Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.2000, Qupperneq 7

Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.2000, Qupperneq 7
Jenny Holzer. Electronical Sign. 1993-94. Morgunblaðið/Sverrir Tehcing Hsieh. New York-gjörningur 1983. PAINTING TO EXIST ONLY WHEN IT'S COPIED OR PHOTOGRAPHED Let People copy or photograph your paintings. Destroy the originals. 1964 spring Yoko Ono. 1964. Málverk sem er til aðeins þegar það er fjölfaldað eða Ijósmyndað. Myndin er í eigu Listasafns Reykjavíkur. in koma víða að,“ segir Eiríkur Þorláksson, forstöðumaður Listasafns Reykjavíkur. „Verkin eru sum hver í eigu listamannanna sjálfra eins og Roman Opalka. Mörg verk koma frá Silvermann Collection sem er stórt safn flúxusverka í Detroit. Sýningin hér á Kjarvalsstöðum er ekki nákvæmlega eins og sýningin í Björgvin. Bæði hefur ver- ið skipt um nokkur verk og við leggjum til nýjan þátt í sýninguna sem snýr að bygg- ingarlist. Pétur Armannsson og Ágústa Kristófersdóttir hafa unnið verkefni sem lýsir sögu hússins hér á Kjarvalsstöðum. Á sýningunni í Bergen voru nokkur listaverk frá fyrri öldum sem sýndu stökk í listasög- unni. Við settum það til hliðar og tókum byggingarlistina inn í staðinn. Uppsetning sýningarinnar er einnig frábrugðin en það er eðlilegt þar sem sýningarrýmið er gjör- ólíkt og uppsetningin tekur mið af því.“ Að- spurður um hvers vegna tíminn sem hugtak í myndlist hafí orðið fyrir valinu segir Eirík- ur að þeim hafi fundist sem nú væri mikil- vægt að huga að tímanum. „Árið 2000 er í huga flestra stór tímamót og mjög mörg þessara verka benda á að tíminn er áfram- haldandi ferli, hér má sjá gjörning kín- verska listamannsins Hsieh sem stóð í heilt ár og verk Daniels Buren sem sýnir tvo fána, annan sem stóð utandyra og hinn inn- andyra, báðir hafa hrörnað í tímans rás en hvor á sinn mátann. Verk Rutault sem stóð uppi í undirgöngum við Skógarhlíð í heilan mánuð áður en sýningin var opnuð er einnig dæmi um hvernig tíminn leikur listaverk. Ég held því að margir eigi eftir að hafa gaman af að skoða þessa sýningu með þetta í huga. Ekki eingöngu sem skoðun á ein- stökum verkum eða nöfnum, heldur hvað verkin bera með sér varðandi viðhorf til tímans sem fyrirbrigðis." Áhrif tímans á byggingarlistina Ágústa Kristófersdóttir, listfræðingur á byggingarlistardeild Kjarvalsstaða, hefur ásamt Pétri Ármannssyni arkitekt unnið verkið um sögu Kjarvalsstaða. „Þetta er saga byggingarinnar sjálfrar sem rakin er í ljósmyndum og með ýmsum hætti. Tíminn hefur að sjálfsögðu haft sín áhrif á bygging- una, ýmsar sýningar hafa valdið tímabundn- um breytingum á henni og húsið sjálft hefur breyst. Pétur H. Ármannsson segir í grein í sýningarskrá sem hann nefnir Vitund, upp- lifun, varanleiki, að byggingarlistin sé ofin þremur meginþáttum, tækni, notum og list, og vitnar þar til umfjöllunar Harðar Ágústs- sonar á kenningum rómverska arkitektsins Markúsar Vitrúvíusar Pollíó. „Þegar fjalla á um tímahugtakið í húsagerð er nærtækt að nálgast viðfangsefnið út frá skilgreiningu Vitrúvíusar um þrjá meginþætti byggingar- listar. Við nánari skoðun kemur í ljós að hver þáttur á sér samsvörun í tímatengdu hugtaki; tækni sem varanleiki, not sem vit- und og list sem upplifun. Þótt þessi tenging orða sé huglæg er hún gagnleg til að draga fram ólíkar birtingarmyndir tímahugtaksins í manngerðu umhverfi, borgum og bygging- um.