Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1999, Page 15

MATJURTABEÐ voru endurnýjuð og á ný ræktaðar ýmsar grænmetistegundir
frá tíð Sigtryggs.
GREINING og skráning á fjölærum blómjurt-
um, sem eftir voru í Skrúði, var mikil vinna.
Reynt var að fá þær tegundir sem upp á
vantaði. Allflestar tegundir eru nú vandlega
merktar til fróðleiks fyrir gesti.
huga höfundar þessarar greinar eitt atriði sem
reið baggamuninn: forysta Grétars Unnsteins-
sonar skólastjóra, sem með áhuga sínum á
verkefninu og drifkrafti skipti sköpum. Á fjór-
um árum var hver hjallinn á fætur öðrum lagð-
ur að baki. Fjármögnun framkvæmdaþátta
gekk að óskum og ýmsir helstu sérfræðingar
landsins, sem að uppbygginguni komu, unnu
eins og einn maður. Vert er að taka fram að
stór hluti verksins vai- unninn í sjálfboðavinnu.
Framkvæmdanefndin, sem var skipuð bæði
áhugamönnum og sérfræðingum, lagði á ráðin.
Hafði hún þá meginreglu í heiðri að láta dag-
bók Sigtryggs vera nokkurs konai- leiðarvísi.
Áhersla var lögð á að færa garðinn í sem upp-
runalegasta mynd og/eða samhæfa þær breyt-
ingar sem garðurinn hafði tekið á liðnum ára-
tugum þeim megináherslum án þess þó að um-
bylta öllu. Segja má að unnið hafí verið sleitu-
laust í fjögur ár að þessari endurgerð og smám
saman fóru sérkenni garðsins að koma betur
og betur fram.
Afstöðu þurfti að taka til fjölmargra atriða
og voru þau rædd á fundum eða metin á staðn-
um. Nánast hvert verk var ígrundað vandlega
áður en vinnan hófst.
Stærsta ákvörðunin í uppbyggingarstarfinu
var endurhleðsla vesturgarðsins, sem fyrirsjá-
anlega var mikið og vandasamt verk. Fengnir
voru færustu hleðslumenn á landinu til þess.
Mikil vinna fór einnig í að hreinsa beð og
bjarga fjölærum plöntum, skrá þær og koma
þeim fyrir á nýjum stöðum. Þá var gífurleg
vinna lögð í endurnýjun reyni- og bii’kitrjáa,
sem að stofni til voru gróðursett fyrir 70-80 ár-
um. Mörg þeirra voru komin á aldur og nauð-
synlegt af náttúrlegum orsökum að endurnýja
þau. Gróðursettir voru tugir nýrra reyniviða
sem eiga að taka við þeim sem þurftu að víkja
vegna fúa. Lagt var mat á hvaða tré ættu
möguleika á að lifa næstu 10-20 árin og reynt
að snyrta þau og laga.
Sérstök áhersla var lögð á að koma á ný upp
grænmetisbeðum en þau voru verulegur hluti
og mikilvægur þáttur í garðinum á fyrstu ár-
unum. Gluggar voru endurgerðir í upprunaleg-
um stíl gróðurhússins sem byggt var um 1930
af Torfa Hermannssyni að beiðni Sigtryggs. Á
þeim árum var Torfi mikil hjálparhella við allar
stærri framkvæmdir, s.s. við smíði á undirstöð-
um hvalkjálkans sem einnig var reynt að gera
við og verja.
í byi’jun aldarinnar voru möguleikar til
ræktunai’ alls ókannaðir á þessum slóðum og
yfirleitt á Islandi. Þar sem áður var urð og
grjót var risinn skrautgarður innan fárra ára.
Meistaraverkið Skrúður er ekki hvað síst borið
uppi af samruna fjölda ólíki’a þátta. Þar tengj-
ast í samhljómi lærdómurinn, nytsemin og feg-
urðin í öllum sínum myndum. Það óvænta
stingur hvai-vetna upp kollinum.
