Lesbók Morgunblaðsins - 12.07.1997, Blaðsíða 11

Kunni tökin ó sönglagaforntinu
JÓN Jónsson frá Hvanná var einn
af frumkvöðlum íslenskrar dæg-
urlagasmíði. Átti hann þátt í að
ryðja brautina og móta nýjar hefð-
ir í tónlistarmálum ísfirðinga og
þjóðarinnar allrar með verkum
sínum, svo sem Jónatan Garðars-
son bendir á í grein í plötubækl-
ingi Töfrabliks, geislaplötu sem inniheldur
ellefu af lögum Jóns við ljóð eftir þjóðkunn
skáld á borð við Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi, Tómas Guðmundsson, Kristján frá
Djúpalæk, Guðmund Inga Kristjánsson og
Hreiðar E. Geirdal. Var tónlistin helsta dægra-
dvöl Jóns og hefur haldið nafni hans á lofti
frá því hann lést langt um aldur fram árið
1963 eftir langvarandi veikindi.
Jónatan segir að Jón hafi verið gæfumað-
ur, þótt örlagadísirnar hafi spunnið honum
þéttriðinn vef sem þrengdi ósjaldan að honum
á lífsgöngunni og svipti hann heilsunni á besta
aldri. „Jón var aðeins 44 ára gamall þegar
hann fékk mjög alvarlega heilablæðingu árið
1954. Næstu níu árin var hann sjúklingur,
en lét heilsubrestinn ekki aftra sér frá því
að semja lög og koma þeim á framfæri við
tónlistarmenn, útgefendur og almenning."
Töfrablik inniheldur kunnustu lög Jóns, svo
sem Capri Catarina og Selja litla, auk laga
sem lítið hafa heyrst hin síðari misseri. Þá
eru á plötunni lög sem hvorki hafa birst á
prenti né verið leikin opinberlega, „allt miklar
perlur“, að því er fram kemur í máli Björg-
vins Halldórssonar sem valdi lögin úr nótna-
safni Jóns og stýrði vinnslunni. En hver er
tilurð plötunnar?
„Dætur Jóns komu að máli við mig í fyrra
og lýstu áhuga sínum á því að gefa út geisla-
plötu með lögum föður síns. Leist mér strax
vel á hugmyndina og í kjölfarið fengu þær
mér í hendur á fimmta tug laga eftir hann
sem þær hafa varðveitt," segir Björgvin.
„Þarna var ógrynni mjög góðra laga að finna
og það var vandasamt verk að velja úr. Nú
erum við hins vegar komin á leiðarenda.“
Björgvin segir það hafa komið sér í opna
skjöldu hversu mikið af vönduðum lögum Jón
hafi samið sem aldrei hafi komist í umferð —
hann hafi bersýnilega kunnað tökin á söng-
lagaforminu. „Eg hef gert margar plötur með
íslenskum sönglögum en megnið af þessum
lögum hefur ekki verið á takteinum fyrr en
nú. Þess vegna held ég að verulegur fengur
sé að þessari útgáfu, þetta er tvímælalaust
efni sem á erindi við okkur,“ segir hann og
bætir við að gaman yrði að búa meira efni
eftir Jón til útgáfu síðar meir.
Björgvin hefur á liðnum misserum verið
iðinn við að sækja í dægurlagasjóði eldri höf-
unda og draga lagasmíðar manna á borð við
Jón frá Hvanná fram í dagsljósið. Segir hann
mikið verk enn eftir óunnið á þeim vett-
vangi. „Þær leynast víða perlurnar sem þjóð-
in veit ekki af — perlur sem mega ekki lenda
í glatkistunni. Að mínu mati er besta leiðin
til að koma í veg fyrir að það gerist að koma
þeim í útgafu. Það hef ég einmitt reynt að
gera með íslandslagaplötunum."
Björgvin segir vinnuna við plötuna hafa
verið feikilega skemmtilega enda hafi Jón frá
Hvanná verið sannkallaður „valsakóngur".
