Lesbók Morgunblaðsins - 26.08.2000, Blaðsíða 11

Útivistarræktin
EFTIR GUNNAR H.
HJÁLMARSSON
ÚTIVISTARRÆKTIN hefur nú starfað í
fimm ár við miklar vinsældir. Hún var stofnuð
haustið 1995 af dagsferðanefnd Útivistar og
var ætlað að vera vettvangur fólks til að hittast
og rækta líkama og sál í góðum félagsskap.
Einnig var reiknað með að hún styrkti félags-
starf Útivistar. Þetta hefur gengið eftir. Þátt-
takendur í þessum gönguferðum hafa skipt
þúsundum og enn er gengið tvisvar í viku allt
árið. Þátttaka er öllum heimil og þátttökugjald
er ekkert.
í upphafi voru gönguferðirnar eingöngu á
mánudögum. í fyrstu gönguferðinni voru þrír
ferðanefndarmenn Útivistar, enda vissu fáir
aðrir af Útivistarræktinni á þeim tíma, en fljót-
lega fjölgaði þátttakendum. Aldrei hefur fallið
niður gönguferð á mánudegi síðan þessar
gönguferðir hófust. Gönguferðunum var fljót-
lega fjölgað og voru fimm sinnum í viku þegar
mest var. Nú á haustmánuðum og í vetur verð-
ur gengið tvisvar í viku. Á mánudögum kl. 18 í
Elliðaárdalnum og á fímmtudögum á sama
tíma í Öskjuhlíð og Skerjafii'ði. Á
mánudögum er farið frá gömlu Fáks-
húsunum við Sprengisand við Elliðaár
og farinn hringur í Elliðaárdalnum.
Gengið er upp í gegnum hólmann í
ánni og vestan megin við ána upp að
Vatnsveitubrú, þar sem farið er austur
yfii’ ána. Stansað er við Árbæjarlaug
og hópurinn þéttur ef teygst hefur úr
honum. Síðan er haldið niður með
Elliðaám að austan, farið aftur inn í hólmann
við félagsheimili Rafveitunnar og gönguferð-
inni lýkur á sama stað og hún hófst um það bil
klukkutíma og fimmtán mínútum fyrr. Á
fímmtudögum er farið frá bílastæðinu við
Skógræktarfélag Reykjavíkur í Fossvogi og
gengið vestur með Öskjuhlíð, um Nauthólsvík
og út með Skerjaftrði að norðan út á Ægisíðu.
Farið er sömu leið til baka og gönguferðin tek-
ur rúma klukkustund eins og á mánudögunum.
Tilgangur útivistarræktarinnar er marg-
þættur. Auk þess að vera útivist og líkamsrækt
er félagslegi þátturinn mikilvægur. Fólk kynn-
ist og spjallar saman á göngunni,
fer gjaman saman í Útivistar-
ferðh' eða tekur þátt í öðru fé-
lagsstarfi Útivistar. Auk þess
hefur Útivistamæktin haldið
samkomu einu sinni á vetri þar
sem fólk skemmtir sér saman.
Nú líður að hausti en sá tími
getur verið mjög góður útivistar-
tími. Gönguferðum útivistarfólks
á fjarlægar slóðir fækkar en þörfin fyrir útivist
og hreyfingu er áfram fyrir hendi. Gönguferð
með Útivistarræktinni getur þá verið liður í
því að viðhalda hreyfingu og þoli sem fólk fékk
í gönguferðum sumarsins eða kærkomið tæki-
færi fyrir þá sem vilja byrja á að hreyfa sig
reglulega og vera með í skemmtilegum félags-
skap.
Höfundur ervaraformaður Útivistarog fararstjóri.
Ljósmynd/GHH
Á göngu í Elliðaárdal.
ÁHRIF KRISTNl Á ÍSLENSKT MÁL Vi
STJÓRN OG GUÐBRANDSBIBLÍA
HÁKON konungur háleggur (1299-1319) beitti
sér fyrir því að hlutum Gamla testamentisins
var snúið á norrænu (íslensku) og hlaut verkið
nafnið Stjórn, trúlega með vísun til stjórnar eða
forsjár Guðs. í Stjóm er að finna allar Móse-
bækurnar fimm, Jósúabók, Dómarabókina,
Samúelsbækumar tvær og hluta Konungabók-
anna. Þýðingin er ekki orðrétt, ýmsa kafla vant-
ar í hana, og talsvert er um innskot og þýðingar
að hætti þess tíma er veridð var unnið. Hvorki
uppmni né ritunartími Stjórnar er óumdeildur
en öll varðveitt handrit eru íslensk og hér á Is-
landi var Stjórn mikið notuð. Stjómarþýðingin
er að mörgu leyti ágæt ekki síst þar sem frum-
textanum er ekki fylgt orðrétt heldur er oft um
umritun eða endursögn að ræða. Því má segja
að þar sé erlent efni klætt í íslenskan búning
enda var löng hefð fyrir ýmiss konar þýðingum
á Islandi. Að þessu leyti er Stjómartextinn
mjög frábragðinn biblíuþýðingum siðskipta-
manna. Oftar en ekki bera kristilegir textar 16.
