Tíminn - 22.11.1966, Blaðsíða 12

Tíminn - 22.11.1966, Blaðsíða 12
ÞRIÐJUDAGUR 22. nóvember 196t órsson Framhald af bls. 9. er var rikur þáttur í skaphöfn hans. Stein-grímur var þegar á ungi ingsárum garpur til vinnu. En hann var líka hneigSur til bókar sem þeir bræður allir, og þráði að afla sér meiri menntunar en kostur var á heima þar 1 Mývatns- sveit. En hvort tveggja var, að hann átti ekki heimangengt og eins hitt, að fararefni voru af skornum skammti. Það va’rð þó úr, að hann lagði leið sína til Hvanneyrar. Með þeirri för hófst sá ferill, hvergi nærri einstakur rneðal alþýðumanna íslanzkra, sem ber þess jafnan vott, að gildur maður verður mestur af sjálfum sér, enda þótt heiman sé búinn imiklum arfi manndómis og vits- muna. Steingrímur lauk búfræðiprófi frá Hvanneyrarskóla vorið 1915. Næstu árin var hann löngum á Hvanneyri, stundaði fjármennsku á vetrum. Hafði Halldór skóla- stjóri Vilhjálmsson á honum mikl- ar mætur, hvatti hann til utanfar- ar og frekara náms. Réðst nú svo, að Steingrímur hvarf til Danmerk ur, gekk í landbúnaðarháskólann í Höfn og lauk kandídatsprófi vor- ið 1924. Þegar á næsta hausti varð hann kennari á Hvanneyri og gegndi því starfi unz hann var skipaður skólastjóri á Hólum 1928. Búnaðarmálastjóri var hann frá 1935 til 1963, að undanskildum þeim 6 árum, er hann gegndi ráð- herraembættum. Nýbýiastjóri 1936— 1941, og formaður nýbý’.a- nefndar 1941—1950. Sat um bríð í s'kipulagsnefnd atvinnumála. Sett ur forstjóri landbúnaðardeildar Atvinnudeildar Háskólans 1937— 1941. Formaður milliþinganefndar í tilraunamólum landbúnaðarihs' 1938—1939. Bankaráðsmaður um árabil. Formaður orðunefndar. Enn átti hann sæti í ýmsum nefnd um og ráðum, sem ég man ekki að nefna. Þó minnist ég þess, að hann átti sæti í nefnd, er meta sfeyldi ágang og spjöll, er land- eigendur ýmsir urðu fyrir á stríðs árunum af völdum hins erlenda hers, er hér tók sér bólfestu víðs vegar um land — og mun hvorki hafa verið vandalaust starf né heldur vinsælt. Steingrímur var störfum hlað- inn stónim meir en þorri manna gerði sér ljóst. Var mér oft undr- unarefni, hversu miklu hann fékk afkastað. Aldrei virðist hann þurfa að flýta sér né heldur fór hann óðslega að neinu. En mað- urinn var harðgáfaður, fljótur að átta sig á hverju viðfangsefni 4»g virtist auk þess gæddur ein- bverri eðlishvöt, sem vísaði veg- fnn. Hann var óg árrisull alla ævi Gfc reyndist morgunstundin hon- UHl drjúg, oinkum . til lestrar og skríÉta. Steingrímur var þingmaður Skagíírðinga 1931—1934, aftur 1937— 1942 og enn 1946 —1959. Foraeti Sameinaðs Alþingis 1949. Forsætisráðherra 1950—1953, land búnaðar- og félagsmálaráðherra frá 1953 til 1956. Hér verður ekki rakinn stjórn- málaferill Steingríms Steinþórs- sonar né heldur* störf hans við Búnaðarfélag/ íslands. Þessum tveim þýðingarmestu og áhrifa- ríkustu þáttum ævistarfs hans verða væntanlega gerð skil af öðr- um, sem þar mega betur vita. Það, sem hér hefur lauslaga ver ið drepið á af opinberum störf- um Steingríms búnaðarmálastjóra, sýnir geria, hvílíks álits maður- inn naut. Metorð, mannaforráð, embættisframi, — allt