Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1999, Qupperneq 13

IPRAY FOR BOB HOI
He’s so síck he doesn’t recognize his
Að sitja fyrir á myndgetur haftfrœgð ífór með
sér ogfrœgð felur í sér ákveðin völd og viður-
kenningu. I endalausu flæði ímynda í dag virðist
litlu skipta fyrir hvaða gjörðirfólk verðurpekkt,
svo lengi sem pví tekst að verða sér úti um sínar
„15 mínútur affrœgð“.
STUNDUM getur það virst sem Ijósmyndin hafi orðið veruleikanum yfirsterkari. Cindy Sherm-
an notfærir sér frásagnarkraft og ímyndagerð miðilsins í verkum þar sem listakonan er líka
fyrirsætan. Verkið Untitled Film Still #7 frá 1978.
FÁTT selst betur en fréttir af fræga fólkinu.
Forsíða Star frá því í september á síðasta ári.
JACKIE Kennedy, fyrir og eftir morðið á
John F. Kennedy. Eitt fjölmargra verka
Andys Warhols þar sem viðfangsefnið var
andlit og ímynd fræga fólksins.
COCA-COLA auglýsing frá 1935 þar sem stjörnurnar Claudette Colbert og Fredric March taka hlé frá tökum myndarinnar Anthony og
Cleopatra ásamt leikstjóranum Cecil B. DeMille og dreypa á eðaldrykknum.
ist í hrókasamræðum við kjósendur sína
tryggðu honum sigur í kosningum og miklar
vinældir sem „maður fólksins".
ímyndir sem seljn
Tilkoma kvikmynda við lok síðustu aldar
skapaði meiri nálægð almennings við fræga
fólkið og þá ekki síst fréttamyndir sem
sýndu Hollywoodstjörnur og stjórnmála-
menn í einkaerindum sínum. Framfarir í
prenttækni eftir lok fyrri heimsstyrjaldar
juku útbreiðslu og vinsældir dagblaða sem
lögðu áherslu á „mannlegu hliðina" í frétta-
flutningi sínum og birtu myndir af hvers-
dagshetjum og leikurum, glæpamonnum og
stjórnmalamönnum í sigrum og ósigrum lífs
síns. Ljósmyndarar eins og Edward Steichen
urðu þekktir fyrir persónulegan stíl í ljós-
myndun og þeir sem störfuðu við kvik-
myndaverin á gullaldarárum Hollywood
kunnu þá list að lagfæra svipmót fyrirsætna
og skapa sykursætar blekkingar sem léku
við ímyndunarafl áhorfandans. New York
Daily News og Daily Mirror voru tilfinninga-
þrungin fréttablöð sem birtu gjarnan ljós-
myndir sem átt hafði verið við, eins og þá af
Caruso og Valentino í faðmlögum á himni. Á
sýningunni er að finna tugi leikaramynda,
m.a. tvær útgafur ljósmyndar af leikkonunni
Bette Davis, þá miðaldra glæsilegri konu
sem eftir að ljósmyndarinn hefur farið hönd-
um um filmuna breytist eins og fyrir töfra í
geislandi ungmey, vart eldri en tuttugu ára.
Stjörnurnar áttu starfsframa sinn undir
þessum ljósmyndum og kvikmyndaverin áttu
velgengni mynda sinna undir því að leikur-
unum tækist að vekja næga athygli almenn-
ings á persónu sinni og endalausa löngun til
að vita meira. Enn í dag eru ímyndir fræga
fólksins ein öflugasta aðferðin sem beitt er í
viðskiptum, hvort sem er verið að selja hár-
næringu eða kex, skáldsögur eða kvikmyndir
eða til að koma á framfæri ákveðnum upplýs-
ingum eða hugmyndum, í stjórnmálum jafnt
sem fjölmiðlun og listum.
Eftir seinni heimsstyrjöld urðu önnur tíma-
mót í sögu ljósmyndunar með tilkomu sjón-
varpsins. Fræga fólkið var komið inn í stofu
til fólks þar sem það hefur dvalið flest kvöld
æ síðan en Bandaríkjamenn verja að jafnaði
sjö klukkustundum á dag fyrir framan sjón-
varpstækið. Þá er athyglivert að sjá að á að-
aláhorfstímum sjónvarps eru það ekki kvöld-
fréttir heldur skemmtiþættir um kvikmynda-
stjörnur og annað efnafólk í bland við afrek
Jóns Jónssonar í næsta húsi sem halda þjóð-
inni gagntekinni við skjáinn.
Á árunum upp úr 1960 mátti byrja að
merkja breyttar áherslur frá því sem áður
var metið til frægðar. í samræmi við þær
sviptingar sem þá áttu sér stað í bandarísku
samfélagi fór að bera meira á andlitum
stjórnmálaafla og menningargeirans, s.s.
Betty Friedan, Gloriu Steinem og Allans
Ginsbergs, að ekki sé talað um uppreisnar-
gjarnar rokkstjörnur eins og Bítlana, Rolling
Stones og Bob Dylan. Aðgreining milli les-
andans og hinnar upphöfnu stjörnu urðu sí-
fellt óljósari. Til merkis um þessar breyting-
ar er stofnun tímaritsins People árið 1974.
Þetta afsprengi mest lesna dálksins í tímarit-
inu Time þar sem fjallað er um líf fræga
fólksins í bland við fréttir af „venjulegu"
fólki nýtur enn í dag mikilla vinsælda.
Allir geta verið fraegir
Að sitja fyrir á mynd getur haft frægð í
för með sér og frægð felur í sér ákveðin völd
og viðurkenningu. I endalausu flæði ímynda í
dag virðist litlu skipta fyrir hvaða gjörðir
fólk verður þekkt, svo lengi sem því tekst að
verða sér úti um sínar „15 mínútur af
frægð“. Vandinn virðist helst felast í því að
halda sjálfum sér í sviðsljósinu í lengri tima
þegar það er núið sem skiptir sköpum. Þenn-
an hæfileika hafði Díana prinsessa í ríkum
mæli og þó að hún hafi vafalaust á stundum
verið illa haldin af fjölmiðlaágangi kunni hún
líka að notfæra sér þessa athygli ef svo bar
undir. Sumum nægir það eitt að vera fallegir
og myndast vel. Okkur er t.d. lítt kunnugt
um aðra hæfileika ofurfyrirsætunnar en
þann að bera hátískuna með glæsibrag á
grönnum og löngum skrokknum en þó þekkj-
um við þær flestar að skírnarnafni. Monica
Lewinsky varð sér úti um margar forsíðu-
myndirnar sl. haust eftir missæmileg sam-
skipti sín við forseta Bandaríkjanna. Sagt er
að hún eigi greiðan aðgang að kvikmynda-
verunum í Hollywood. Er nema von að fólk
hugsi með sér: „Af hverju ekki ég?“ Og á
Netinu má finna fjölda fólks sem lét sér ekki
hugsunina eina nægja heldur kom sér upp
heimasíðu þaðan sem það sjónvarpar svo
daglegu lífi sínu - í beinni útsendingu. Til
hvers þess sem vill með það hafa.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. ÁGÚST 1999 1 3