Við endurnýjun garðsins var nauðsynlegt að
taka tillit til sögu og þróunar sem átt hefur sér
stað í garðyrkju í 90 ára sögu hans. Hvernig til
hefur tekist verður hver og einn að meta. Eitt
er víst að verkinu er hvergi lokið. Til þess að
viðhalda Skrúði verður stöðugt að sinna um-
hirðu og sjá til þess að hann falli ekki í órækt
eins og því miður gerðist.
Um þessar mundir er kallað eftir liðveislu
við stofnun sjóðs sem á að standa undir árlegri
starfrækslu og viðhaldi Ski’úðs. Það fé, sem
safnast, mun mynda höfuðstól sem ekki verður
skertur. Vextiniir verða notaðir til þess að
standa undir rekstri garðsins. Þeir sem vilja
leggja málefninu lið geta lagt fjárhæðir á
reikning Framkvæmdasjóðs Ski-úðs nr. 1175-
26-757 í Sparisjóði vélstjóra.
Upphafið að stofnun sjóðsins er í raun að
finna í dagbók Sigtryggs en þar segir:
„Ennfremur skal þess minnst, að eftir það
að menn fóru að gera sér ferðir til þess að sjá
og skoða reitinn, hafa ýmsir þeirra opnað þá á
staðnum sjóð sinn hans vegna til gjafa. Því
miður get ég ekki tilgreint gjafaupphæð hvers
gefanda fyrir sig, því að oft hafa verið fleiri
saman um gjöf og eigi jafnan vitað nafn gef-
anda. Hér skulu þó greind nokkur nöfn frá
10-100 kr. á ýmsum árum mismunandi pen-
ingagildis. Má vera að nokkra vanti. Beðið að
afsaka það.
Örnólfur Valdimarsson, kaupm. á Suðureyri
Ólafur Jóhannesson, konsúil, Patreksfírði
Karl Proppé, stórkaupmaður í Reykjavík
Ásgeir Torfason, framkvæmdastj. á Flateyri
Guðm. J. Sigurðsson, vélsmíðameistari á
Þingeyri
Olafur Hjartai-, járnsmíðameistari á Þing-
eyri
Ólafur Eggertsson, hreppstjóri á Ki-óksfarð-
arnesi
Oddgeir ? frá Patreksfírði
Þórir Bjarnason, bílstjóri frá ísafírði
Björn Bjarnason, útgerðarm. á ísafírði
Natanel Móseson, kaupmaður á Þingeyri
Gróa Guðmundsdóttir frá Kirkjubóli
Margrét Guðmundsdóttir frá Kirkjubóli
Gestahópar frá Súgandafirði, Önundarfírði,
Tálknafírði, Haukadal, Reykjavík, ísafírði,
Hnífsdal, Flateyri og Svalvogum
Kvenfélög frá Súgandafírði, Þingeyri, Bol-
ungarvík, Hnífsdal, Isafírði
Sturla Jónsson, útgerðarmaður á Suðureyri
Kristján Friðbertsson?
Veggerðarstjóri í Dýrafírði og verkamenn
hans
Ágúst Leósson, kaupmaður á ísafírði."
Endurstofnun sjóðs til styrktar Skrúði gefur
þeim fjölmörgu aðilum, sem hafa hlýjar taugar
til Skrúðs og er annt um menningarverðmæti,
tækifæri til þess að leggja sitt af mörkum.
Það er von þeirra sem að þessari söfnun
standa að garðurinn undir Gnúpi geti um aldur
og ævi verið stolt ræktunai’ og menningar á Is-
landi.
