Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.2000, Page 4

Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.2000, Page 4
.................... - STURLA SIGHVATSSON - SÍÐARI HLUTI HEILLUM HORFINN EFTIR APAVATNSFÖR Myndlýsing/Gísli Sigurðsson Sturla Sighvatsson við leiðartok. Höfundur myndarinnar sér hann fyrir sér við upphaf Örlygsstaðabardaga. Hann reynir enn að standa styrkum fótum og hefur í hendi sitt deiga spjót. En hann grunar að skammt muni til endalokanna og þegar óvinaherinn sést, gengur hann til kirkju og biðst fyrir. __EFT|R AÐALGEIR KRISTJÁNSSON Með Apavatnsför var uppgangi Sturlunga lok- aXndiwLdc, Snorra Sturlusonar og Sturlu Sighvatssonar til fjár og valda varð báðum að fjörtjóni. Frænda þeirra, Sturlu Þórðarsyni sagnaritara verður tíð- rætt um ofsa nafna síns þegar líður á ævina. Suð- urgangan til Rómarvirð- ist heldur ekki hafa gert hann að betri manni. STURLA réðst til suðurferðar og var samferða Páli biskupi úr Hamri, sem reyndist honum hinn „mesti fulltingsmaður allra hans mála, er þeir komu til páfafundar“. Sturla Þórðar- son var enn við sama hey- garðshornið þegar hann lýsti með hvaða hætti Sturla Sighvatsson fékk lausn allra sinna mála og föður síns í páfa- garði: „Hann var leiddur berfættur á millum allra kirkna í Rómaborg og ráðið [þ.e. hýddur] fyrir flestum höfuðkirkjum. Bar hann það drengiliga, sem líkligt var, en flest fólk stóð úti og undraðist, barði á brjóstið og harmaði, er svo fríður maður var svo hörmuliga leikinn, og máttu ekki vatni halda [þ.e. tárfelldu] bæði konur og karlar.“ Sturla Þórðarson talaði ekki af sér um sam- skipti nafna síns og Hákonar gamla þegar hann kom aftur úr suðurvegi: „Fann Sturla Hákon konung í Túnsbergi, og tók hann allvel við honum, og dvaldist hann þar lengi inn síð- ara vetur, er hann var í Noregi, og töluðu þeir konungurinn og Sturla jafnan." f Hákonar sögu segir hins vegar að konungur lét illa yfir ófriðnum sem geisaði á íslandi og taldi að frið- ur kæmist á ef einn réði mestu. Sturla taldi þetta auðgert, „ef sá væri harðyrkjur og ráð- ugur er við tæki“. Konungur hét að gera hann höfðingja yfir landinu, en hann skyldi forðast manndráp og senda menn heldur utan og ná þannig ríki þeirra. Sturla Þórðarson var og næsta fámáll um komu nafna síns til íslands sumarið 1235. Ut- anförin og aflausnin mörkuðu tímamót í lífi Sturlu Sighvatssonar. Svo er að sjá sem hann hafi verið hjá föður sínum á Grund um vetur- inn því að um páskaleytið 1236 fara þeir feðgar með tíu hundruð manna suður í Borgarfjörð og var leiðangrinum stefnt gegn Snorra Sturlusyni sem hörfaði undan og nam ekki staðar fyrr en austur á Síðu, Sturla Sighvats- son reið í Reykholt „og lét sem hann ætti þar einn allt“ og lagði undir sig ríki hans í Borgar- firði. Órækja Snorrason hafði gert mikinn skaða í ríki Sturlu Sighvatssonar meðan hann var erlendis og fyrir það mátti Snorri faðir hans gjalda. Einnig fann Sturla Þorleif í Görð- um „og játti hann öllu því, er Sturla bauð.“ Píslir þær sem Sturla mátti þola í páfagarði urðu síður en svo til að gera hann að betri manni. Nú meiddi hann andlegrar stéttar menn og rauf orð og eiða þegar honum bar svo við að horfa. Fyrr eða síðar hlaut að því að koma að sömu vopnum yrði snúið gegn honum. egar þessir atburðir gerðust var Sturla Þórðarson rúmlega tvítugur að aldri og orðinn þátttakandi í þeim hrunadansi sem var að hefjast. Nú kynntist hann nafna sínum og frænda af eigin raun og betur en áður og að sama skapi þvarr aðdáunin, enda skipti Sturla Þórðarson um sjónarhorn þegar hann gerðist liðsmaður Órækju sem Sturla Sighvatsson snerist gegn með ofurefli liðs. Sturla Þórðarson var oftar en ekki sjónar- vottur að framkomu Sturlu Sighvatssonar við Órækju. þar sá hann nýja og ógeðfellda hlið á goðinu sem hann hafði dýrkað; heitrofa, reik- ulan í ráði sem hafði ekki stjórn á skapi sínu og lét vinna níðingsverk. Sturla Þórðarson fylgdi Órækju gegnum allar þær hremmingar