„Valsinn er eins og við vitum ákaflega smit-
andi hljómfall og við rugguðum okkur því
fram og aftur við upptökurnar."
Fjöldi listamanna lagði hönd á plóginn við
gerð plötunnar en söngvarar eru Björgvin
Halldórsson, Sigrún Hjálmtýsdóttir, Pálmi
Gunnarsson, Sigríður Beinteinsdóttir og Ari
Jónsson, auk B.H.-kvartettsins. Stjórn upp-
töku var í höndum Björgvins. Jon Kjell Selje-
seth hljómborðsleikari sá um útsetningar í
félagi við Björgvin. Það eru Sund ehf. sem
gefa Töfrablik út en Skífan annast fram-
leiðslu og dreifingu.
Jón Jónsson fæddist 9. júlí 1910 á bænum
Hvanná. Stendur hann við samnefnda berg-
vatnsá sem rennur í Jöklu í Jökuldal. Var Jón
fjórða af sex börnum hjónanna Jóns Jónsson-
ar bónda og Gunnþórunnar Kristjánsdóttur
Kröyer. Um tvítugt hélt hann vestur í Skutuls-
fjörð og ól þar sinn aldur eftir það en lengst
af starfaði Jón sem aðalbókari Kaupfélags
Isfirðinga.
Morgunblaðió/Golli
DÆTUR Jóns frá Hvanná við píanóið, þar sem faðir þeirra átti sinar heiiögu stundir.
Sönglagagerð sótti snemma á Jón og var
hann farinn að raða saman nótum ungur að
ámm, þótt ekki léti hann mikið yfír þessum
hæfileika, að því er fram kemur í téðri grein
Jónatans Garðarssonar. Á ísafírði tók hann
virkan þátt í tónlistarlífmu, sem var afar blóm-
legt á þessum ámm, starfrækti meðal annars
danshljómsveit, þar sem hann lék jöfnum hönd-
um á píanó og harmoniku, og lék um árabil
á bassahorn í Lúðrasveit ísafjarðar. Var ísfirð-
ingum vel kunnugt um tónsköpunarhæfileika
Jóns og fengu þeir iðulega að heyra lög hans
á dansleikjum eða skemmtunum löngu áður
en þau náðu eyrum annarra landsmanna.
Verólaunalög
Á upphafsárum Danslagakeppni SKT, sem
góðtemplarar í Reykjavík efndu til í fyrsta
Morgunbloóió/Jim Smort
BJÖRGVIN Halldórsson.
sinn árið 1950, sendi Jón lög sín Vorómar
og Saumakonuvalsinn í keppnina og hlutu þau-
bæði önnur verðlaun. Árið 1953 hlaut síðan.
lag hans Selja litla, við texta Guðmundar *
Inga Kristjánssonar frá Kirkjubóli, önnur
verðlaun í sömu keppni. Tveimur árum síðar
hljóðritaði Smárakvartettinn í Reykjavík lagið
og kom það út á 78 snúninga plötu. Varð
Selja litla upp frá því eign allrar þjóðarinnar.
Skömmu áður en Jón veiktist, eða í mars
1954, samdi hann eitt þekktasta lag sitt,
Capri Catarina, sem Haukur Morthens söng
inn á plötu fjórurn árum síðar. Ljóðið hafði
Davíð Stefánsson mælt af munni fram við
blóðheita ítalska blómarós á eynni Capri er
hann dvaldist þar ásamt félögum sínum, að
því er segir í grein Jónatans. „Jóni var full-
komlega ljóst að Capri Catarina var dægur-
lagaperla sem gat heillað fólk um allan heim
ef rétt væri að málum staðið. Þegar lagið kom
út í flutningi Hauks Morthens og hljómsveitar .