er þetta gott og blessað, svo langt sem það nær. Jafrtvel alts ókimnugur mað- ur hlyti að álykta, að meir en lítið mundi í þann spunnið, er þvílíkan trúnað hlýtur af hálfu samiþegna sinna. Hitt er þó meir um vert, er maðurinn stendur und ir svo margþættum vanda, sem Steingrími var falinn. Miklu rpestu varðar þó þegar öllu er á botn- inn hvolift, að maðurinn sýni í lífi sínú, í samskiptum sínum við aðra, í starfi sínu öllu, hvort heldur hann er fjármaður eða for- sætisráðherra, að þar fari traust- ur maður, mannkostamaður, er verðskuldi hlýhug og vináttu og virðingu samferðamanna, trúnað þeirra og traust. Og þegar við, gamlir vinir Steingríms Stein- þórssonar, minnumst hans lát- ins, þá verður okkur fyrst og fremst hugsað til höfðingjans, drengskaparmannsins, sem á sín- um glæsiferli gleymdi því aldrei, að svo 'fer hverjum manni bezt, að hugúr og hjarta, vit og þel, vinni saman. Steingrímur var mikill skap- festumaður, geðið rikt, en tamið til hlítar. Hann las mikið, hugs- aði mikið. í trúarlegum efnum var hann efasemdarmaður fram- an af árum. En þetta breyttist og æ því meir, sem ofar dró á ævi. Hann var fámáll um þessa hluti og flíkaði ekki tilfinningum sín- um, dulur í einkalífi, viðkvæmur undi niðri, þótt eigi gætti á yf- irborði. Hinn 17. júni 1928 kvæntist Steingrímur Theódóru Sigurðai- dóttur sjómanns í Reykjav.ík. Reyndist hún manni sínum alla stund svo frábær förunautur. að trauðla gat betri. Börn þeirra eru 4, synir þrír og ein dóttir, öll uppkomin og hafa stofnað ei.gjn heimili nema yngsti sonurinn, sem stundar háskólanám í guð- fræði. Eina dóttur átti Steingrim- ur utan hjónabands. Sama árið og Steingrimur kvænt ist tók hann við skólastjórn og staðarforráðum á Hólum í Hjalta- dal, hálffertugur að aldri. Þau hjón komu þangað öllum ókunn. Þau settust í sæti skólastjórahjóna, sem nutu óskiptrar virðingar og vináttu héraðsbúa — og áttu hvort tveggja meir en skilið. beini var mikill vandi á höndum. Og enn jókst vandi Steingríms og beggja þeirra hjóna við það, að fliokksbræður hans í Skagafirði kjöru hann þegar höfuðsmann sinn og foringja. En persónufar og framkotna þeirra hjóna var með þeim hætti, að það var eins og ailur vandi leystist af sjálfu sér. Lit- ið var upp til þeirra beggja. Steingrimur varð héraðshöfð- ingi. Hann hafði mikil af skipti, af félagsmálum ýmsum, enda eindregin-n félagshyggju- maður og heilsteyptur samvinnu- maður. Hann geröist þegar mik- ill og góður búhöldur, hygginn og glöggur og framsýnn fram- kvæmdamaður, skipulagði öll verk af hinni mestu vandvirkni. Hann var áhugasamurj um allt, er að búnaði laut. Hann gerði sér og hið mesta far um að efla skól- braut upp á og fékk framgengt ýmsum nýmælum og breytingum, er til bóta máttu horfa. Hann var frábær kennari, ástsæll af nem öndu-m, naut óskoraðrar hollustu þeirra og virðingar og datt eng- um í hug að gera sér dælt við hann. Er hér a£ kunnugleika mælt því að sá, er þetta ritar, var heima 'gangur á Hölum þessi árin og auk þess prófdómari vlð skólann. Margir áttu erindi að Hólum. Húsbóndinn hafði yndi af að ræða við- gesti, einkum um félagsleg