Lesbók Morgunblaðsins - 13.02.1999, Qupperneq 4

Róm er ekki bara funheitur
veruleiki lífs og dauða,
hún er hugtak, hún er
brennipunktur menningar-
arfs okkar; þar fléttuðust
saman þrjór rætur vest-
rænnar menningar, grísk
hugsun og list, gyðing-
kristin trú oq siðferði oq
rómversk lög og skipulag.
ÞAÐ er sagt að Goethe hafí eitt
sinn verið beðinn um að skrifa
um Róm en hann hafí svarað „Ef
ætti að skrifa um Róm þyrfti að
skrifa með þúsund pennum".
Borgin foma við Tiberfljót er
svo margslungin, svo samtvinn-
uð allri okkar sögu og menningu
að það er varla á færi nokkurs eins manns að
lýsa henni og menningu hennar út í hörgul.
Róm er borg óþolinmóðra ökumanna og
vespueigenda, borgin þar sem Marcello Ma-
stroianni og sænska kynbomban Anita Ek-
berg busluðu í Trevibrunninum fræga í mynd
Fellinis La Dolce Vita, Hinu ljúfa lífi eins og
það útleggst á íslensku. Það líf er þó frekar
vandfundið í Róm nema ef til vill í skuggaleg-
um hliðargötum þar sem portkonur vekja at-
hygli á vöru sinni með ýktum mjaðmarhnykk
og litsterkum fotum. Sú Róm sem augað sér
er miklu frekar borg hrundra múra og súlu-
brota fortíðarinnar, þar sem marmarafh'sar
minna á löngu liðna dýrð keisaranna, hún er
borg svartra kufla og Maríudýrkunar þar sem
„La Cupola“ gnæfír yfír, hvolfþakið mikla á
Péturskirkjunni - og páfínn situr þar enn
ekkert síður en þegar Jón Oskar skáld kom
þar fyrir nokkrum áratugum.
Og þó er borgin yndislega mennsk ekki síst
þegar komið er að spönsku þrepunum sem
liggja upp að kirkjunni Trinitá dei Monti.
Þangað sækir ungt fólk, kúnstnerar og skáld -
þangað sótti eitt sinn Snorri Hjartarson og
orti um skáldbróður sinn Keats sem þama
bar beinin:
Dimmt og hljótt
í húsinu við Trínitá dei Monti
líkt og þá
Hvít þrepin upp hæðina
ómandi af fjöllitu
ungu lífí
Róm er þó ekki bara funheitur veruleiki lífs
og dauða, hún er hugtak, hún er brennipunkt-
ur menningararfs okkar; þar fléttuðust saman
þrjár rætur vestrænnar menningar, grísk
hugsun og list, gyðing-kristin trú og siðferði
og rómversk lög og skipulag. Borgin laðar
enn pílagríma sem skríða á hnjám upp kirkju-
tröppur, menningarvita sem baða sig upp úr
menningu og list - og hún er borgin sem enn
laðar íslendinga til suðurgöngu - forseta og
fyrirmenn, skáld og söngfólk og svo bara
rétta og slétta ferðamenn sem vilja njóta
þessa margslungna umhverfis.
í hofi Hadríans keisara
Svo er Selkórnum á Seltjamarnesi fyrir að
þakka að loksins komst ég til Rómar - var þó
búinn að vera lengi á leiðinni. Sá ágæti kór
hélt nefnilega í söngför suður á Ítalíu undir
stjóm Jóns Karls Einarssonar s.l. sumar og
söng þá m.a. í þeirri frægu byggingu Panthe-
on í Róm.
Pantheon er ærið sérstök bygging, sú eina
af fornum stórbyggingum keisaratímans í
Róm sem hefur varðveist nánast óskemmd.
EFTIR HALLDÓR REYNISSON
FERÐABROT OG HUGLEIÐINGAR UM RÓMABORG
SPÆNSKU tröppurnar og kirkjan Trinitá dei Monti.
