Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.2000, Qupperneq 8
'
Suðurhlið hússins snýr að Borgartúni. Hér sést vel þrískipting hússins,
ARKITEKTÚR
NÝHERJAHÚSIÐ
„Hús er vél til að búa í" sögðu menn í árdaga mód-
ernismans. En hús er ekki síður vél til að starfa í
og það var sú forskrift sem arkitektinn, Guðni Pálsson,
hafói til hliðsjónar við hönnun Nýherjahússins við
Borgartún. Þar að auki sætir tíðindum að listaverk
eru hluti af heildinni.
✓
Asíðasta áratugi hefur ís-
lenzkur arkitektúr auð-
gast af eftirtektarverðum
húsum. Eftir langt og
frekar magurt tímabil hef-
ur orðið markverð framför
í hönnun stórra bygginga
og nægir að benda á
Hæstaréttarhúsið, Ráðhús Reykjavíkur, Sal-
inn og Gerðarsafn í Kópavogi, Tónlistarskóla/
safnaðarheimili í Hafnarfirði og Bláa lónið við
Svartsengi.
Til viðbótar hafa tvö stórhýsi, sem fengur
er að, risið nýlega við Borgartún í Reykjavík.
Annarsvegar ríkisstofnanahús sem Ásgeir
Ásgeirsson byggingafræðingur og Ivon Ste-
fán Cilia arkitekt hafa hannað, en hinsvegar
Nýherjahúsið, sem Guðni Pálsson arkitekt á
heiðurinn af og verður nánar litið á það hér.
í aðaiatriðum er Nýherjahúsið þrískipt og
til einföldunar mætti líkja því við þrjá kubba,
sinn með hverju móti. AJlir eru húshlutarnir
fimm hæðir, en miðhlutinn sker sig úr; hann
er inndreginn og forhlið hans er að mestu
gler.
Á jarðhæð þessarar miðbyggingar er aðal-
inngangurinn í húsið og mötuneyti starfs-
manna, en á efri hæðunum eru fundarsalir,
tveir á hverri hæð. Álmurnar sín hvorum
megin eru með opin vmnurými; þar eru engir
veggir fastir, aðeins hreyfanleg skilrúm. Það
vekur athygli og er frábrugðið flestum skrif-
stofuhúsum að suðurgluggarnir, sem snúa út
að Borgartúninu, og gluggamir á hinni stóru
austurhlið eru smáir á nútíma mælikvarða, en
hvorki er það stílbragð né gert út í bláinn. Það
þekkja margir að stórir gluggar eru ekki
heppilegir þar sem allir vinna við tölvuskjái.
Þessvegna var séð til þess að sólskin flæði
ekki óhindrað inn í húsið; aftur á móti eru
mun stærri gluggar á norðurhliðinni og má
segja að húsið opnist mót norðri, einkanlega í
fundarherbergjunum. Út um norðurgluggana
blasir við órofa útsýni yfir sundin og til Esj-
unnar en allir gluggar eru opnanlegir og á
þann hátt einan er séð fyrir loftræstingu.
Nýherjahúsið er 6.500 fermetrar að grunn-
fleti. Það er steypt, einangrað að utanverðu
og klætt með álplötum með innbrenndum lit.
Sérstaka athygli vekur útstæður veggur við
aðalinnganginn, klæddur sérkennilegum ál-
plötum. Þetta var tilraunaverkefni og ekki
ódýr lausn, segir arkitektinn. Fyrir hverja
plötu var búið til sandmót í málmsteypu í
Hafnarfirði og síðan voru þær festar á vegg-
inn með venjulegum álplötufestingum. Þessi
veggbútur gengur að sér að ofan og myndar
andstæðu við hliðarveggi austurálmunnar,
sem ganga að sér að neðan. Þetta er einfalt en
áhrifamikið stílbragð, sem gefur húsinu sér-
stöðu. í þessu má segja að liggi helzta frávikið
frá hefðbundnum módernisma, þar sem horn-
réttar línur eru hið eina sanna evangelíum.
Annað ágætt stílbragð á suðurhlið vestur-
álmunnar felst í að láta nokkur pör af lárétt-
um gluggum standa á móti hinum sem eru á
hæðina.