efni ýmiss feonar svo og um s'jórn mál. Hann gat verið dómharður nokk-uð og ekki alls kosrar sann- gjarn, ef hánn þóttist kenna Iil.il- mennsku í fari manna og fram- komu eða stefna þeirra og áróður ■hneig til öfugrar áttar við það, sem hann taldi rétt- Hann fyrir- leit alla hálifvelgju. Samúð hans með þeim, sem voru minn. njáttar eða stóðu með einhverjum hætti höllum fæti, átti djúpar rætur í eðli hans og skapfeili, og hann gat verið harður og óvæginn, ef hon-um fannst horfa til félagslegs misréttis. En hann var sáttfús og samvinnuþýður, drengilegur í mál flutningi, og naut því fullrai virð- ingar andstæðinga sinna. Skólastjórahjónin á Hólum voru samhent um að halda uppi virð- ingu staðarins og reisn. Hlutur húsfreyjunnar lá þar í engu eftir. Það gat ekki fram hjá kunnug- um farið hversu traustum og ör- uggum, en um leið hlýjum hönd- um, frú Theódóra stjórnaði öll- um hlutum innan stokbs. Þess vegna þótti öllum vænt um hana, þeim sem undir hana voru ge-fnir. Á Hólum voru mikil um-svif, margt í heimili, mikill gestagangur, opið hús. E-n öllu stjórnaði frú Theó- dóra með sínum hljóðláta hætti, og vaf sem hún hefði aldrei mik- ið að sýsla, heldur alttaf nógan tíma til alls. Hún var húsmóðir í raun o-g sannleika, stjórnsöm, ástsæl og öllum góð. Og sjík hús- móðir hefur hún alltaf verið, hvort heldur hún stýrði heimili skólastjórans, búnaðarmálastjór- ans eða ráðherrans. Sá maður stendur ekki einn, sem hefur því- lí-ka konu sér við hlið. Steingrímur Steinþórsson hneigð ist snemma til afskipta af stjórn- málum. Eigi var þó ætían hans að láta pólití-sk mál til sín taka að neinu ráði, er við tæki skóla- stjórn á Hólum. Hann óttaðist — og ekki að ástæðulausu, — að slík afs-kipti mundu verða skólan- um til tjóns. En hér fór á annan veg en hann sjálfur hafði ætlazt til. Framsóknarmenn í Skagafirði höfðu fyrir nokkrum árum oiðið fyrir miklu og óvæntu áfalli, og voru með vissum -hætti í sárum. Þeim reið á að græða sárin og vinna flokkinn upp. Og þarna var foringinn: — Mikill á velli, hófð- ingi í sjón o-g raun, glæsimenni, gáfaður, mælskur og rökfasti'r, eldheitur áhugamaður, harður og óvæginn baráttumaður, ef þvl var að skipta. Steingrímur fékk ekki undan því vikizt að taka foryst unni. Þar með voru pólitísk örlög hans ráðin. Hér í Skagafirði var heitt í kolunum, ófriður og æsing'- ar og öldurnar riðu fjöllunum hætta. Steingrímur háði margar orrustur og harðar. Hann bakaöi sér óvild margra manna og sumra mikilsmegandi. En Steingrimur, lét það ekki á sér festa. Hann varpaði sér út í baráttuna heils hugar. Hann kom fótum að nýju undir Framsóknarflokkinn í Skagafirði. Á þeim traustu fótum stendur flokkurinn enn í iag — og ha-fa að sjálfsögðu fleiri kom- ið þar við sögu. En þótt vopna- viðskipti væru á stundum hörð og undir blæddu um sinn, þá ætla ég víst að nú, við leiðariok, hafi Steingrímur átt óskiptan hlýhug og virðingu Skagfirðinga allra. þeirra er honum kynntust og komnir eru á fullorðinsár Steingrimur unn' ■ æskasvejt sinni við Mývatn - jfsta dags. En hann var líka gdur Slcaga- firði og Skagfii ' i-igum órofa- böndum. Og