“ Dvaldi heilt ár utandyra Eitt af verkunum á sýningunni er skýrsla Teching Hsieh um árslanga útigöngu sína í New York. „Hann dvaldi undir berum himni í borginni í eitt ár 1983 og skráði nákvæm- lega ferðir sínar og hélt einnig til haga öll- um fatnaði sem hann klæddist," segir Ágústa Kristófersdóttir. „Verkið sem er eins konar skýrsla um þennan gjörning felst í kortum af ferðum hans um borgina og föt- unum sem hann klæddist. Hsieh hefur fram- ið fleiri gjörninga sem eiga það sameigin- legt að ná yfir eitt ár. Sá fyrsti var árið 1978, þegar hann bjó eitt ár í búri, sá næsti árið 1980 og er honum lýst svo „Punch time clock every hour on the hour 24 hours a day for one year“. Árið 1985 framdi hann síðan árslangan gjörning sem fólst í því að í heilt ár talaði hann ekki um list, horfði ekki á list, vann ekki að list, sem virðist kannski vera nokkuð mótsagnakennt.“ Annað verk sem beinist í sömu átt er verk George Maciunas frá 1972 er nefnist One year og er samsafn af dósum undan appels- ínusafa. Listamaðurinn On Kawara málar dagsetningu á striga sem hann nefnir Date painting, sept. 14. 1975 og Yaacov Agam á mynd sem breytir um lit og form eftir því frá hvaða sjónarhorni er horft á hana. Never believe heitir hún og gæti þaðútlagst sem Trúðu aldrei eigin augum. Roman Opalka segist horfast í augu við tímann í verkum sínum og kveðst vilja skrá þann tíma sem honum sé gefinn frá upphafi til enda. „Hann skráir stöðugt mark sitt á okkur, þó við viljum stundum ekki kannast við handbragðið þegar við lítum í spegilinn." SUMUM kann að virðast það fjar- stæðukennt og jafnvel örlítið bilað að hefja Iistferil sinn með því að mála örsmáan (3-5mm) tölustafinn 1 í efsta horn vinstra megin á striga sem er 196x135 sm á stærð og halda síðan áfram í beinni línu með tölustafina 2,3,4 o.s.frv. þar til striginn er fylltur örsmáum tölum sem enda í neðsta horninu hægra megin. Síðan er annar strigi strengdur á blindramma í nákvæmlega sömu stærð og haldið áfram að telja og nú rúmum fjörutíu árum siðar er listamaðurinn búinn að telja vel á sjöttu milljón og verkin eru orðin háttílOO. Hann er pólskur að uppruna og stundaði listnám sitt þar og hóf feril sinn þar í landi. Hann segist hafa velt því fyrir sér mjög fijót- lega hvernig hann gæti sem best náð tökum á því að túlka tímann í verkum sfnum og þetta hafi verið niðurstaðan. „Það var ekkert sjálf- sagt að marka gang tímans með tölum. Ég hafði áður málað verk með punktum en punktar eru allir eins og ekki hægt að átta sig á hnulegu eðli tímans með jafti góðu móti. Eitt sinn var ég biða eftir konu minni, hún var sein og ég taldi sekúndur og mínútur þar til hún kæmi. Þá sló þetta mig. Að telja, mála tölur. Síðan var ekki aftur snúið.“ Opalka segist oft hafa verið spurður að því hvort lífsstarf hans sé honum ekki áþján og hvort það sé ekki merkingarlaust. Hann Roman Opalka. Tölur. 