Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1999, Page 16

Morgunblaðið/Ásdls Ásgeirsdóttir
ÍSLENSKIR hönnuðir njóta frelsis við gerð verka sinna þar sem þeir eru ekki mótaðir af ákveðinni hefð, segir Guðrún Margrét Ólafsdóttir
ÍSLENSKIR
HÖNNUÐIR
[ SÓKN
Hönnuðum hefur fjölgað í íslensku atvinnulífi á undan-
förnum árum og gera eflaust fæstir sér grein fyrir
hversu fjölmenn stéttin er. ANNA SIGRIÐUR
EINARSDOTTIR hitti Guðrúnu Margréti Olafsdóttur
innanhússarkitekt og formann Form Island, sem
eru samtök hönnuða, en á næstu vikum verða
aðildarfélögin kynnt í Lesbók.
FORM ísland var stofnað 1985 að
erlendri fyrirmynd sem samtök
áhugafólks um hönnun. Nú eru um
800 félagar í samtökunum, en á
aðalfundi samtakanna í fyrra var
gerð sú breyting á formi þeirra að í
stað þess að vera samtök áhuga-
fólks um hönnun urðu þau að sam-
tökum hönnuða. Sem áhugamannasamtök
hafði Form Island oft reynst erfitt að sækja
um stuðning og samstarf hjá fyrirtækjum og
opinberum aðiium vegna ýmissa verkefna.
„Mörg þeirra verkefna sem Form Island sinn-
ir í dag ættu í raun betur heima á öðrum vett-
vangi,“ segir Guðrún Margrét og vísar þar
m.a. til þeirrar óskar hönnuða að komið verði
á fót hönnunarstöð hér á landi, en Form Is-
land eru eins konar regnhlífasamtök félaga
hönnuða.
Form Island hefur staðið fyrir sýningum,
ráðstefnum, fyrirlestrum og kynningum ým-
iss konar. Markmið félagsins er að auka veg
hönnunar á Islandi með ýmsum leiðum og
hefur það haldist óbreytt írá upphafi. Mikil-
vægur þáttur í starfi félagsins er auk þessa að
viðhalda og efla samstarf við Form-félög og
hönnunarstöðvar erlendis. Má þar meðal ann-
ars nefna að Form-félögin á Norðurlöndunum
hafa með sér samstarfsráð og situr í því ráði
fyrrum formaður Form Island, Asrún Krist-
jánsdóttir.
Stjóm Form Island er skipuð fulltrúum fé-
laga arkitekta, innanhússarkitekta, landslags-
arkitekta, iðnhönnuða, grafískra hönnuða,
textflhönnuða, leirlistarfólks og gullsmiða.
Fulltrúar féiaganna vinna hugsjónastarf og
reyna að halda uppi öflugri starfsemi fyrir
Form Island, þó ekki njóti samtökin opinbers
stuðnings til rekstursins.
Mikil virkni einkennir starf samtakanna og
er margt á döfinni hjá þeim. Form Island sá
t.d. 1997 um skipulagningu íyrir þátttöku ís-
lenskra hönnuða í norræni hönnunarsýningu í
Kalmar í Svíþjóð. í ár tóku félagsmenn síðan
þátt í stórri samnorrænni sýningu í Stadlijke
museum í Hollandi og líkur eru á að félagið
komi að undirbúningi að norrænni hönnunar-
sýningu sem halda á í París 2001. Form Is-
land átti einnig þátt í undirbúningi að nýsköp-
unarkeppni grunnskóla sem lauk með sýningu
í Gerðubergi í vetur. Af verkum þeirra bama
sem tóku þátt vora valin nokkur verk í hönn-
unarkeppni grannskólabama á Norðurlönd-
unum, sem néfnist „Fantasy design“. Þau
verða sýnd í Kalmar í Svíþjóð snemma á
næsta ári og kemur sýningin síðan hingað þar
sem hún verður sett upp í Gerðubergi. Þessi
sýning er hluti af samstarfsverkefni Form Is-
land og Reykjavíkurborgar i tilefni menning-
arborgarárs árið 2000.
Draumurinn um
hönnunnrsnfn nð veruleikn
Form Island á stóran þátt í að hönnunar-
safn er nú að bætast við íslenska safnaflóra.