aldar það með sér að um þýðingar er að ræða
þar sem erlendar fyrirmyndir era jafnan
þræddar nánast orðrétt á kostnað málfars enda
þótti mestu skipta að innihaldið kæmist ómeng-
að til skila. Almennt má telja má að þýðing
Stjómar sé betri en þýðing Guðbrandsbiblíu
einkum þar sem Stjórnarþýðingin er ekki orð-
rétt og hún byggist á þýðingarhefð sem nær aft-
ur til 12. aldar. I Guðbrandsbiblíu gætir breytti'-
ar afstöðu til framtextans, honum er fylgt sem
nákvæmast og því gætir þar talsvert erlendra
(lágþýskra) áhrifa, einkum á orðaforða en einn-
ig setningaskipan. Dæmi þess eru mýmörg en
hér skal aðeins nefnt eitt:
(1) (1. Kon 21, 4): og fekk honum svo mikils,
að hann lagðist í rekkju af ognaut hvorki svefns
né fæðu [vl. matar] (Stj 600). Svo fékk honum
þetta mikils að hann lagðist í rekkju, snúandi
sínu andliti til veggjar ogát, ekki brauð (GÞ).
Ef þýðingin Stjórnar og samsvarandi kaflar í
Guðbrandsbiblíu era borin saman kemm- í ljós
að margt er auðvitað líkt. I flestum tilvikum eru
líkingarnar þó svo almenns eðlis að ekki er unnt
að draga af því neinar ályktanir, þ.e. efnið er það
sama og því hlýtur margt að vera svipað. Nokk-
uð öðra máli gegnir um föst orðasambönd. Þar
kemm- íhaldssemi málsins fram og í allmörgum
tilvikum er fylgni á milli texta Stjórnai' og
Guðbrandsbiblía svo mikil að ætla má að Stjóm
sé bein fyrirmynd. Hér skulu nefnd nokkur
dæmi (2-7):
(2) Af orðatiltækinu standa augliti til auglitis
(við e-n) er að finna afbrigðið andliti til andlits í
Stjórn (Stj 349) og sama afbrigði er tvívegis að
finna í Guðbrandsbiblíu (1. Mós 32, 30; 2. Mós
33,11 (GÞ)) en annars staðar ekki. Hér kann því
að gæta beinna áhrifa.
(3) í Stjórn er tvívegis að finna sérkennilegt
orðafar um höfuð og hala með vísun til „vegs“
og „óvirðingar": Drottinn mun þig setja í höfuð
en eigi í hala (5. Mós 28,13 (Stj 343)) og hann
mun vera íhöfuð en þú í hala (5. Mós 28,44 (Stj
345)). Þessu orðalagi er haldið í Guðbrands-
biblíu: Divttinn mun gjöra þig að höfðinu og
ekki að haianum (5. Mós 28, 13 (GÞ)) og Hann
mun höfuðið vera en þú halinn (5. Mós 28, 44
(GÞ)). Hér gæti einnig verið um að ræða bein
áhrif.
(4) Hið foma orðatiltæki standa e-m á hálsi
er kunnugt í þremur afbrigðum í Stjórn: gangið
á þeirra hálsa (Jós 10, 24 (Stj 370)), stígið á háis
þeim (Jós 10,24 (Stj 359)) og troða háisa þeirra
(5. Mós 33,29 (Stj 348)). - Líkingin vísar til þess
er sigurvegari stígur (táknrænt) á háls fóllnum
andstæðingi. í Jósúabók notar Guðbrandur
sama orðatiltæki og í Stjóm: stigu á þeiira hálsa
(Jós 10, 34 (GÞ)) en í 5. Mósebók kemur fram
önnur þýðing sem byggist á því að orðið háls er
tvírætt, vísar ýmist til „líkamshluta“ eða „hæð-
ar“: þínir óvinir skuiu lækkast en þú skalt fram-
bruna á þeirra hæðum (5. Mós 33,29 (GÞ)) og er
þýðingin í Guðbrandsbiblíu sniðin efth' Lúthers-
biblíu. Þessi skilningur hefm' haldist fram til nú-
tímamáls: Óvinir þínir munu smjaðra fyrír þér
ogþú munt fram bruna á hæðum þeirra (1912).
