Lesbók Morgunblaðsins - 26.08.2000, Blaðsíða 16

Kórstjórarnir Timo Lehtovaara frá Helsinki, Maximino Zumalave frá Santiago de Compostella
og Pier Paolo Scattolin frá Bologna.
Alice Bjornsvik frá Bergen, Luis Carlos Santos Alvarez frá Santiago de Compostella
og Sheila Rech frá Bologna.
Syngjandi samvinna
FNISSKRÁIN á tónleikum
Radda Evrópu er saman sett
af verkum frá ólíkum menning-
arsvæðum. Kórstjórar frá
menningarborgunum völdu
tónverk frá sínu landi sem þeir
töldu bera sinni menningu og
tungumáli best vitni. Þar er að
fínna ný og gömul verk, trúarleg og þjóðleg,
sem kórinn hefur æft af kappi í Reykholti
undanfarna daga. Einnig hefur hópurinn æft
verk eftir eitt þekktasta tónskáld samtímans,
Arvo Párt, sem frumflutt verður á tónleikum
kórsins í Hallgrímskirkju í kvöld, laugardags-
kvöld, klukkan 20. Þá gefst fólki tækifæri á að
hlýða á kórinn sem skipaður er evrópskum
söngfuglum á aldrinum 16-23 ára. Síðari tón-
leikar kórsins verða á morgun klukkan 17.
Þegar blaðamaður kom í Reykholt snemma
á fimmtudag stóðu æfíngar yfír í kirkjunni.
Hugljúfir tónar heyrðust óma fram á gang er
kórinn söng Negra Sombra eftir Juan Montes
undir stjórn Maximino Zumalave frá Sant-
iago de Compostella. Eftir æfinguna vatt
blaðamaður sér að stjórnandanum og spurði
hann um kórverkið. „Lagið er einskonar hug-
leiðing," svaraði hann. „Þetta er þjóðlegt
verk frá Galisíu og vel þekkt þar. Textinn er
eftir Rosaliu de Castro sem var mikilsvirt
skáld í Evrópu á 19. öld en á þeim tíma var
mjög sjaldgæft að konur stunduðu ritstörf.
Ljóðið býr yfir mikilli tilfmningu og laglínan
einnig.“
Ná skýrum framburði
Textinn er á galísísku en það er sérstök
mállýska sem töluð er í Galisíu-héraði á
Norður-Spáni. Maximino segir að krökkun-
um gangi vel að syngja á þessari tungu. „Það
er í rauninni ekki hægt að heyra nokkurn
hreim,“ segir hann. „Þegar borgarstjórinn
frá Santiago de Compostella kom hingað á
"*■ sunnudaginn og heyrði kórinn syngja hafði
hann á orði að framburðurinn væri mjög skýr
og að textinn skilaði sér vel. Mér fannst gam-
an að heyra það,“ segir hann brosandi.
Þegar hér var komið við sögu bar að
fínnska stjórnandann Timo Lehtovaara.
Hann tók undir með Maximino og sagði að
það hefði einnig komið verulega á óvart
hversu vel ungmennin næðu finnska fram-
burðinum. „Finnska er mjög erfitt mál því í
henni eru mörg hljóð sem ekki finnast í öðr-
um tungumálum. Eg bjóst ekki við að söngv-
ararnir yrðu svona fijótir að tileinka sér þau.“
Allar menningarborgirnar leggja til einn kór-
stjóra sem æfir og stjórnar tónlist sinnar
w borgar. Því þurfa söngvararnir að laga sig að
ólíkum vinnuaðferðum stjórnendanna og
bendir Maximino á að það hljóti að hafa verið
erfitt. „Ungmennin eru afskaplega fagmann-
leg og það hefur mikið að segja. Þau eru
Raddir [ Evró pu i halda sína fyrstu tónleika í Hallgríms-
kirkju í kvöld. Á efnisskránni er fjöldi stórverka sem
eiga rætur að rek ja til menningarborga Evrópu árið
2000. í samtali við Eyrúnu Baldursdóttur sögðu
kórstjórarnir fró Finnlandi, Spóni og Italíu að þeim
hefói komið mest ó óvart hversu auðvelt ungmennun-
um reyndistað syngja ó mismunandi þjóðtungum.
Morgunblaðið/Ásdís
Raddir Evrópu syngja í Hallgrímskirkju.
áhugasöm um allt það sem lýtur að verkun-
um, hvort sem um ræðir tónlistina eða menn-
ingarlegan bakgrunn.“
Reyni að lýsa með tónum
sorginni sem stríðið veldur
Eitt af verkunum sem Raddir Evrópu
flytja er eftir Pier Paolo Scattolin frá Bologna
á Italíu en hann er jafnframt einn af stjórn-
endum kórsins. Það kallast Per non diment-
icare og er tónsett við kvæði ljóðskáldsins
Giuseppe Ungaretti sem var einn af frum-
kvöðlum ítalskrar ljóðagerðar á 20. öld.
„Ljóðið er skrifað í minningu um stríðið í
Júgóslavíu árið 1992,“ segir Scattolin. „Með
tónlistinni reyni ég að lýsa með hljóðum sorg-
inni sem stríðið veldur. Verkið byrjar á einum
tóni, sem táknar sameiningu, sem svo brotnar
í ótal marga aðra.“ í verkinu skiptast á óm-
stríðir tónklasar og spunakaflar þar sem hver
söngvari leikur sér með fyrirfram ákveðna
tóna sem stundum minna á grát. „I enda
verksins leitum við að friði. Þá syngur kórinn
sama tóninn og í upphafi verksins, sem felur í
sér von um betri tíð,“ útskýrir tónskáldið.
