalstræti. En allt stóð það fremur stutt.
Líkt og forleikur að Suðurgötu 7.
Þessi innflutningur og beinu áhrif að utan
fóru fyrir bijóstið á mörgu menningarlega
sinnuðu fólki og það var talað um að lista-
mennirnir gleyptu erlenda tískustrauma hráa.
Þar átti líka hlut að máli hópur eldri lista-
manna sem ólust upp við listanna þrískiptu
grein olíulit, striga og pensil. Þeir voru ekki
tilbúnir að kyngja einhverri hugmyndalist.
Þegar horft er til baka tel ég að inn í
umræðuna hafi blandast þjóðernishyggja og
ótti við að íslensk sérkenni færu forgörðum
í þessari miklu deiglu. Ég hygg þó að sá
GALLERI
SUÐURGATA 7
Tuttugu ár eru síóan Gallerí Suóurgata 7 var sett
á laggirnar. MAGNUS GESTSSON segir hér af því
og aóstandendum þess. Galleríió starfaói í um
fjögur ár, en hætti 1981, þegar húsió var gefió
Árbæjarsafni og lóóin seld. I tilefni afmælisins er
nú í Nýlistasafninu sýning á verkum nokkurra
listamanna sem tengdust Suóurgötu 7.
ótti hafi verið afsannaður þegar Friðrik og
Steingrímur fóru að veiða loftanda og nýttu
sér ferðabók Eggerts og Bjarna. Auk þess
myndskreytti Friðrik íslenska málshætti og
orðtök sem vakti mikla athygli. Fleiri félagar
hópsins leituðu einnig í íslenskan menningar-
arf. En Suðurgötuhópurinn átti hauka í horni
á meðal abstraktkynslóðarinnar og annars
menningarfólks.
Af þeim mikla flölda sýninga sem hópurinn
stóð fyrir tel ég að sýningar breska vatnslita-
málarans Peters Schmidt lifi lengst í minni
myndlistarunnenda, einkum sú sem hann
hélt árið 1979. Þar sýndi hann afraksturinn
af þeim áhrifum sem hann varð fyrir er hann
kom hingað árið 1978. Stemmningin í Suður-
götunni var ólýsanleg, ský, fjöll og eyjarnar
á Breiðafirði lyftust í heilagri blekkingu og
undir og yfir sveif tónlist eftir Brian Eno.
Það er ekki ofmælt að með þessari sýningu
varð Peter óijúfanlegur hluti íslenskrar lands-
lagshefðar.
Timaritió
Eitt af þrekvirkjum hópsins var að halda
úti tímaritinu Svart á hvítu. Oft við erfiðar
aðstæður því það var dýrt fyrirtæki. En þó
tókst þeim að gefa út 6 tölublöð frá 1977-
1980. Segja má að Suðurgötuhópurinn hafi
í grófum dráttum skipst í tvennt, galleríhóp
og tímaritshóp sem þó sköruðust margvís-
lega. Tímaritið var að mestu í höndum bók-
menntasinnaðra háskólanema og má þar
nefna Gunnar Harðarson, Árna Óskarsson,
Örnólf Thorsson og Þórleifur V. Friðriksson
var ábyrgðarmaður að öllum heftunum. Tíma-
ritinu var ætlað hefðbundið hlutverk menn-
ingartímarits auk þess að vera mótvægi við
þá áráttu fjölmiðla að setja „fram einstakar
staðreyndir um óskyldustu efni án þess að
gerð sé grein fyrir eðli og uppruna viðkom-
andi fyrirbæra". (Svart á hvítu, 1. (1977).
Bls. 1.) Það er óhætt að segja að þeir sem
skrifuðu í tímaritið hafi fylgt þessu eftir með
því að setja umfjöllunarefni sín í samhengi.
Ein merkasta og eftirminnilegasta tilraun
tímaritshópsins og jafnframt myndlistarmann-
anna í hópnum var gallerí tímaritsins en það
birtist frá 1977-1979 en féll út í 6. og síðasta
heftinu. Þetta gallerí í prentmiðli átti rætur í
erlendum tímaritum og einskonar galleríi sem
birtist í helgarblaði Vísis nokkru fyrr.
Flestir listamannanna sem sýndu í tímarit-
inu voru íslenskir og tengdust Suðurgötu á
einn eða annan hátt en útlendingar voru í
minnihluta.
Arfurinn
Á þessum tímamótum þegar minnst er 20
ára afmælis Gallerís Suðurgötu 7 er ekki úr
vegi að spyija hvort sá neisti sem þarna
kviknaði hafi skilað einhveiju inn í íslenskt
samfélag eða jafnvel samfélag þjóðanna.
Þeirri spurningu er óhætt að svara játandi
og bendi ég á kvikmyndir Friðriks Þórs og
það að flestir sem lögðu hönd á plóginn hafa
orðið farsælir listamenn og fræðimenn sem
hafa víkkað sýn þjóðarinnar. Þó má segja
að syndsamleg þögn hafi ríkt um félagsskap-
inn frá því að hann leið undir lok og húsið
varð safngripur á Árbæjarsafni, slitið úr líf-
rænu sambandi við miðborgina. Sé það borið
saman við SÚM virðist Ijóst að sá félagsskap-
ur hefur öðlast lengra líf í hugum listunn-
enda. Ásæðuna tel ég m.a. vera þá að húsa-
kynni þeirra standa á sínum stað enn í dag
og hýsa Nýlistasafnið.
Höfundur er sagnfræðistúdent og rithöfundur í
Reykjavík.
Apessum tímamótum
þegar minnst er 20
ára afmælis Gallerís
Sudurgötu 7 er ekki
úr vegi aö spyrja
hvort sá neisti sem
pama kviknaöi hafi
skilad einhverju inn
í íslenskt samfélag eöa
jafnvel samfélag
pjóöanna. Þeirri
spumingu er óhcett
aö svara játandi.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. JÚLÍ 1997