(5) Hið forna orðatiltæki hefja höfúðs er
kunnugt úr Stjóm: þeir máttu aldrei síðan höf-
uðs hefja (Stj 397) og afbrigði þess er að finna í
Guðbrandsbiblíu: þeir hófu ekki meir upp sitt
höfuð (Dóm 8,28 (GÞ)). Hér virðist samsvörun-
in augljós en í síðari útgáfum er notað annað
orðalag, t.d.:... þeir gátu aldrei uppreisn fengið
... (Dóm 8,28 (Við)).
(6) í fomu máli og síðari alda máli er orðatil-
tækið bera e-n ofurliði algengt en í Stjóm er
notuð önnur líking bera e-n magni (Stj 512) og
hún er tekin upp í Guðbrandsbiblíu bera e-n of-
urmegni (2. Sam 10,11 (GÞ)).
(7) Loks má nefna að orðatiltækið fara feril
e-s í merkingunni „feta í fótspor e-s“ kemur tví-
vegis fyrir í Stjóm (Stj 585,605) og því er haldið
á samsvarandi stöðum í Guðbrandsbiblíu (1.
Kon 15,26).
Auðvelt er að tilgreina miklu fleh-i dæmi þar
sem fylgni á milli Stjómar og Guðbrandsbiblíu
stingur í augu. Þau, ásamt öðra, benda til þess
að Stjórn hafi að allmiklu leyti verið fyrirmynd
fyrstu íslensku biblíuþýðingarinnar í lúterskum
sið eftir því sem Stjómartextinn hrökk til og
þau era til vitnis um það hversu mikla þýðingu
og útbreiðslu Stjórn hefur haft á íslandi. Of-
antalin dæmi verða að nægja á þessum vett-
vangi en niðurstaðan virðist ótvíræð: um bein
áhi'if er að ræða, þýðendur Guðbrandsbiblíu
hafa haft Stjóm til hliðsjónar við verk sitt. Það
er reyndar merkilegt að siðskiptamenn skuli
hafa stuðst við kaþólsk verk er þeir unnu að
fyrstu heildarútgáfu Biblíunnar, Guðbrandsbi-
blíu (1584), en jafnframt er það til vitnis um það
hve sterk íslensk biblíumálshefð er.
Jón G. Friðjónsson
GUÐNÝ SVAVA
STRANDBERG
KRAFTUR-
INN
Veistu,
— að vonin hún vakir
við læstar dyrnar hjá þér
ísvartnættis myrkrinu nærri
hún er
með náð sína ogfrið fyrirþig
hlustaðu,
heyrirðu ei höggin
er á hurðina örþreytt hún ber
viltu ekki opna þær vinur,
dyrnar,
fyrir voninni — og mér,
EYÐI-MÖRKIN
Hvít klæði svört sól
sorgin kom hér við
og dvaldist of lengi
fyrirluktum augum
sé égskugga
bak við tjaldið
sem skilur mig frá
eyðimörkinni
BLESSUÐ
LITLU LÖMBIN
Þolþjálfað Gourmet lambakjötið
er auglýst á skjánum
meðan fegurðar-droiiningarnaf
spranga léttklæddar um ljósum
prýtt sviðið og bíða
þess að verða stimplaðar
fyrsta flokks.
ÁLÖG
A miðnætti íhuliðsheimum er
álagastund.
Allt verður kyrrt oghljótt. Það
er sem tíminn
leysist upp oghveiii inn í eitt
óendanlega
stutt andartak sem á dularfullan
hátt
virðist líða hjá áður en það
hefst.
Fossinn í gjánni fellur þegjandi
fram af
bjargbrúninni ogáin streymir
eftir farvegi sínum
hljóð eins og andardráttur sof-
andi ungabarns.
Þyturinn í laufmu hægir á sér
ogskógurinn er þögull og
þrunginn leyndardómum sem
leynast bak við sérhvert tré og
halda niðri
í sér andanum fullir eftir-
væntingar og ástarþrár
Oginnan þessa eilífðar augna-
bliks
og án þess að nokkur verði þess
var
erþessi töfrum slungna stund
liðin hjá.
Og allt er sem fyrr, en samt
öðruvísi,
líkt og náttúran sjálf sé að
dansa í skóginum
íklædd dimmbláum draumfógr-
um kjól.
Höfundur er myndlistarmaður.
(

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 26. ÁGÚST 2000 1 1