það sagði hann mér oft, að aldrei hefði sér og þeim hjónum liðið eins vel og þau árin. er þau áttu heima á HóLuia i Hjaltadal, og hvergi hefðu þau unað sér betur. En af öllum þeim fjölþættu viðfangsefnum, er hann vann að um ævina, voru honnm hjartfólgnust þau störfin, sem -hann vann fyrir Búnaðarfélag ís lands. Steingrímur búnaðarmáiastjóri er horfinn af sviðinu. Að honum er mikill sjónarsviptir. í engu var hann meðalmaður. Hygg ég það sammæli þeirra, er þekktu hann persónulega, að þar- færi vituú maður og góðgjarn. Slíkra er gott að minnast. Við hjónin og fjölskyldur okkar vottum ekkju hans og börnum djúpa og einlæga samúð. Gísli Magnússon. í dag er Steingrímur Steiniþórs- son fyrrv. búnaðarmálastjóri og forsætisráðherra jarðsettur. Með Steingrími er fallinn einn af svipmestu og áhrifamestu stjórnmálamönnum, sinna samtíð- armanna á íslandi, síðustu þrjá áratugina. Steingrímur var þingeyskur bóndason, fæddur að Álftagerði við Mývatn og ólst upp þar í sveit með foreldrum sínum, sem bjuggu í sambýli við sveitaskáldið Jón Stefánsson (Þorgils gjallanda). f Þingeyjarsýslu voru þá uppi ýmsir helztu forystumenn i fé- lagsm-álum landsins. Á æskuárum Steingríms reis samvinnuhreyfing in á leggri>g átti vöggu sína í han-s heimahéraði. %>ingeyskir bændur stunduðu bokleg ,fræ.ði .samhbða búsýslu sinni feg i.vofú bétúr menntaðir en almennt gerðist um þeirra sam- tíðarmenn í sveitum landsina. Það mátti segja, að það væri vorieys- ing í menningarlegum og félagsleg um efnum og atvinnumálum hér- aðsins og jaðraði það við byltingu. Steingrímur hefur vafaiaust ver ið næmur fyrir þeim nýju s'raum um sem ruddu sér þar brautir og hrifist af hugsjónaeldi ’og fórn- fýsi þeirra manna sem tóku for- ystu í samvinnufélagsskapnum og á öðrum sviðum þjóðlífsbyl,'ingar- innar. Tvítu-gur fór Steingrímur til náms að Hvanneyri og lauk það- an prófi vorið 1915. Að þ-ví búnu vann hann um skeið að bústörf- um heima hjá foreldrum sínum og á Hvanneyri, en fór þvi næst til Kaupmannahafnar til nams á búnaðarháskólanum þar og lauk -þaðan prófi 1924. Þar með hafði hann haslað sér starfsvettvang og ákveðið að helga krafta sína umbótum í ísle-izkum landbúnaði og umbótum á kjörum þess f-ól-ks, sem lifir í sveitum landsins. Árin 1924 og 1928 var Stein- grímur kennari við bændaskólann á Hvanneyri, en skólastjóri við Bændaskólann á Hólum frá 1928 —1935. Þá tók hann við embætti Búpaðarmálastjóra og gegndi hann því starfi til árslolía 1962, áð undanskildum þeim árum, sem hann var ráðherra. Steingrímur var kosinn á A!- þing fyrir Skagafj.s. árið 1931 og sat á þingi lengst af til ársins 1959. Ekki mun ég rekja almeun þjóðmálastörf Steingríms, enda munu aðrir gera það. En ekki het ur dulizt neinum, sem fylgzt hef- ur með þjóðmálum á umræddu skeiði, að Steingrímur var einn áhrifamesti maður um öll mál er snertu þróun landbúnaðarins á því tímabili. . Hann var kjörinn þingmaður á þéim tíma er heimskreppan nær kyrkti allt atvinnulíf í landinu og iandbúnaðurinn átti við miklar þrengingar að búa. Hann var í broddi fylkingar um setnir largvíslegrar viðreisn- ariöggjafar á árunum 