Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.2000, Page 7

Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.2000, Page 7
það sem ég hafði verið að gera. Mér fannst kom- inn tími til þess að byrja aftur upp á nýtt.“ Hvers vegna? Hvað hafðirðu verið að gera? „Ég hafði verið að gera ýmislegt. Áður en ég fór norður hafði ég skrifað tvö stór verk fyrir einsöngvara, kór og hljómsveit. Annars vegar var það Ljóðasinfónía þar sem ég notaði texta úr Ljóðaljóðunum og hins vegai- Máríuvísur sem voru byggðar á Lilju Eysteins Ásgrímsson- ar, á köflunum um Maríu. Þetta voru tvö risa- verk sem ég hafði eiginlega ekki haft tíma til að melta eða vinna úr. Það var einhver þróun í gangi sem ég vissi ekki alveg hvert stefndi." Hvers konar þróun? „Maður kemur heim úr námi, byrjar að vinna eins og vitleysingur, eins og gert erhér. Heldur áfram að semja, kannski dálítið án þess að hugsa sig mikið um, þannig að ég fann það á tímabili rétt áður en ég flutti norður að ég var búinn að semja mig út í horn. Ég vissi ekki hvert égvar aðfara. Þegar ég kom norður fékk ég þann tíma sem ég þurfti. Vann þar nær eingöngu að tónsmíð- um.“ Hvers vegna fórstu norður? Það var konan mín sem dró mig þangað. Hún var að elta vinnuna og við voium þar í fjögur ár. Ég náði því að vinna nær eingöngu við tónsmíð- ar. Kenndi þó dálítið og var að vasast í félags- störfum.“ Fór að semja það sem mig langaði til að heyra Og hvað breyttist hjá þér? „Þegar maður er að semja, þá gengur þetta auðvitað misvel og stundum er eins og maður sé alltaf að gera sama hlutinn og reyna að ná í eitt- hvað sem maður veit ekki alveg hvað er. En ég man alltaf eftir einni sögu af ítölsku tónskáldi sem heitir Franco Donatoni. Hann var í vand- ræðum, vissi ekki hvað hann átti að semja. Hann sat við eldhúsborðið heima hjá sér og var að reyna, án árangurs, þangað til konan hans, sem var orðin leið á vælinu í honum, sagði við hann: Skrifaðu bara það sem þig langar til þess að semja. Ég fór eiginlega að hugsa á þennan hátt líka. Semja bara fyrst og íremst það sem mig langar til að heyra. Mér fannst gaman í vinnunni og vildi hafa það þannig." Nú vísar þú í ýmis önnur tónskáld og hefðir í þessumverkum. „Já. Tónsmíðanám er tíu ára nám í gegnum teoríur og alls konar skóla. Það sem gerist oft hjá tónskáldum þegar þau eru í námi, er að þau fara að eltast við eitthvað ákveðið, reyna að finna eitthvað sem ekki er búið að gera. Mér fannst ég vera að festast í þessu og fannst ég vera að semja fyrir aðra en sjálfa mig. Ekki svo að skilja að ég sé neitt óánægður með það sem ég var að gera, en ég var ekki viss hvemig ég átti að halda áfram. Mig langaði til þess að opna á nýja hluti. Það eru svo margir hlutir í tónlist- inni sem maður var alveg hættur að nota, ein- faldh- hlutir eins og til dæmi púls. Þetta era hlutir sem tónskáld nú á tímum eiga við að etja. Það er allt hægt. Það er búið að gera svo flókna og erfiða hluti alla síðustu öld að það tekur þau óratíma að finna hvað það er sem þau viija. Þetta getur orðið að langdreginni krísu og það lenda allh’ í henni á einn eða annan hátt. Þegar svo öllu er á botninn hvolft, snýst þetta um að finna sinn farveg í stað þess að gera eins og allir hinir.