Á gólfum í forsal er ljósgrár steinn, sem
raunar vekur enga sérstaka athygli, en mér
fór eins og Njáli á Bergþórshvoli, að ég lét
segja mér þrisvar og var satt að segja forviða
þegar arkitektinn upplýsti að steinninn væri
innfluttur frá Ameríku. Voruð þið ekki að
sækja vatnið yfir lækinn, spurði ég arkitekt-
inn, en hann mátaði mig strax. Það var að
sjálfsögu hægt að láta vinna gólfflísar úr ís-
lenzkum steini. En hann hefði kostað 100%
meira en sá ameríski kostaði kominn á bygg-
ingarstað í Borgartúninu.
Glerlist Kristjáns í Nýherjahúsi
Það er alltaf gleðiefni þegar myndlistar-
í forsal Nýherjahússins. Á bak við stúlkuna við enda borðsins eru þrjár glermyndir Kristjáns
Jónssonar í skilvegg. Málverkið er eftir Tolla.
mönnum er gefið tækifæri til að koma að nýrri
stórbyggingu með einhverjum hætti. Það ger-
ist því miður ekki oft, en til eru þó fram-
kvæmdamenn í atvinnulífinu með listrænan
metnað. Kirkjur eru þær byggingar þar sem
listamenn geta helzt gert sér vonir um tæki-
færi. Nýjasta dæmið þar um er Grafarvogs-
kirkja og stórfenglegt glerlistaverk Leifs
Breiðfjörðs og annað, nokkurra ára, er frá
Víðistaðakirkju í Hafnarfirði þar sem Balta-
sar vann stórar veggmyndir. Því miður hafa
myndlistarmenn ekki fengið þann stuðning
sem skyldi frá arkitektum; þeir gera afar
sjaldan ráð fyrir myndlist, enda er þeirra
hlutverk meðal annars að halda kostnaði í
skefjum. Frumkvæðið verður því að koma frá
þeim sem byggir.
Undantekning er þegar eitthvað slíkt ger-
ist, en Frosti Sigurjónsson, forstjóri Nýherja,
hafði þann menningarlega metnað að vilja
lyfta byggingunni með myndlist. Leitaði hann
til Kristjáns Jónssonar listmálara, sem fædd-
ur er 1960 og telst því af miðkynslóð lista-
manna. Kristján stundaði nám við Massana-
listaskólann í Barcelona og vakti strax athygli
á sýningum hér fyrir sérkennilega tækni og
það að vefa ýmiskonar letur og skrift inn í
myndmálið.
Frosti hafði séð þessar myndir Kristjáns og
komið til hugar að einhverskonar leturmyndir
væru ákjósanlegar í Nýherjahúsið. Eftir við-
ræður við Kristján varð niðurstaðan sú að
hann vann myndirnar í gler sem mynda skil-
veggi milli gangs og fundarherbergja á fjór-
um hæðum, en langstærstar eru tvær gler-
myndir sem snúa út að forsal á jarðhæð.
Fyrir listamanninn var sá annmarki á þessu
að glerveggirnir urðu að vera tiltölulega
ógagnsæir. Þessvegna hefur Kristján víða
unnið neðantil á flötinn, eða annarstaðar en í
sjónlínu. Það sést gegnum glerið ef einhver er
í fundarherbergjunum, en það átti ekki að
sjást eins berlega og í gegnum venjulega gler-
rúðu, segir Kristján. Hann hefur notað ýmis-
konar leturgerðir; þar á meðal frumletur frá
Persíu, egypzt myndletur, eða hieróglýfur,
rúnaletur, hebreskt letur og rómverskt letur.
Jafnframt bregður hann upp hamrabeltum úr
Esju, skýjafari, ám og fossum.
Frá hreinu arkitektúr- og hönnunarsjónar-
miði gengur dæmið til fullnustu upp með því
að grátt glerið gengur í samband við liti og
önnur byggingarefni innanhúss svo sem bezt
getur orðið. Annmarkinn er hinsvegar sá, að
þegar bæði sést lítið eitt í gegnum glerið og
eins hitt, að umhverfið speglast mjög í því,
verður listaverkið undir í samkeppninni um
athygli. Ókunnur aðkomumaður gengur hæg-
lega um þessa ganga án þess að taka eftir
verki listamannsins. Raunar voru mestu
vandræði að ná af því nothæfum myndum.
Tæpast gengur upp að hægt sé að nota
glerlist í innveggi sem þurfa að vera nokkuð
heillegir. Öll glerlist, svarthvít eins og þessi,
eða sú sem byggir á litum, þarf umfram allt
birtu á bak við sig til þess að lifna við. í inn-
■
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 15. JÚLÍ 2000
I