Hann segist vera ákaflega ánægður með kór-
inn og kveður ungmennin geisla af sönggleði
og áhuga. Kórinn mun einnig flytja hefðbund-
inn ítalskan madrígala undir stjórn Scattolin.
Raddir Evrópu munu á næstu vikum halda
tónleika í menningarborgum Evrópu. Efnis-
skráin verður mismunandi eftir stöðum og
segir Timo Lehtovaara að fjölgað verði lögum
frá þeim löndum sem sungið er í hverju sinni.
Framlag íslands á tónleikunum í Hallgríms-
kirkju er Requiem eftir Jón Leifs og einnig
Gefðu að móðurmálið mitt sem er lag við 35.
passíusálm Hallgríms Péturssonar. Hið síð-
arnefnda mun hinsvegar ekki verða á dag-
skrá á öðrum tónleikastöðum kórsins. Á tón-
leikaferðalaginu munu Raddir Evrópu flytja
Evrópskt rapp eftir Atla Heimi Sveinsson.
Frumgerð þess var samin árið 1999 fyrir
Hamrahlíðarkórinn en tónskáldið endurskoð-
aði verkið síðan sérstaklega fyrir Raddir
Evrópu. Það felur í sér einskonar sameining-
armerki allra menningarborganna.
Joikað að hætti Sama
Því fer fjarri að kórinn syngi einvörðungu
texta sem byggir á hefðbundinni setninga-
skipan og má þar nefna annað af finnsku
verkunum sem dæmi. Eitt þeirra heitir
Pseudo-yoik og byggir á fornri sönghefð
Sama. „Þetta er fremur nýtt tónverk eftir
Jaakko Mántyjárvi sem er samið undir mjög
almennum áhrifum af joiki,“ segir Timo.
„Þetta er í raun háðsádeila sem fjallar um af-
stöðu annarra Finna til þessarar sönghefðar.
Það er ekki verið að gera grín að joikinu held-
ur því að við hin teljum það rammfalskan
söng,“ segir hann og sönglar lítið söngdæmi.
Hann er fús til að útskýra meira um þessa
sönghefð. „Samarnir h'ta ekki á joikið sem
söng heldur nota það sem túlkun. Þegar þeir
túlka hluti með þessum hætti eru þeir ekki að
syngja um einhvern sérstakan hlut heldur
eru þeir að syngja hlutinn eða réttara sagt
joika hann,“ segir Timo og bætir við að
Jaakko Mántyjárvi noti joikið á skemmtileg-
an hátt í kórverkinu. Timo stjórnar einnig
öðru þjóðlegu kórverki, Veret tuli mun silimi-
hini sem er eftir Pekka Kostiainen.
Agnus Dei í sérstöku uppáhaldi
Kórinn hefur æft stíft í Reykholti frá 17.
ágúst og munu krakkarnir hafa náð að kynn-
ast hver öðrum nokkuð náið. Luis Carlos
Santos Alvarez frá Spáni benti samt á að hon-
um fyndust tungumálaörðugleikar hamla
nánari kynnum. Blaðamaður ræddi við hann
og tvær aðrar stúlkur úr hópnum og langaði í
fyrstu til að vita hvort það væri erfitt að lúta
stjórn ólíkra stjórnenda líkt og Maximino
hefði bent á. „Þeir eru vissulega ólíkir en
maður lærir mikið af þeim,“ svarar Luis.
„Sumir segja allt með einni lítilli hreyfingu en
aðrir hlaupa um kirkjuna," segir hann í
nokkru gríni og þær Sheila Rech frá Bologna
og Alice Bjornsvik frá Bergen hlæja að þess-
ari athugasemd. „Af sjálfsögðu skiptir líka
máli hvort um er að ræða rólegt verk eða lög
eins og Evrópskt rapp þar sem við klöppum,
stöppum og dönsum," útskýrir Sheila.
Sheila segir að henni finnist nokkuð erfitt
að syngja á skandinavískum tungumálum.
„Við verðum með textann fyrir framan okkur
á tónleikum og það skiptir auðvitað miklu. Ég
held að það væri nær ógerningur að læra ut-
anbókar alla textana þótt suma kunni maður
vel nú þegar.“ Þau segja að það sé mjög gam-
an að syngja verkin á efnisskránni og nefna
nokkur sem hafa haft mikil áhrif á þau. Þegar
talið berst að Agnus Dei eftir pólska tón-
skáldið Penderecki grípa þau andann á lofti.
„Það er svo kraftmikið," segir Alice full af
áhuga. „Það fjallar um þjáningar gyðinga. í
verkinu má heyra óp þeirra og það gerir
verkið mjög áhrifamikið." Hún segist einnig
sérstaklega hrifin af verkinu sem frumflutt
verður á tónleikunum í kvöld, eftir Arvo Párt.
Onnur verk sem flutt verða á tónleikunum í
Hallgrímskirkju eru Tx-ois petites poémes
lettristes eftir J. M. Rens, norska þjóðlagið
Den dag kjem aldri í útsetningu Klaus Egge
og Bi'uremarsj eftir Jan Magne Forde.
Lokaspurningin til kórstjórnendanna var
hvort þeir hefðu ákveðið aukalag ef kórinn
yrði klappaður upp. Eftir nokkra umhugsun
svaraði Timo brosandi: „Það hefur eiginlega
ekki verið rætt ennþá. Ætli það verði ekki að
vera á huldu aðeins lengur.“
I
.-16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 26. ÁGÚST 2000