“ Notaði gamalt tónmál Færðu þá ekki að heyra að verkin séu gamal- dags? „Þau eru gamaldags. Ég hef leitað dálítið til baka, notað tónmál fyrri alda í bland með þvi sem við eigum að venjast á 20. öld, en ég reyni á einhvem hátt að gera þau áhugaverð, eins og með form, hijómfræði og annað slíkt. Það sem heillar mig líka er að búa til verk sem stendur saman sem heild í gegnum andstæða kafla og mér finnst auðveldara að ná fi’am réttum áhrif- um með fjölbreyttara tónmáli. Hluti af krísum tónskálda er að þau em sífellt að reyna að finna eitthvað nýtt í stað þess að vinna úr gömlum hlutum. Það sem ég áttaði mig líka á, er að maður var alltaf í einhverjum remb- ingi, að búa til tónverk sem ekki var hægt að finna neitt að, voixi hundrað prósent pottþétt - í stað þess að semja bara tónverk. Svo er ég dálítill rómantíker í mér. Mér finnst Mahler einstakt tónskáld og ég held að það sem var að gerast í upphafi aldarinnar, með Sti-av- inskí, Schönberg og þá alla, þá hefði alveg verið hægt að fara allt aðra leið með þá en þá sem síð- an var farin. Ekki þannig að ég sé markvisst að vinna úr því, en það eru svo ótal möguleikar fyr- ir hendi og ég vil ekki loka á neitt í því sam- bandi.“ Mikilvægt að fó allt litrófið Það sem vekur athygli er að í þessum verkum eru stef og kaflar sem minna á sígaunatónlist Ungverjalands, suður-ameríska danstónlist og stundum á glettin verk Nino Rota - og þessir kaflar geta verið glettnir, angurværir, jafnvel munúðai’fullir. „Ég hef mjög gaman af tónskáldum frá Balk- anlöndunum og Nino Rota er eitt af mínum upp- áhaldstónskáldum. Mér fannst ég geta notað hvað sem er. Fyrst og fremst snerist þetta um að búa til verk sem stæði eins og ein heild. Ég reyni að vinna með tilfinningar. Mér ftnnst mik- ilvægt að maður fái allt litrófið í svona verkum. Það getur verið erfitt að ná því ef verkin eru í vissri lengd. En það er eftirsóknarvert fyrir mig.“ Sannfæring sem höfðar til mín Þú segist hafa unnið mikið í trúarlegum verk- um. Hvers vegna? „Það er svo gott að vinna með trúarljóð, hvort sem er Biblíutexta eða Lilju. Það er þessi sann- færing sem mér finnst svo sterk. Hún höfðar til mín. Það er einhver hefð og eitthvað gamalt í þessu sem hægt er að byggja á, einhvers konar fast land. Ég veit ekki hvað það er, en ég á mjög auðvelt með að vinna með trúariegt efni. I sumar var frumflutt messa eftir Hróðmar á sumartónleikunum í Skálholti sem hann samdi við gömlu kh’kjutextana. „Það er mikil ögrun að vinna með þessa texta sem öll tónskáld hafa samið við í þúsund ár,“ segir hann og bætir því við að það verk sé að vissu leyti framhald af Stokkseyri. Svo þróunin heldur áfram. En hvað fleira hefúr Hróðmar verið að semja? „Ég gerði hljómsveitarsvítu í þremur þáttum sem er byggð á lögum Sigvalda Kaldalóns. Þetta er pöntun frá Sinfóníuhljómsveit Islands og var alveg ótrúlega skemmtilegt verkefni vegna þess að ég þekkti tónlist Sigvalda nokkuð vel, eins og aðrir íslendingar. Hins vegar gerði ég mér enga grein fyrir hvílíkur fjársjóður var fyrir - og að geta leikið sér með þau, tekið stef héðan og þaðan og^era tónverk úr þeim, vai’ mjög skemmtilegt. Eg er nefnilega ekki viss um að fólk geri sér grein fyrir því hvað Sigvaldi á mikið af þeim lögum sem þjóðin kann og á. Hann hafði mjög breitt svið og gat unnið með ólíkar stemmningar.“ Og hvað nú? „Núna er ég að komast í startholumar aftur. Það tekur smátíma. Ég kenni aðeins í Tónlistar- skólanum í Reykjavík og í Tónskóla Sigur- sveins. Það er komið mjög gott jafnvægi á hlut- ina og ég næ að semja það sem mig langar til. Ég vil afls ekki sfeppa kennslunni vegna þess að það er nauðsynlegt að hitta fólk.