Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.2000, Blaðsíða 19

Á FARALDS-
FÆTI
TONLIST
Sfgíldir diskar
GEORG FRIEDRICH
HÁNDEL
Lög eftir Aleksandra Vrebalov, Carlos
Paredes, Rahul Dev Burman, Enrique
Rangel, Sapo Perapaskero, Rezsö Seress,
Terry Riley, Aníbal Troilo, Kayhan Kalh-
or, Ali Jihad Racy, Nicholas Roubanis.
Hljóðfæraleikur: Kronos kvartettinn -
David Harringlon (fíðla), John Sherba
(fíðla), Hank Dutt (víóla) Jeimifer Culp
(selló). Aðrir hljóðfæraleikarar:
Zakir Hussain, Kayhan Kalhor, Ziya
Tabassian, Ali Jihad Racy, Souhail Kasp-
ar, Martyn Jones og sígaunahljómsveitin
Taraf de Ha'ídouks.
Útgáfa: Nonesuch 7559 79490-2.
Heildartími: 62,53 mín.
Verð: 2.199 kr. Dreifing: Skífan.
ÓRATORÍAN Israel in Egypt var samin
árið 1739 og ásamt óratoríunni Saul markar
hún upphaf óratoríuáranna, síðasta skeiðs-
ins á tónskáldaferli Handels (1685-1759).
Óratoríurnar eru dramatísk söngverk fyrir
einsöngvara og kór en ekki ætluð til svið-
setningar eins og óperurnar. Efniviðinn
sótti Hándel í Biblíuna, bæði Gamla og Nýja
testamentið, en sjaldnast notaði hann
óbreyttan biblíutexta. Nema í Israel in
Egypt - og reyndar Messíasi. Annað sem
gerir Israel in Egypt sérstakt er að þetta er
fyrst og fremst kórverk. Kaflar verksins
eru samtals 51 og af þeim eru 37 hreinir
kórkailar og aðeins 4 einsöngsaríur, 3
dúettar, 3 kvartettar (þar af 1 með kór) og 4
örstutt resítatíf. Handel var þekktur fyrir
„að taka að láni“ stef úr verkum annarra
tónskálda. í þessu verki bregður fyrir stefj-
um og jafnvel heilum atriðum úr verkum
eftir m.a. Alessandro Stradella (diskur I, nr.
18: He spake the word... o.fl. ), Giovanni
Gabrieli (diskur II, nr. 4: And I will exalt
him...) og Francesco Ui'io (diskur II, nr. 5:
The Lord is a man of war...). Stefið er úr Te
Deum eftir Urio og það hafði Handel einnig
notað í nokkur atriði í Saul og Dettingen Te
Deum og ekki er laust við að það líkist
gi'unsamlega mikið bassaaríunni „The
trampet shall sound...“ úr Messíasi. Hándel
var einnig ófeiminn við að gjörnýta eigin
stef og nota í ýmsum myndum í hinum ólík-
ustu verkum og að manni læðist sá grunur
að hann hafi ekki alltaf verið viss um upp-
runann. Hér má heyra hugmyndir m.a. úr
forleiknum að Vatnamúsíkinni (diskur I, nr.
19: He gave them hailstorms for rain...),
tveimur sembalfúgum (diskur I, nr. 14:
They loathed to drink of the river... og disk-
ur II, nr. 21: He smote all the first-born of
Egypt...) og allur fyrsti hlutinn, „The La-
mentations of the Israelites..." (nr. 1-12), er
byggður á útfararóðnum The Ways of Zion
Do Mourn (1737) sem Hándel samdi til
flutnings við útför Karólínu drottningar
Georgs II.
Israel in Egypt hefur ávallt verið vinsælt
hjá blönduðum kórum í Englandi og skyldi
engan undra. Kórarnir eru með því glæsi-
legasta sem Hándel samdi þótt ekki séu þeir
eins fljótteknir og kórarnir í Messíasi. En
nánari viðkynning tekur af allan vafa um að
hér sé meistaraverk á ferðinni. Af mörgu er
að taka en sérstaklega er ástæða til að nefna
þættina í öðrum hluta sem fjalla um plág-
urnar tíu og lýsa efninu mjög svo vei. I sér-
stöku uppáhaldi hjá mér er „But as for his
people...“ (diskur I, nr. 22) sem er einstak-
lega fallegur og lofsöngurinn stórglæsilegi
„I will sing unto the Lord...“ (diskur 2, nr. 2)
sem svo er endurtekinn í lokaþættinum.
Frammistaða allra hlutaðeigandi á þess-
um diskum er með ágætum en langmest
mæðir á kórnum og hljómsveitinni, hinni
léttleikandi Brandenburg Consort. Karla-
og drengjakórinn frá King’s College hefur
jafnan státað af fallegum og hreinum
drengjaröddum og öflugum karlaröddum
og varla ber nokkurn skugga á söng þeirra í
þessu verki. Hljómur kórsins er frábærlega
þéttur og hljómmikill og enginn vafi leikur á
því að tónlist Handels er þessu kórfólki í
blóð borin. Stjórnandinn, Stephen Cleo-
bury, stjórnar af festu og oft talsverðum
þunga en leyfir tónlistinni þó að fljóta
áreynslulaust áfram þegar við á. Lítið mæð-
ir á einsöngvurunum sem skila sínu þó
piýðilega en án þess að vera sérlega minnis-
stæðir. En það er frammistaða kórsins sem
ber þessa útgáfu uppi og gerir það að verk-
um að maður vill hlusta aftur og aftur.