Heimildir:
Fræskrár Þorsteins Gunnarssonar 1959-76. Samt
Ingunn S. Þorsteinsdóttir
Ingunn Guðbrandsdóttir, 1999. Munnlegar upplýs-
ingar
Óli Valur Hansson, 1999. Munnlegar upplýsingar
Skrúður endurreistur - Dýrafjörður. Morgunblaðið
7. október 1992
Vilborg Guðmundsdóttir. Vorþankar um Skrúð.
Morgunblaðið 21. maí 1988
Höfundurinn er framkvæmdasijóri hjó Skógræktarfé-
lagi fslands.
ERLENDAR BÆKUR
THE ENCYCLOPEDIA
OF CHRISTIANITY I
I
flæði og byltingu í fjarskiptum berast kristn- <
ar kenningar nú til svæða sem hlutu að verða j
útundan af landfræðilegum ástæðum. Þrátt ,
fyrir flæði kristinna kenninga um alla heim, 1
er amast við kristnum fræðum í freðnustu j
marxistaríkjum heims, eða kenningarnar af- ,
skræmdar og leyfðar í því formi, gleggsta <
dæmi um slíka afskræmingu er kommúnista- j
ríkið Kúba. ,
Rit þetta samtvinnast verslegri veraldar-
sögu um 2000 ára skeið, fyrst í stað á afmörk- j
uðu svæði og síðan í öllu Rómaveldi og með •
falli Rómar hefst nýtt skeið þeirrar borgar
sem höfuðborg kristninnar. Kirkjan er sið-
menningaraflið í Evrópu frá ármiðöldum og
er það enn þann dag í dag.
Þetta fyrsta bindi alfræðinnar hefur hlotið
ágæta dóma. Hans Kúng prófessor í
Tubingen: „Á tímum eins og nú, þegar vand-
aðri uppfræðslu í guðfræðum er víða ábóta-
vant, bæði í ríkisskólum og jafnvel í guð-
fræðideildum (einkum lélegra háskólastofn-
ana) er þetta mjög þarft rit, hér er fjallað um
grundvöllinn og hinar ýmsu kirkjudeildir
ásamt sérkenningu, þetta er hið þarfasta rit
fyrir guðfræðinga og starfandi presta og er
einnig uppspretta almennrar menntunar".
Mark A. Noll Wheaton College skrifar: „Út-
gáfa Encyclopedia of Christanity er merkur
viðburður í útgáfusögu grundvallar-alfræði-
rita. . . Itarlegar umfjallanir um efnið og
víðfeðm upplýsing gerir það ómissandi í
bókasöfnum og fyrir fræðimenn og kirkjunn-
ar þjóna. Þetta er evrópskt rit, en einnig rit
sem hefur þýðingu fyrir allt kristnihald vítt
um heim. Alls er fjallað um kristnihald í 170
ríkjum og yfirlitskaflar yfir heimsálfurn-
ar. . .“
SIGLAUGUR BRYNLEIFSSON.
NIELS HAV
IAXNESS I NAPÓLÍ
GULLI ARASON ÞÝDDI
Ég hitti Halldór Laxness í Napólí. Ég varð undrandi,
því hann dó þetta vor. Undir velsnyrtu yfírvararskegginu
lék ánægjubros um varir, og hann gekk glaðbeittur ígegnum
rúmgóða sali óákveðins veitingahúss með hvítum dúkum
skammt frá Piazza Garibaldi.
Hann leit hraustlega út, klæddur ljósum buxum
og köflóttum tvídjakka, rétt eins og á ljósmyndunum
frá íslandi á fímmta áratugnum. Hann settist við borð
hjá konu og manni, og þau þrjú ræddu lífiega saman á
ítölsku, meðan þjónninn bar fram vín og hina ýmsu rétti;
fyrst pasta, þá físk, brauð og salat.
Halldór Laxness borðaði með góðri lyst,
hann hló dillandi hlátri meðan hann tók virkan þátt í samræðunum.