Jörns Grauengárd öðlaðist það fljótlega mikl-
ar vinsældir hér á landi. Haukur átti dyggan
hóp aðdáenda í Danmörku, því að hann fór
gjarnan með hljómsveit sína þangað og lék á
dönskum skemmtistöðum um nokkurra vikna
skeið á sumrin. Capri Catarina var eitt þeirra
laga sem Danir heilluðust af og hafði Jón
spurnir af því.“
Árið 1955 lét Jón heilsuleysi sitt ekki aftra
sér frá því að taka þátt í stofnun Félags ís-,
lenskra dægurlagahöfunda, hagsmunafélags
íslenskra lagasmiða. Stuðlaði félagið meðal
annars að aukinni nótnaútgáfu og árið 1956
lét Jón prenta hefti með fimm dægurlögum.
Fjórum árum síðar kom út annað dægurlaga- ‘
hefti með sjö lögum eftir Jón, sem Carl Billich
hafði einnig skrásett og búið til prentunar.
Að öðru leyti hafa verk Jóns Jónssonar frá
Hvanná ekki verið aðgengileg fyrir almenning
— fyrr en nú.
Töfrablik, fyrsta geislaplatan sem
hefur aó geyma lög Jóns heitins
Jónssonar fró Hvanná, er komin út.
Ellefu lög eru á plötunni, þeirra á
meóal Selja litla og Capri Catarina,
sem borió hafa hróóur tónskáldsins
______um víóan völl. ORRI PALL______
ORMARSSON kynnti sér æviferil
tónskáldsins og kom aó máli vió
Björgvin Halldórsson sem valdi lögin
á plötuna og stýrói vinnslunni.
JÓN Jónsson frá Hvanná.
„DÁSAMLEGT!"
„ÞAÐ ER bara eitt orð yfir þetta — dásam-
legt,“ sagði Gunnþórunn Jónsdóttir, yngsta
dóttir Jóns frá Hvanná og eiginkonu hans,
Rannveigar Elísabetar Hermannsdóttur,
þegar hún var spurð að því hvernig tilfinn-
ing það væri að vera komin með geisla-
plötu með lögum föður síns í hendurnar.
Gunnþórunn segir að með plötunni sé
margra ára draumur orðinn að veruleika
en hún hefur ásamt systrum sínum, Krist-
ínu, Elínu og Nönnu, varðveitt nótur föður
síns frá því móðir þeirra féll frá árið 1981.
„Móðir okkar átti sér þann draum að koma
"þessu á framfæri en sjálfsagt hafa ekki
verið efni og aðstæður til þess í þá daga.
Eðli málsins samkvæmt er hún okkur því
jafnframt ofarlega í huga á þessum tíma-
mótum.“
Gunnþórunn segir það hafa verið föður
síns heilögu stundir að setjast við píanóið
og margoft hafi fjölskyldan og vinit\hennar
komið saman í stofunni heima á ísafirði,
þar sem söngurinn hafi ómað dátt. En
hvernig þykir Gunnþórunni Björgvini Hall-
dórssyni og félögum hafa tekist til við að
færa lögin í nýjan búning — lög sem syst-
urnar sungu mörg hver nýsköpuð á sínum
tíma?
„Ég er afskaplega ánægð með árangur-
inn en þetta er náttúrulega tilfinningatengt
hjá okkur systrunum — þetta er pabbi okk-
ar. Það fer aftur á móti ekkert á milli
mála að Björgvin Halldórsson er mikill lista-
maður, nákvæmur og fær á þessu sviði.
Það kom aldrei annað til greina en að biðja
hann fyrir þetta verk.“
Að sögn Gunnþórunnar er tilgangurinn
með gerð plötunnar að lög föður hennar
fái að heyrast. Einungis lítill hluti tónsmíða
hans mun hins vegar vera á Töfrabliki —
systurnar eiga miklu meira í fórum sínum.
„Vinsældir Selju litlu og Capri Catarinu
hvöttu okkur til dáða við gerð plötunnar
og nái fleiri lög eyrum almennings núna
má vel vera að við höldum áfram á sömu
braut, nóg er að minnsta kosti til af efninu.“
HINN ISLENSKI
VALSAKÓNGUR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1 2. JÚLÍ 1997 II