PANÞEON - hof allra guða- að innanverðu. Það var Marcus Agrippa, tengdasonur Ágústusar
keisara, sem lét byggja þetta stærsta hvolfþak veraldar árið 27 f. Kr. Selkórinn söng í Panþe-
on í Rómarför sinni.
Nafnið sjálft er grískt og merkir „fyrir alla
guði“ - og segir okkur hversu skuldbundin
rómversk menning er þeirri grísku, enda var
það byggt sem hof ólympísku guðanna. Upp-
runalega lét tengdasonur Ágústusar keisara
Agrippa að nafni reisa hofíð árið 27 fyrir
Krist. Af þessari byggingu er þó aðeins súlna-
hliðið eftir. Hadríanus keisari lét hins vegar
endurbyggja sjálft hofíð á árunum 120 til 125
eftir Krist og hugsanlega er byggingin hönn-
un hans. Árið 609 e. Kr. var hofinu svo breytt
í kirkju og á hún sennilega varðveislu sína því
að þakka, því kristnir menn fóru ekki alltaf
vel með minjar fornaldarinnar. Hún er ein-
stök fyrir þær sakir að hún er byggð utan um
kúluform, hæð og þvermál er hið sama, tæp-
lega 43 metrar, en í þakinu er síðan op 9
metrar í þvermál, þar sem fuglar himinsins
eiga greiðan aðgang - sem og vatn og vindar.
Daginn sem Selkórinn söng í byggingunni var
regnpollur á miðju kirkjugólfínu. Bygging
þessi hefur verið innblástur margra húsa-
gerðarmanna enda á Michelangelo að hafa
sagt um Pantheon að það væri „hönnun engils
en ekki manns“ og þarna hvílir Rafaelo, einn
af höfuðsnillingum Endurreisnarinnar.
Meira að segja Danir hafa stælt Pantheon
eða svo sýndist mér um daginn þegar mér
varð gengið fram hjá Sirkusnum í Kaup-
mannahöfn. Já, meðal annarra orða - orðið
sirkus er komið frá Rómverjum og Tívolí líka.
íslcnskur söngur i Pantheon
Mynd hvers og eins af Róm þessari marg-
slungnu borg er ærið persónubundin. Fyrir
mér sem guðfræðingi og presti varð sú
reynsla að syngja í Pantheon kannski há-
punkturinn. Þar rann saman í eitt, Róm
keisaranna, Róm páfanna og sú uppgötvun að
borgin við Tíberfljótið rennur með einhverj-
um hætti um æðar mín sjálfs og allra annarra
vestrænna manna.
Þarna í Pantheon þar sem dúfur flögruðu á
milli rómverskra marmarasúlna í Kórintustíl
tókum við félagar í Selkórnum þátt í latneskri
messu, því flest fór fram á þvi forna máli.
„Exultate Deo“ - sungu íslenskir trésmiðir og
hjúkrunarfræðingar, og sálfræðingar og
skrifstofumenn bættu um betur í „Laudate
Dominum“. Á milli sungu kórbræður og syst-
ur kirkjunnar, fólk úr öllum áttum, svartur
maður úr Afríku og asísk stúlka úr austrinu
undir stjórn gráfexts kantors frá Sviss, allt á
latínu, allt í gregorsöng. Sú austræna söng
hárri og dálítið mjórri röddu að hætti austur-
lenskra í hofi allra guða og allra þjóða, omnes
gentes.
Og þá var eins og eitthvað gerðist, vægt
taugaáfall eða létt hjartastopp, jafnvel hin
sæla sjón innri augna eins og miðalda-
mystíkerar lýstu algleyminu - hin foma bygg-
ing lifnaði og tók undir í söngnum og lék sér
að því að varpa honum frá einni hlið til ann-
„SÖGUBORG MEÐ KALDRA
MÚRA MINNING"
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13. FEBRÚAR 1999