Það er ekki síst fyrir tilstuðlan formanns fé-
lagsins til margra ára, Stefáns Snæbjömsson-
ar innanhússarkitekts, að sá draumur er að
verða að veruleika. Að safninu standa
menntamálaráðuneytið, Þjóðminjasafnið og
Garðabær, en safnið er rekið sem deild í Þjóð-
minjasafninu og stendur þessa dagana yfir
ráðning forstöðumanns. Fulltrúi Form ísland
í stjóm safnsins er Þórdís Zoega húsgagna-
hönnuður.
„Þetta finnst okkur mikill árangur. Þarna
komum við með hugmynd til stjómvalda og
fylgjum henni eftir,“ segir Guðrún Margrét
og bætir við að þannig vilji samtökin starfa.
Þau vilji vera stuðningsaðili sem stjómvöld og
fyrirtæki geti leitað til um verkefni af ýmsum
toga. Auk þess sem hópurinn vilji einnig,
vegna sérþekkingar sinnar, geta komið hug-
myndum sínum á framfæri við þessa sömu að-
ila. „Við bindum miklar vonir við að Garðabær
geri töluvert úr hönnunarsafninu. Þetta er
þeirra fyrsta safn og ekki ólíklegt að það komi
til með að tengjast menningarmiðstöð bæjar-
ins, sem væri mjög spennandi kostur.“
Meðal þeirra verkefna sem Form Island
vinnur að í dag era verkefni sem tengjast
Reykjavík 2000. Fyrirhuguð er hönnunarsýn-
ing á Kjarvalsstöðum í október á næsta ári og
mun hún spanna íslenska hönnun tuttugustu
aldarinnar. Sýningin er haldin í samvinnu við
Kjarvalsstaði og nýstofnað hönnunarsafn og
segir Guðrún Margrét að nýrri hönnun verði
þar einnig gerð sérstök skil. í tengslum við
sýninguna er verið að undirbúa útgáfu bókar
um hönnun. „Þetta er stærsta verkefnið sem
við erum að vinna að í ár,“ segir Guðrún Mar-
grét.
A döfinni er einnig að fá aðila til að vinna að
gerð upplýsingabanka um hönnun og hönnuði
á Netinu. „Það er í dag sjálfsagt ein besta
leiðin til að kynna íslenska hönnun og hönnuði
innanlands sem utan,“ segir Guðrún Margrét
til skýringar og bætir við að ekkert slíkt sé til
í dag. „Þetta hefur verið gert fyrir íslenska
listamenn og gefist vel.“
Hönnunurstöð ó óskalistnnum
„Eitt þeirra verkefna sem við hönnuðir vilj-
um gjarnan eiga samstarf við stjórnvöld um
er stofnun hönnunarstöðvar," segir Guðrún
Margrét. Slíkar stöðvar era reknar á Norður-
löndunum og víðar og hafa gjaman sprottið
upp úr Form-félögum. Að mati Guðrúnar
Margrétar er Form ísland í dag að sinna
mörgum þeim verkefnum sem betur féllu í
verkahring hönnunarstöðvar. Hún nefnir sem
dæmi skipulagningu fyrir erlendar sýningar
og hönnunardaga, sem verið hafa stærstu
verkefni Form Island frá upphafi.
„A síðasta ári fögnuðu Norðmenn fimm ára
afmæli norsku hönnunarstöðvarinnar Norsk
Form. í dag eru þar tólf starfsmenn og mikil
gróska í starfsemi stöðvarinnar. Norsk Form
er þó ekki gömul stofnun miðað við á hinum
Norðurlöndunum þar sem sambærileg starf-
semi hefur verið rekin í áratugi.“
Erlendis fellur það í hlut hönnunarstöðva
að vera tengiliður fyrir erlendar sýningar,
auk þess sem stöðvarnar þjóna hlutverki
gagna- eða upplýsingabanka um hönnun og
hönnuði í landinu og sjá um kynningar á þar-
lendri hönnun í formi útgáfu tímarita og
blaða. Hönnunarstöðvarnar standa líka gjarn-
an fyrir samkeppni og veita viðurkenningar.