Það gladdi mig, ég hafði heyrt að hann væri orðinn elliær,
og auk þess var hann dáinn. Sjálfur var ég rétt sloppinn lifandi úr
klausturklefa fyrir norðan Salerno,
þar sem vofur léku lausum hala.
Að máltíð lokinni langaði mig til að ganga að borðinu
og heilsa upp á hann, segja hversu glaður ég væri að hitta hann
frískan og kátan. En mig vantaði orð,
og kannski kærði hann sig ekki um að þekkjast hér
í framandi landi, eftir andlát sitt.
Þess í stað einbeitti ég mér að því að hlusta á samræðurnar
og allt í einu tókst mér að fanga eina skýra setningu: „Guðir mannanna
eru misjafnlega veigamiklir, rétt eins ogfólkið sjálft," sagði Laxness. „Smáar
sálir, litlir guðir, og hinir smásmugulegu leita árangurslaust eftir Honum
undir smásjá. “ Hann hló innilega.
Að lokum stóðu ítalirnir upp frá borðinu.
Konan hélt stutta ræðu, meðan hún tók fram pakka
á stærð við bók og rétti Halldóri Laxness.
Hann opnaði pakkann mjög varlega.
í Ijós kom eitt par af svörtum sokkum, líklega úr silki.
Halldór Laxness varð mjög hrærður, það komu tár í augun
og hann sagði eitthvað með lágri, óskýrri röddu. Mér tókst ekki
að greina orðaskil, en hann talaði fallega ítölsku. Mér fannst
eins og hann segði: „Þakka ykkur fyrir, þetta var falleg gjöf.
Og ég á ekki einu sinni afmæli í dag!“
Höfundurinn er skóld í Danmörku.
FYRSTA bindi þessa alfræðirits um kristni
kom út í nóvember 1998 - 933 blaðsíður. í
fyrsta bindinu eru 465 ritgerðir og greinar.
Þetta bindi er eins og fjögur næstu bindi þýð-
ing á Evangelischer Kirchenlexikon:
Internationale Theologische Enzyklopadie
ásamt miklum viðbótum og fyllri útfærslu.
Stuðst er við þriðju útgáfu Kirchenlexikon,
endurskoðuð útgáfa.
Meðal nýrra þátta eru t.d.: Greinar um
kristnihald í flestöllum ríkjum heimsins, nema
hvað allra fámennustu smáríkjum er sleppt,
hér með eru talin fyrrverandi kommúnista-
ríki, síðustu hagtölur um breytingu kirkju-
deilda og sameiningarstefnu innan kirknanna
og fráhvarf úr kristnum söfnuðum, efnisþætti
sem snerta enska málheiminn og umfjöllun
um málefni sem ber hæst um þessar mundir -
friðahreyfingar, kynjafræði, viðhorf til sam-
kynhneigðra etc. - ævi og starfssögu einstak-
linga sem markað hafa kirkjusöguna, í fyllra
mæli en í þýsku útgáfunni.
I lok hverrar ritgerðar er heimildaskrá. Til-
vísanir í skylda þætti, tilvísanir í aðrar grein-
ar og ritgerðir í ritinu. í upphafi hverrar rit-
gerðar er yfirlit um helstu þætti viðkomandi
ritgerðar. Þetta fyrirkomulag er mjög hent-
ugt fyrir þá lesendur sem leita ákveðinna
þátta í umfjölluðu efni.
Tilvísanir í hugmyndir og kennisetningar
og jafnframt rakinn uppruni hugmyndanna.
Þessar margvíslegu tilvitnanir og tilvísanir
auðvelda lesendum að fræðast um efnið og
forsendur þess í kirkjusögunni allt frá upp-
hafi.
Fjöldi höfunda af margvíslegum þjóðernum
á hlut að þessu verki og leitast er við að
spanna kristnisöguna hnattrænt. Útbreiðsla
kristinna kenninga spannar nú víðara svið er
nokkru sinni áður og með auknu upplýsinga-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. JÚNÍ 1999 1 5