Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1999, Blaðsíða 14

HLUTI af dagdeild skólans 1948 og ‘49. Fremri röð f.v. Guðmunda Andrésdóttir, kenndi teikn-
ingu við Laugarnesskóla, myndlistarmaður, Guðrún Þórhallsdóttir, kenndi við barna- og
gagnfræðaskólann á Siglufirði og Öldutúnskóla í Hafnarfirði, Svava Jónsdóttir var í myndlist-
ardeild. Lést ung. Valgerður Hafstað myndlistarmaður, lengst af búið í París og New York.
Þuríður Einarsdóttir var í myndlistardeild. Starfar nú sem leiðbeinandi í handmennt hjá Fé-
lagsmálastofnun Reykjavíkurborgar. Aftari röð: Þórir Laxdal Sigurðsson, kenndi við Laugar-
nesskóla. Var námsstjóri í mynd- og handmennt. Kurt Zier, yfirkennari 1939-49 og skólastjóri
1961-68. Látinn. Bragi Ásgeirsson, kenndi við skólann 1956-96, myndlistarmaður og listrýnir
Morgunblaðsins. Hörður Ingólfsson, kenndi myndmennt og íþróttir við grunnskólana í Kópa-
vogi. Látinn. Allt úskriftarnemar 1949 liema Svava og Þurfður sem voru á fyrra ári.
SMÍÐAKENNARAR útskrifaðir 1949. Frá vinstri Gunnar Guðmundsson, fyrrverandi skólastjóri
við Kársnesskóla, Kópavogi. Látinn. Jóhannes F. Jónsson, smíða- og íþróttakennari, kenndi
fyrst á Siglufirði og síðan við Öldutúnskóla í Hafnarfirði. Látinn. Halldór Sigurðsson, smíða-
kennari við Eiðaskóla, þekktur handlistamaður. Látinn. Snorri Jónsson, smíða- og íþrótta-
kennari. Kenndi smíðar við Skógaskóla. Fyrir framan þá situr Gunnar Klængsson, aðalkennari
í tré og málmsmíðum, kenndi síðast við smíðakennaradeild K.H.Í. Lektor þar. Látinn.
AÐ LEIÐAR-
LOKUM
Myndlista- oq handíðaskóli Islands hefur lokið störfum
fyrir fullt og g||t/~6Ö árum eftir að hann var stofnaður.
Það verður BRAGA ÁSGEIRSSYNI tilefni til að líta til
baka, hann var bæði tengdur skólanum sem einn aðal-
kennari hans um 40 ára skeið 1956-1996, og hálf öld
er síðan hann var í hópi útskriftarnema skólans.
HANDÍðASKÓLINN hóf starfsemi sína í kjallara hússins að Hverfisgötu 57.
FYRSTI árgangur myndlistardeildar 1941-42. Fremri röð: María H. Ólafsdóttir listmálari
lengstum búsett f Kaupmannahöfn. Látin. Kennararnir Kurt Zier og Þorvaldur Skúlason list-
máiari. Látnir. Þórunn Guðmundsdóttir. Aftari röð: Kristinn Guðsteinsson fatakaupmaður,
Karl Kvaran listmálari, látinn. Guðrún Sigurðardóttir Urup, býr í Kaupmannahöfn, listmálari,
Hörður Ágústsson listmálari og á tfmabili skólastjóri, MHI, Stella Laxdal, Jóhann Pálsson og
Einar G. Baldvinsson listmálari.
EGAR hinn merki skólafrömuð-
ur Lúðvíg Guðmundsson stofn-
aði Handíða- og myndlistaskól-
ann 1939, var skólinn fyrst til
húsa í fjórum kjallarastofum við
Hverfisgötu 57. Og
fyrir margt er þró-
unarferill skólans
táknraenn fyrir landlægt, gegn-
umgangandi vanmat á skapandi
grunnmenntun í handverki, list-
iðnaði, hönnun og myndlist.
Táknrænt, að fátt mun frábrugð-
ið um umhverfi frá fyrstu árum
nema fjölmennið, stærðin og víð-
áttumar, þá litið er til síðustu ára
og vinnuvettvangs myndlistar-
deilda á jarðhæð ófullgerðrar
sláturhúsbyggingar, af sumum
nefnd ruslgámurinn. Steíhumörk
skólans fóru að mati stofnanda
hans eftir brýnustu þörfum tím-
anna um skapandi mynd- og
handmenntir. Voru í þrem liðum;
að veita kennurum og kennara-
efnum staðgóða sérmenntun í
ýmsum greinum skólahanda-
vinnu, að gefa almenningi kost á að nema þar
ýmsar verklegar námsgreinar, svo sem bók-
band, trésmíði, létta málmsmíði, teikningu
o.fl., að halda uppi kennslu í verklegum grein-
um íyrir atvinnulaus ungmenni. Kreppan var
þá vel að merkja enn á fullu og landinn hafði
alla tíð að mestu verið háður innfluttum iðn-
vamingi.