1965. Eign listamannsins. kveðst svara því til að viðkomandi væri nær að spyrja foreldra sína þessarar spurningar; hvers vegna er ég til, hvers vegna lifi ég og hvers vegna dey ég? „Það er viðfang listar minnar, líf mitt frá upphafi til enda, en reynd- ar tekur það ekki enda heldur streymir lífið áfram. Ég mun halda áfram að telja til eilífð- ar,“ segir þessi rúnum risti listamaður sem hóf feril sinn í Póllandi á sjötta áratugnum undir hæl koinmúnistastjórnar sem leit hug- mynd hans homauga og taldi merki um borg- aralega úrkynjun. „Ég var einn í mörg ár með list mma og menn töldu mig ruglaðan. Eftir að ég fluttist til Pan'sar tók líf mitt aðra stefiiu og þar hef ég getað sinnt list minni ótruflað- ur.“ Opalka segir að fyrsta tölustafamynd hans sé varðveitt á rfkislistasafninu í Lodz í Pól- landi. „Safnsijóranum þótti ekki inikið til hennar koma og greiddi mér nánast ekkert fyrir hana. Nú er þetta talinn einn af dýrgrip- um safnsins og aðeins sýnd einstaka sinnum þar sem hún er máluð með temparalitum og eldist illa. Ég fór fijótlega að mála með akrýl- litum og hef ekki breytt tækni minni síðan. En myndirnar taka hægfara breytingum. Fyrsta myndin var máluð með hvítum stöfúm á svart- an bakgruim. Með hverri mynd lýsist bak- grunnurinn um 1%. Nú er bakgrunnurinn orð- inn fremur ljós en mér telst til að með svipuðum afköstum og ég hef núna, 1-2 mynd- ir á ári, þá verði bakgrunnurinn orðinn nánast alhvítur þegar ég verð 84 ára. Þá mun ég samt halda áfram að mála hvíta tölustafi á hvítan bakgrunn, það verður erfitt en þó verður allt- af áferðarlegur munur á bakgrunni og tölu- stöfum þó hann verði kannski ekki sjáanleg- ur.“ Hvort þetta sé hugsað sem táknrænt fyrir samruna listamannsins við eili'fðina ypptir Op- alka öxlum en brosir þó og segir það vel geta verið. „Ég ákvað að hafa þetta svona strax í upphafí og hef haldið mig við það. Aðrir verða að túlka það á þann hátt sem þeir vilja.“ Að baki þessari hugmynd Opalka sem í fyrstu virðist einföld en dýpkar sífellt eftir því sem áhorfandinn leyfir sér að hugsa lengra liggur einstæð sýn á tilvist mannsins og þann tíma sem einstaklingnum er gefinn hér á jörð. „Tíminn er afstæður og hann tekur líka upp rými. Tíminn umlykur okkur og hann gengur ekki eftir beinni li'nu. Tölumar mrnar fela þetta í sér. Á milli þeirra eru óendanleg augnablik sem eru þó örstutt. Lífið og dauð- inn takast sífellt á. Ég hef verið spurður að því hvers vegna ég túlki ekki tilfinningar mínar. Hvers vegna ég máli bara tölur á striga. En verk mín eru hlaðin tilfinningu. Hlaðin gleði yfír hverju augnabliki iífsins og þeirri stað- reynd að dauðinn bíður okkar allra. Ég horfist stöðugt í augu við dauðann en nýt hvers augnabliks lífs mi'ns og skrái þau niður. Þetta er sama mótsögn og fólgin er í' tilverunni sjálfri." Verk Opalka eru framúrskarandi myndlist. Þegar áhorfandinn virðir þau fyrir sér úr nokkurri fjarlægð eru þau eins og síbreytilegt mynstur. Olduhreyfing, glitrandi mistur á sjávarfleti. Þegar nær er komið og rýnt er í myndimar sjást hinar örsmáu tölur. Eins og tíminn, óendanlegur og alltumlykjandi en samsettur úr ótal örsmáum augnablikum. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 19. ÁGÚST 2000 7

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.