sem hann varð fyrir af völdum Sturlu Sighvatsson- ar og skildi ekki við Órækju fyrr en hann lét í haf. þegar Hákoni konungi bárust tíðindin af framferði Sturlu þótti honum Sturla fara fram af meiri hörku en hann hafði ráðlagt honum. Fljótlega urðu viðsjár með Þorleifi í Görð- um og Sturlu ekki síst vegna þess hversu Órækja var sárt leikinn. þegar Snorri Sturlu- son frétti það kom hann aftur að austan og þeir Þorleifur drógu lið saman og ætluðu að Sturlu á vordögum 1237. Snorri sneri frá, en Þorleifur háði bardaga við Sturlu að Bæ í Borgarfirði og beið lægri hlut. í lýsingu Sturlu Þórðarsonar af bardaganum er framgöngu Sturlu Sighvatssonar að engu getið, enda snerist frásögnin öll um framgöngu manna Þorleifs, og það eitt greint frá vopnaskiptum manna Sturlu að þeir „lögðu og hjuggu sem þeir komust við,“ þegar menn Þorleifs gátu litlum vörnum við komið og hugsuðu um það eitt að ná kirkjugriðum. „Lést þar þá margt manna, en fjöldi varð sár“. Loks veitti Sturla „atkvæði, að hætta skyldi áverkum við menn“. Þorleifur og menn hans fengu grið en urðu að selja Sturlu sjálfdæmi og var ráðið að Þor- leifur og Ólafur Þórðarson færu utan. Snorri Sturluson fór einnig utan þá um sumarið. Sturla Sighvatsson hafði þá náð yfirráðum yfir veturhluta landsins frá Borgarfirði til Vest- fjarða. Þórður Sturluson föðurbróðir hans lést þá um vorið, en á jólaföstu brugðu þeir bræður Sturla Þórðarson og Þórður tiggi á það ráð að fara á fund Sturlu Sighvatssonar sem sat að búi sínu á Sauðafelli. Hann tók þeim allvel „og hét að gera þá að sæmdarmönnum, ef þeir kynni til að gæta.“ Með þessari kúvendingu gerðist Sturla Þórðarson liðsmaður nafna síns og fylgdi honum meðan báðir lifðu. Engum getum verður að því leitt hvort honum hefir verið það alls kostar ljúft. Fleirum kann af hafa þótt nóg um yfir- gang Sturlu. íslendinga saga hermir að við- ræður feðganna Sighvats og Sturlu um Bæjar- bardaga hafi verið með nokkurri eljaraglettu (þ. e. meinlegu skopi) af hálfu Sighvats. það bendir til að undir gamansemi Sighvats hafi búið þung alvara þótt hann hefði valdadrauma Sturlu að háði. Ekki er að sjá að viðhorf Sturlu Þórðarson- ar til nafna síns hafi breyst eftir þetta meðan báðir lifðu og honum orðið ljósari þverbrest- irnir í skapgerð hans við hverja nýja atrennu í valdabaráttunni. Sturla Sighvatsson gerði sér tæpast ljósar þær afleiðingar sem leitt gátu af áformum hans að ná völdum í landinu öllu. Hann skapaði sér átyllu til ófriðar við Sunn- lendinga. Föður hans hefir örugglega verið kunn öll sú ráðagerð. Til þess benda samræð- ur Sighvats við Má kumbalda um ferðir Sturlu sem „kvað hann [þ. e. Sighvat] gerst mundu vita. þá tók Sighvatur til orða: „Hve lengi mun haldast ofsi sjá inn mikli, er Sturla hefir um- fram alla frændur vora?“ Már svarar: „það þykkir líkligt, að lengi haldist fyrir þínar sakir og annarra frænda yðvarra göfugra... og vilda eg heyra, hversu þú gætir til eða hversu þér segði hugur um þetta.“ Sighvatur svarar: „Ekki kann eg til slíks að sjá, en fá eru óhóf alllangæ. En þó má vera, að þetta sé langætt, ef hann drepur eigi brátt fæti, en ef hann drep- ur,þá mun hann drepa eigi sem minnst.“ Ahyggjum Sighvats af framferði Sturlu vor- ið 1238 er lýst aftur og aftur. Hann kom til Sauðafells og ræddi ferðir Sturlu við Solveigu tengdadóttur sína. Hún taldi að honum væru þær „eigi ókunnara en sér.“ Skömmu síðar kom Sturla, heilsaði föður sínum og settist niður að fótum honum. Sig- hvatur spurði um ferðir hans og var síst af öllu hlátur í hug og sagði „það eitt erindi verið mundu hafa, er vera myndi verra en ekki. Sturla kvað hann það eigi mundu vita. Spratt hann þá upp og gekk út, kom inn aftur og sett- ist í sama stað.“ þegar Sighvatur heyrði að Sturla ætlaði „suður um land“ sagði hann: „þar hefir þú illt erindi, er þú ætlar að deila 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR ] 9. ÁGÚST 2000

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.