CARAVAN
George Friedrich Hándel: Israel in Egypt
(frumgerð, 1739). Kór: The Choir of King’s
College, Cambridge. Hljómsveit: The
Brandenburg Consort. Konsertmeistari:
Roy Goodman. Einsöngur: Susan Gritton
(sópran), Libby Crabtree (sópran), Michael
Chance (kontratenór), Robert Ogden
(kontratenór), Ian Bostridge (tenór), Step-
hen Varcoe (bassi) og Henry Herford
(bassi). Stjórnandi: Stephen Cleobury.
Heildarlengd: 2,05 klst. Utgáfa: Decca 452
295-2. Verð: 2.999 kr. Dreifing: Skífan.
KRONOS-kvartettinn er þekktur fyrir
framlega samsetta diska. Þeii' nálgast tón-
listina jafnan á óvenjulegan hátt og
sprengja utan af sér fjötra hefðarinnar. Og í
því felst meginstyrkur þessa frábæra
strengjakvartetts. Þeim halda engin bönd
þegai' að verkefnavali og samsetningu disk-
anna kemur. Landamæri eru gjaman
þurrkuð út - bæði þau landfræðilegu og
stflfræðilegu. Hins vegar er þess jafnan
gætt að heildarsvipur sé sannfærandi.
Nýjasti diskur Kronos-kvartettsins nefnist
Caravan og titillinn skírskotar til mikils
ferðalags sem hlustendum er boðið í. Júgó-
slavía, Rúmenía, íran, Líbanon, Indland,
Portúgal, Argentína og Kalifornía era með-
al viðkomustaðanna á þessu viðburðaríka og
afar skemmtilega ferðalagi þeirrá Kronos-
manna. A diskinum má finna leifturhröð
danslög, sorgaróða, tregasöngva, indverska
kvikmyndatónlist og arabatónlist - sann-
kallað bland í poka. Fyrsta lagið heitir
Pannonia Boundless og er eftir Aleksandra
Vrebalov. Flóknir ryþmai', strengjagliss-
andó og gi'ípandi laglínur einkenna þetta líf-
lega sígaunalag. Af sama toga er Turceasca
(Tyrkjasöngur) eftir Sapo Preapaskero,
eldfjöragt stuðlag frá Rúmeníu. Hér fær
Kronos- kvartettinn rúmensku þorpshljóm-
sveitina Taraf de Ha'idouks til liðs við sig og
árangurinn er ótrúlega glæsilegur. Engum
getur blandast hugur um að hér séu sann-
kallaðir virtúósar á ferð - og standa Rúmen-
arnir þeim Ki'onos-mönnum síst að baki. Og
ekki má gleyma villtri hrossahjörðinni í Gal-
lop of a Thosand Horses eftir Kayhan Kalh-
or frá íran. Ótrúlegt er að heyra hvemig
Kronos-kvai'tettinum tekst að laga sig að
sérstæðum austrænum hljóm írönsku fiðl-
unnar (kamancheh) sem Kayhan Kalhor
leikur á. Á viðlíka sannfærandi hátt sam-
sama þessir bandarísku tónlistarmenn sig
tónmáli Ali Jihad Racys frá Líbanon (sem
leikur með á reyrflautu) í gullfallegu og
angurværa laginu Ecstasy. I tregakantin-
um er einnig hinn ómótstæðilega fallegi
fado-söngur Cangáo Verdes Anos eftir
Portúgalann Carlos Paredes. Þetta er eitt
af þeim lögum sem greypa sig fast í huga
manns og minnir helst á tregafullar tón-
smíðar Piazollas, sem reyndar má einnig
segja um Responso eftir Áníbal Triolo þar
sem Kronos-kvartettinum tekst eins og
ekkert sé að laða fram hljóðmynd argen-
tínsku harmónikkunnar, bandoneon. Sorg-
armarsinn Cortejo Fúnebre en el Monte
Diablo eftir mínimalistann Terry Riley er
saminn til minningar um son Davids Harr-
ingtons, fyrsta fiðluleikara Kronos-kvart-
ettsins og er sérstaklega áhrifaríkur. Ef
finna mætti að einhverju á þessum annars
frábæra diski þá væri það lokalagið, Misir-
lou Twist eftir Nicholas Roubanis, sem er
frámunalega hallærislegt og ekki þessum
stórgóðu listamönnum samboðið.
Hvernig væri að kynna öðruvísi „stuðplötu"
fyrir unglingnum á heimilinu? Hver veit
nema að hann kynni meta þetta safn og ef
ekki þá geta foreldrarnir bara haldið áfram
að njóta þess.
