Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1997, Page 10

Með hinu nýjg Guggenheim-safni í Bilbao á Spáni er
talið að arkitektinn Frank Gehry hafi skapað nýja við-
miðun í arkitektúr. GISLI SIGURDSSQN rekur forsögu
pess og lítur á umsagnir nokkurra Evrópublaða.
BILBAO er stærsta borgin í
Baskahéruðunum á Norður-
Spáni. Þetta er gömul borg;
upphaf hennar rekja menn aft-
ur til 1300, en núna búa þar um
400 þúsund manns. Þrátt fyrir
náttúrufegurð í Baskahéruðun-
um hefur hinn stríði straumur
ferðamanna ekki legið þangað í svipuðum
mæli og til Costa del Sol, eða þeirra borga
sem þykja hafa mest aðdráttarafl,
Barcelona, Madrid og Sevilla. Bilbao við
mynni árinnar Nervíón hefur verið þekkt
fyrir stál- og efnaiðnað, skipasmíðar og físk-
veiðar. Ekkert af því laðar að ferðamenn.
Baskar vildu breyta ímynd borgarinnar
og vitaskuld skapa atvinnu um leið. Sum
dulræn fræði hafa viljað eigna Böskum þann
heiður, að þeir séu einu afkomendur menn-
ingarþjóðarinnar á Atlantis, sem átti að hafa
sokkið með manni og mús, en einhverjir
bjargast og sezt að á Norður-Spáni. Hvað
sem upprunanum líður eru Baskar þekktir
dugnaðarmenn og fjöldi sjómanna frá
Baskahéruðunum stundaði sjómennsku við
Island fyrr á öldum og ófáir létu þar líf sitt.
En nú er ný öld framundan og í Bilbao
vilja menn eins og annarstaðar ná í sneið af
sífellt vaxandi ferðamannatekjum. Nýjar
ímyndir þurfa að koma til, ef eitthvað á að
vekja athygli heimsins og forvitni ferða-
langa. Hvað gera menn þá í gamalli iðnaðar-
borg eins og Bilbao? Þeir lögðust undir feld
og niðurstaðan var þessi: Við þurfum eitt-
hvað svo stórfenglegt að það skipti sköpum
og komist í fjölmiðla um allan heim. Fyrsta
hugmyndin gekk út á að fá amerískt risafyr-
irtæki á staðinn og rætt var við General
Motors. En bflarisinn í Detroit hafði ekki
áhuga og ef sú hugmynd hefði náð brautar-
gengi, hefði Bilbao bara orðið enn meiri iðn-
aðarborg en áður. Þarnæst fékk einhver
byltingarkennda hugmynd: Hversvegna
ekki að gera út á menninguna? Koma Bilbao
almennilega á kortið líkt og Barcelona hefur
gert með góðum árangri að undanfórnu.
Hugmyndin skaut rótum og tók að vaxa:
„Við byggjum svo yfírgengflega glæsilegt
listasafn, að listunnendur og menningarlega
sinnað fólk verði helzt að koma hingað"
sögðu Baskar nú. En það var ljóst að Bilbao
mundi ekki hafa burði til þess á eigin spýtur.
Leitað til Guggenheim
Aftur varð ofaná að leita stuðnings frá
Bandaríkjunum. Þar leizt Böskum bezt á
samstarf við Guggenheim-safnið í New
York, sem er til húsa í einni sérkennilegustu
byggingu borgarinnar. Húsið var síðasta
ARKITEKTINN Frank Gehry er þekktur fyrir
mjög persónulegan stíl, en með Guggen-
heim-safninu í Bilbao er hann talinn hafa
skipað sér í raðir hinna stóru í faginu.
verk snillingsins Frank Lloyd Wrights og er v
eins og margir þekkja, frábrugðið öðrum r
húsum í þá veru, að þar er engin 1. 2. og 3. c
hæð o.s.frv. heldur er húsið hringlaga a
spírall; maður gengur upp á efstu hæð eftir r
hallandi gólfi, hring eftir hring. a
Safnstjórinn heitir Thomas Krens, fimm- 1'
tugur listsögufræðingur, en þykir hafa t
kaupsýsluhæfileika meiri en í meðallagi og
hefur náð framúrskarandi árangri í því að c
koma upp neti bakhjarla. Markmið Krens 1
hefur einfaldlega verið að gera Guggen- c
heim-safnið að þýðingarmesta listasafni s
heimsins. Safnstjórinn hefur verið að færa f
út kvíarnar, og segir að söfn séu í þeirri von- c
lausu aðstöðu að geta aðeins haft sýnilegan i
smáhluta þess sem þau eiga. Eftir að hafa
komið upp útibúi í Berlín var hann strax til í j
að taka þátt í dálitlu ævintýri á fáfamari j
slóðum og málið var komið á skrið. j
Hvað gera menn þegar ætlunin er að I
byggja svo framúrskarandi hús, að það veki e
heimsathygli? Eftir öllum sólarmerkjum að f
dæma í samtímanum, hefði átt að velja eitt- I
hvað eftir „unga og ferska“ arkitekta, „leita \
til unga fólksins" eins og það heitir, því nú f
virðist það vera á hreinu að engin frumleg (
hugsun geti fæðst hjá manni yfir fimmtugt, £
og þeir sextugu ættu helzt að vera dauðir. r
Að minnsta kosti ættu þeir að reyna að vera £
ekki fyrir. \
En Thomas Krens og Baskarnir í Bilbao )
þverbrutu þessa reglu. Að sjálfsögðu fór c
fram samkeppni meðal arkitekta. Og fyrir £
LYKILBYGGING 2
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 29. NÓVEMBER 1997