Haustið 1939 hófst kennsla með tveim nám-
skeiðum í leikfangagerð og viðgerð leikfanga
fyrir skáta, pilta og stúlkur. Við upphaf fyrra
námskeiðsins ávarpaði yfirkennarinn, Kurt
Zier, nemendur, og lét sig ekki muna um að
gera það á íslenzku þá nýkominn til landsins.
Sagði meðal annars: Við getum búið til ýmis-
legt, sem er skemmtilegra og frumlegra en
það, sem kaupa má í búðum fyrir mikla pen-
inga. Og þið munuð finna upp alveg ný leik-
fong, sem hvergi er hægt að fá keypt. En sá
sem ætlar að smíða leikföng má ekki hafa
gleymt að leika sér sjálfur. Því bið ég ykkur
að safna alls konar hlutum, spýtum, smálist-
um, tréhnöppum, litlum krossviðarplötum,
eldspýtustokkum, bútum af sívölum tréstöng-
um, tvinnakeflum...“
Þetta má kalla að koma mikl-
um hlutum í einfaldan búning,
því hér er hreyft við sjálfum
frumkjama sköpunargleðinnar,
að ljá því líf sem viðkomandi hef;
ur handa á milli hverju sinni. I
raun ævaforn sannleikur og stað-
festur af nýsköpurum aldarinnar
í skapandi og háleitum athöfnum;
ekkert efni er svo ómerkilegt að
ekki sé hægt að ljá því líf með
brögðum listar.
Hér voru miklar hugsjónir í
fyrirrúmi, því til skólans var
stofnað af litlum efnum, eins og
Lúðvíg Guðmundsson orðaði það
í viðtali við Mbl. Um leið sagði
hann: í bókstaflegum skilningi
hef ég orðið við kröfum tímans
um að fara niður stigann og hef
því komið skólanum fyrir í fjór-
um kjallarastofum.
- Þetta, að fara niður stigann, hefur verið
hlutskipti skólans alla tíð, litið á hann sem af-
gangsstærð í menntakerfinu, því þrátt fyrir
ýmsar hugmyndir hefur aldrei verið byggt yf-
ir skólann og samkvæmt þeim sérkröfum sem
gerðar eru til vinnuaðstöðu í svipuðum stofn-
unum erlendis, ný lög um hann í biðstöðu og
þvælingi milli nefnda um áratugaskeið.
Varla er skrifari hér veruleikafirrtur ef litið
er til þess, að á þessu tímaskeiði hafa verið
byggð mörg vegleg skólahús yfir ímyndaðar
þarfir og eldfomar hugmyndir danska emb-
ættismannaþjóðfélagsins, sem nú standa auð
og hefði hvert eitt þeirra dugað sérskóla yfir
myndlist, hönnun, skapandi verkmennt og
handíðir, og það giska vel. Hefði getað fært
þjóðarbúinu margfalda þá peninga sem skóla-
húsin kostuðu auk jarðbundinnar og safaríkr-
ar lífsfyllingar til handa íbúum landsins. Má
hér enn einu sinni vísa til þess, að slíkum
stofnunum hefur um nær þriggja alda skeið
verið skipaður veglegur sess í menntakerfi
sjálfstæðra Evrópuþjóða, við hlið mál- og
raunvísinda, og getur hver sem vill sannfærst
um það er hann sækir heim höfuðborgir
þeirra. Þær eru nefnilega í beinu sjónmáli í
miðju þeirra margra, engu til sparað í stærð
og húsagerðarlist. Er hér nærtækast að nefna
konunglegu akademíuna við Kóngsins Nýja-
torg í Kaupmannahöfn, sem var höfuðborg
landsins í meira en fimm aldir. Akademían
hýsti einnig arkitektaskólann, eða allt fram á
síðustu ár og þar fyrir utan var og er vegleg
bygging yfir listiðnað og hönnun annars stað-
ar í borginni. Mikil spuming hví við sóttum
ekki hér fyrirmyndir er við byggðum upp
menntakerfi okkar eins augljós og þörfin má
hafa verið, því það er ofar allri kröfu að rækta
metnað og sjálfstæða hugsun meðal þegna
þjóðar á leið til sjálfstæðis. Hér voru menn af-
ar glámskyggnir á gildi sjón- og fagurmennta
og orsakanna er ekki að leita til legu landsins
né einangrunar, því þannig mun þessu engan
veginn hafa verið farið fyrir siðaskipti. Lands-
menn virðast hins vegar hafa verið lengur en
aðrar Evrópuþjóðir að vaxa frá því niðurrifi,
vanmati og skeytingarleysi um háleitar sjón-
menntir og arf fyrri kynslóða er siðaskiptun-
um fylgdu. A höfuðborgarsvæðinu hefur
hvorki skort fé til að byggja veglegar kirkjur
né hús yfir gamalmenni og skal ekki lastað, en
þegar byggja skal yfir skapandi athafnir,
sjálft lífið, æskuna, framtíðina og blóð-
streymið erum við allt í einu orðnir svo smáir
og vanmegandi. Táknrænt er svo, að ekki má
reisa hús yfir listir án þess að fara að huga að
LÚÐVÍG Guðmundsson,
fyrsti skólastjóri Hand-
íða- og myndiistaskól-
ans.
I 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. MAÍ 1999