Valdemar Pálsson
GJORNINGUR A NETINU
HARALDUR Karlsson hefur hannað hug-
búnað sem hann kallar Interactive video
Concert Programme with homemade cont-
rollers (IVCP) og fékk fyrir hugmynd sína
hámarksstyrk úr sameiginlegum Evrópu-
sjóði fyrir cafe9.net.
Á sunnudaginn kl. 14-16 á cafe9.net í
Listasafni Reyjavíkur, Hafnarliúsi, mun
Haraldur eða Halli Kalli eins og hann er
gjarnan nefndur tengjast Helsinki og Bruss-
el í margflóknu verkefni sem byggist á sér-
hönnuðum sensorum eða nemum sem
skynja þrýsting og ljós. Sem uppistöðu í
verkefninu á sunnudaginn hefur Halli Kalli
fengið til liðs við sig Bjarna Þórarinsson,
myndlistarmann sem mun kyrja af sinni al-
kunnu snilld frumsaminn texta á eigin
tungumáli. Þrýsti- og ljósnemarnir munu
skynja sérhverja hreyfingu Bjarna en við
það umbreytist tónlist og vídeólistaverk
sem verða í bakgrunni og er sérstaklega
samið fyrir viðburðinn. Aðrir listamenn sem
fram koma eru tónlistarmennirnir Biogen
og Reinart.
Þessum gjörningi verður varpað til hinna
borganna og 'á netið en á sýningartjaldinu
er einnig hægt að fylgjast með gjörningun-
um frá Helsinki og Brussel. Framlag Hels-
inki til IVCP er dans Buthodansara, sem er
þá í líku hlutverki og Bjarni hér í Reykja-
vík. Þegar nemarnir skynja hreyfingu
dansarans fer af stað hljóðverk sem saman-
stendur af orðabrotum. Frá Brussel kemur
hins vegar hljómsveitarleikur ástralskrar
hljómsveitar en hinn breytiiegi bakgrunnur
þar samanstendur af tuttugu tungumálum.
Viðburðinum á sunnudaginn er skipt nið-
ur í þrjá þætti. I fyrstu verður hver borg
með tíu mínútna innslag, síðan Ieika tvær
og tvær saman og að lokum verður öllum
gjörningunum blandað saman. Þeim verður
svo varpað á sýningartjaldið í Hafnarhús-
inu, ýmist samanblönduðum eða aðskildum í
litlum römmum.
Samstarfsaðilar cafe9.net eru Islandssími
og Skjár einn.
Boteroborg
KÓLUMBÍSKI listamaðurinn Fernando
Botero stendur hér við hlið eins skúlptúra
sinna í nýju listasafni í Medellin, norðvest-
ur af Bogotá.
Listasafninu hefur verið gefið nafnið
Boteroborg í höfuðið á listamanninum, en
safnið mun hýsa bæði skúlptúra og myndir
Boteros.
Listasafn íslands
Nýr
ngarstjóri
Hildur Helga Sigurðardótt-
ir hefur verið ráðin kynn-
ingarstjóri Listasafns Is-
lands frá fyi-sta október sl.
Hildur Helga nam sagn-
fræði og stjórnmálaheim-
speki við Cambridge Uni-
versity í Bretlandi 1985 til
1988 og menningarsögu,
Contemporary Cultural
Studies, við Middlesex Uni-
versity, Lundúnum, 1988-1989.
Hún stai'faði sem blaðamaður við Morgun-
blaðið 1980-1986, var fréttaritari Ríkisútvarps
og Sjónvarps í Lundúnum og fréttamaður á
fréttastofum RÚV hér heima árin 1988-1996.
Hildur Helga var ritstjómarfulltrúi Dags-
Tímans 1996-1997 og stjórnandi þáttarins
„...þetta helst“ í Sjónvarpinu sl. þrjú ár.
LEIÐRÉ7TINGAR
í FRÁSÖGN í Lesbók 26. ágúst af minn-
ingarlundi í Fljótshlíð um Nínu Sæ-
mundsson er ekki rétt að styttan af
Nonna hafi verið afhjúpuð á Akureyri
1992. Anna Snorradóttir sem leitaði að
styttunni og fann hana segir svo í bréfi til
Lesbókar:
„Það rétta er að styttan fannst haustið
1992 en fór svo í „siglingu“ til Þýska-
lands, var þar hjá frægu fyrirtæki sem
steypir listaverk og þetta tók allt sinn
tíma. En heim kom hún aftur og fór til
Akureyrar þar sem hún var vígð og fór á
stall við Nonnahús. Afhjúpunin fór fram
29. ágúst 1995.“
Ennfremur leiðréttist hér það sem sagt
vai' ranglega í ritdómi um nýjan leiðarvísi
um íslenskan arkitektúr eftir Brigit Abr-
echt, að Pétur H. Ármannsson hefði átt
þátt í vali verka í annan leiðarvísi sem út
kom fyrr í sumar á vegum Ai'kitektafé-
lags Islands. Pétur átti ekki þátt í því vali
og leiðréttist það hér með.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 7. OKTÓBER 2000 1 *