“ Og á meðan Hróðmar kemur sér fyrir við tölvuna og heldur áfram að þróa sitt heillandi tónmál, skulum við vona að Caput og Sverrir Guðjónsson finni tíma til þess að flytja veririð í heild á tónleikum, fái jafnvel skáldið til að lesa upp með sér. Þangað til getum við glaðst yfir því að Sverrir og Einar Ki-istján Einarsson munu flytja fimm af lögunum á tónleikum í íslensku óperunni í dag. 1 UMBÚÐALAU OG TÆR Sverrir Guðjónsson kontratenór segir fró IS DVÍ 1- ivernig hann nólgaðist Ijóðaflokkinn Stokkseyri - og hvað það var í Ijóðunum og tónlistinni sem hreif hann LJÓÐIN eru svo umbúða- laus og tær og mér finnst Hróðmar hafa náð að i skila því yfir í tónlistinni, en um leið finnurðu fyrfr þétt- riðnu neti undir niðri. Það finnst mér vera bæði í ljóðun- um og tónlistinni. En það þarf að hlusta dálítið vel eftir því, vegna þess að ef það er bara skautað í gegnum verkið og hlustað með öðru eyranu, fer þetta allt framhjá manni,“ segir Sverrir Guðjónsson kontraten- ór, en hann syngur Stokkseyr- arljóðin tólf við undirleik Caput á geisladiskinum sem hefur að geyma nýútkomin verk Hróð- mars Inga. Sverrir Guðjónsson ingar sem tengjast bæði ást- inni og einmanaleikanum. Mér finnst þetta oft svo fínlegt og það er mikill næmleiki í ljóðun- um.“ En hvernig nálgast þú verk eins og þetta? „Mér finnst mjög gott að nálgast svona ný verk, sem eru samin fyrir mína rödd, út frá ein- hvers konar tóni; ekki ákveða of snemma - jafnvel þótt tón- listin eða ljóðið virðist liggja í augum uppi - heldur leyfa hlutunum að fæðast aftur og aftur. Þá finnst mér ég eiga meiri möguleika á að komast betur ofan verkið; kafa dýpra. Áferð skiptir mig til dæmis miklu máli og þá er ég að tala I kvöld klukkan 20 flytur Sverrir, ásamt Einari Kristjáni Einarssyni, nokkur af ljóð- unum á tónleikum sem Smekkleysa stendur fyrir í Islensku óperunni. Yfirskrift tónleik- anna er Orðið tónlist og markmiðið með þeim er að tengja saman texta og tónlist á mismunandi hátt. „Ég valdi saman ákveðin ljóð sem mér fannst ganga upp í þessu sam- hengi, á þessum stað,“ segir Sverrir. Þegar hann er beðinn að útskýra nánar hvað það sé í ljóðunum sem endurómar í tónlistinni segir hann: „ísak tekst einhvern veginn að vinna inn sterka tilfinningu í þennan ljóða- heim sem vísar á einhvers konar upphaf, þaðan sem við komum, og síðan opnar hann fyrir þessari eilífð. Inn á milli eru margbreytilegar tilfinn- um einhvern ósýnilegan þátt sem maður verður að leita að, hvort sem það er í Ijóðinu eða tónlistinni. Þegar ég er svo kominn vel af stað með nýtt verk eins og þetta; búinn að læra það og kann það þokkalega vel, þá vil ég fá góðan tíma til þess að taka inn áhrif frá umhverfinu sem kveikja nýja sýn og skilning á viðkomandi verki - og það er þolinmæðisvinna sem getur tekið þó nokk- urn tíma. Þess vegna hef ég passað upp á það að ég fái nægan tíma til að vinna svona verk; tíma til að fara í gegnum þetta ferli, áður en kemur að upptöku eða tónleikum. Þetta ferli er bæði líkamlegt og tilfinn- ingalegt, eins og að nálgast einhveija vit- und sem er í kringum mann og inni í manni.“ Reuters DansaÖ á götum úti HINNI svokölluðu Oktoberfest MUnchenarbúa fylgja ýmsar uppá- kunn sem bjórhátíð og bjuggust yfirvöld borgarinnar m.a. við að komur. Hér sést til að mynda hópur manna í fornum búningum um sjö milljónir manna sæktu borgina heim í ár af þessu tilefni. dansa á götum borgarinnar. Oktoberfest er þó flestum e.t.v. betur LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 7. OKTÓBER 2000 7

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.