1934 til 1937, svo sem afurðasölulöggjaf- arinnar, breytingar á jarðræktar- lögunum sem fólu j sér aukna rik- isaðstoð við framkvæmdir í sveit- um, um landnám ríkisins o.fl. Það gustaði stundum kalt á þeim árum um þá menn sem stóðu fyrir þessum málum. En þá var Steingrímur svipmestur og gneist- aði af honum orkan og kraftur- inn þegar á hann var deilt og hann varði þær aðgerðir, sem hann taldi réttar. Þá hafði þjóð- in ekki fullar hendur fjár eins og nú og því voru deilur um skiptingu þjóðartekna oft miklu harðari, þá en nú er. Eftir heimsstyrjöldina, sem lauk 1945, hófst skeið tæknibylr- in-gar í íslenzkum landbúnaði. Þá var Steingrímur í forystusveit þeirra manna, sem unnu að lög- gjöf til stuðnings hinni nýju um- bótaöldu, er þá reis. Hann var framsýnn á því sviði og gerði sér ljósa þá þjóðlífs- breytingu sem koma myndi, fólki fækkaði í sveitum, en með aðstoð véla mundu afköst hvers manns margfaldast. Þá var sett löggjöf um stuðning við stofnun ræktun- arsambanda til kaupa á stórvirk- um vélum, lög um vélasjóð rí'kis- ins til kaupa á skurðgröfum og ný jarðræktarlö-g sett. Þær stór- virku vélar, sem keyptar voru með fjárstuðningi ríkisins, samkv. þess um lögum, hafa valdið byltingu á sviði ræktunarmála síðustu tvo ára tugi og gjörbreytt allri aðstöðu ís- lenzkra bænda- Samihiiða þessu var sett ný af- urðasölulöggjöf árið 1947, byggð á starfi sex-manna-nefndar frá ár- inu 1943, en Stein-grímur var einn af þeim mönnum, sem í þeirri nefnd vann ómetan'egt verk til tryggin-gar því að kjör bænda yrðu í samræmi við kjör annarra starfsstétta þjóðfélagsin-s. Með Framleiðsluráðslögunum 1947 ivar sexmanna-nefndarkerfið lög- fest til frambúðar og því slegið föstu, sem stefnumarki að bænd- ur skyldu búa við sam-bærileg kjör við aðrar stéttir. Steingrímur átti mikinn þátt í setningu þessarar löggjafar og hann sat í Sex-manna-nefnd, sem fulltrúi Stéttarsambands bæida, í 12 ár samfleytt. Ekki duldist bændum, að með löggjöf þessari var stórt spor stig- ið á framfarabraut til aukins ör- yggis fyrir bændastéttina. Ýmsir láta í ljós að síi lög- gjöf hafi ekki að fullu náð til- gangi sfnum, en þess skal þá minnzt, að breyttir tímar krefjast jafnan nýrra og breyttra við- bragða til mótvægis. Steingrímur fór ekki geyst við mótun stefnu í umbótamálim og stundum heyrðist að of hægt gengi. En „flas er ekki til fagn- aðar,“ segir máltækið. Honum var ljóst að aðalatriðið er aH-taf að rétt sé stefnt, að ekkí séu stór- felld mistök stigin og því þarf að vanda hvert verk, sem markar framfarabraútina. Steingrímur var vitur maður og frmsýnn. Hann hafði sjónhring eins og Stephan G.: „að hugsa ekki í árum en öldum, að al- heimta ei daglaun að kvöldum, Iþví svo lengist mannsævin mest“ Steingrímur var óeigingjarn maður og gerði litlar kröfur um laun fyrir margvísleg störf, var að því leyti eins og hugsjóna- mennirnir á æskuslóðum hans í Þingeyjarsýslu. , Ég sá Steingtím í fyrsta sinn vorið 1926. Þá var hann á bezta skeiði, rúmlega þritugur að aldri og var kennari á Hvanneyri. Síð- Eramhald á bls. 14

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.