Guðrún Margrét segir að fleira en eitt rekstr-
arform mætti hugsa sér um hönnunarstöð á
Islandi. „Hönnunarstöð gæti verið samstarfs-
verkefni fleiri aðila, til dæmis ríkiSj sveitarfé-
lags og fyrirtækja. Við hjá Form Island höf-
um kynnt okkar hugmyndir um hönnunarstöð
víða og höfum skynjað áhuga hjá iðnaðarráð-
herra. Við bindum því vonir við að geta átt
gott samstarf við iðnaðarráðuneyti um stofn-
un hön n unarstöðvar. “
Hönnunarmenntun hefur verið til umræðu
hjá Form Island og á félagsfundi um hönnun-
arnám á háskólastigi í vetur fögnuðu félags-
menn stofnun listaháskóla. „Þó upphaflega
hafi bara verið talað um myndlist, tónlist og
leiklist þegar rætt var um stofnun skólans,
vissum við að það átti að skoða aðrar greinar
á seinni stigum. En það er staðreynd að þegar
fagið er kennt í landinu þá smitar það marg-
falt út frá sér í skilningi og meðvitund fólks-
ins,“ segir Guðrún Margrét og bætir við að
innan listaháskóla sé nú verið að skoða mögu-
leika á að koma þar á fót fjölbreyttu hönnun-
amámi á háskólastigi. „Ég tel það mjög mikil-
vægt að hönnunarnámið sé með frá upphafi,
því með stofnun Listaháskóla Islands gefst
einstakt tækifæri til þess að kenna sjónlistirn-
ar myndlist, hönnun og byggingarlist á einum
stað í heildstæðum listaháskóla sem ætlað er
það hlutverk að vera miðstöð listmenningar á
Islandi. Það fyrirkomulag að setja leiklist,
tónlist og sjónlist saman í skóla er mjög
áhugavert. Það er staðreynd að í slíku blönd-
uðu samfélagi listgreina verður til afar hvetj-
andi og skapandi námsumhverfi þar sem list-
greinarnar sækja innblástur hver í aðra.“
Hönnunardagar með
breyttum formerkjum 2001
Hönnun kemur víðar að atvinnulífinu en
fólk gerir sér almennt grein íyrir og segir
Guðrún Margrét eitt aðal markmið Form Is-
land vera að efla skflning á mikilvægi hönnun-
ar. Hönnunardagar eru eitt þeirra verkefna
sem Form Island hefur notað til að beina
kastljósinu að mikilvægi hönnunar, en verk-
efnið hefur verið liður í starfi félagsins frá
upphafi. „A síðustu áram hafa hönnunardagar
þróast þannig að megin áherslan hefur verið
lögð á húsgagnahönnun, en nú þegar Form
Island eru orðin samtök hönnuða þá viljum
við gjarnan efla hönnunardaga og vekja at-
hygli á sem fjölbreyttastri hönnun. Mikil
gróska er t.d. í grafískri hönnun, fatahönnun,
hönnun stoðtækja og hönnun hvers kyns bún-
aðar fyrir sjávarútveg. Við viljum sýna fram á
mikilvægi hönnunar í atvinnulífinu og að
hægt sé að efla atvinnu tengda hönnun, það er
markmiðið. Við ætluðum að halda hönnunar-
daga með þessum hætti á næsta ári, en það er
útlit fyrir að það verði jafnvel ekki fyrr en
2001.“
Guðrún Margrét segir Form ísland gjam-
an vilja að hönnunarmenntun nýtist betur í ís-
lensku samfélagi. Því hönnuðir nýtast í mörg
önnur störf en að teikna og hanna. Hönnuðir
eru t.d. farnir að starfa víða við stjómsýslu,
kennslu og margs konar störf sem lúta að
mótun og skipulagi.
„Hönnun er í sjálfu sér alþjóðleg. Islensk
hönnun er gjarnan flokkuð með skandinav-
ískri hönnun en hér er ekki hefð fyrir hönnun
á sama hátt og til dæmis í Danmörku og Finn-
landi. Þar hefur hönnun þróast meðal annars
út frá þeim efnivið sem til staðar er í landinu
samanber formbeygð viðarhúsgögn Finna, en
þar má telja fremstan hönnuðinn Alvar Alto.
Á íslandi er mikið frelsi til hönnunar þar sem
greinin er yngri og helst hægt að greina þjóð-
leg einkenni í listhandverki. Það er þó ljóst að
hér á íslandi era margir að gera hluti sam-
bærilega við það besta sem gerist erlendis.
Enda eru íslenskir hönnuðir líka í auknum
mæli famir að vinna fyrir erlend framleiðslu-
fyrirtæki sem ný samskiptatækni gerir auð-
veldara,11 bætir Guðrún Margrét við. „Við
finnum fyrii’ miklum áhuga erlendis frá fyi’ir
því sem vel er gert í íslenskri hönnun. Við eig-
um að nýta okkur þennan meðbyr. Hann er
núna!“
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. ÁGÚST 1999