Lesbók Morgunblaðsins - 09.12.2000, Blaðsíða 8

Á ÞJÓDMINJASAFNINU
SKURÐMYND
ÚR ODDAKIRKJU
ÞJMS. 2674
HEIMILDIR greina frá því að á síðasta hluta 15. aldar
hafi verið í kirkjunni í Odda á Rangárvöllum gyllt brík
yfir altari með tveimur hurðum. Pessa kostagrips er
síðan getið í kirkjuskjölum með jöfnu millibili allt fram
undir lok átjándu aldar. Þá hafði bríkin verið í sex kirkjum á
staðnum og aðeins voru eftir tvær myndir af mörgum sem upp-
haflegu mjmduðu bríkina. Þessar tvær myndir komu til Fom-
gripasafnsins, eins og Þjóðminjasafnið hét þá, árið 1885.
Hér getur að h'ta aðra þessara mynda sem hefur verið valin
gripur desembermánaðar árið 2000. Hér er túlkuð frásögn
Lúkasarguðspjalls þar sem María mey heldur á Jesúbaminu i
kjöltu sér og Jósef krýpur hjá en vitringarnir þrír frá Austur-
löndum standa aftan við hina heilögu fjölskyldu og færa baminu
gjafir og tilbiðja það.
Á 15. öld vom víða í Evrópu starfræktar vinnustofur sem
framleiddu altarisbríkur úr viði, alabastri og öðmm efnum.
Altarisbríkin frá Odda ber framleiðslumerki sem gefur til
kynna að hún hefur verið framleidd í Bmssel í Belgíu. Myndin
var forvarin fyrir nokkram áram og var þá fjarlægð af henni
málning frá 19. öld og fest niður það sem eftir var af upp-
ranalegum litum. Við forvörsluna kom enn betur í ljós hvílíkur
kostagripur þessi mynd er.
Hlutur mánaðarins kemur af heimasíðu Þjóðminjasafns Is-
lands, www.natmus.is
Framvegis mun einu sinni í mánuði birtast í Lesbók mynd af einum hlut
úr Þjóðminjasafninu ásamt stuttum texta.
if /fé W/ hb
mli L %■ m
111 mff , \ m |m
K L JM
JÓANES NIELSEN
SÍMKLEFARNIR
ÚLFUR HJÖRVAR ÞÝDDI
Ekki veit éghvað um mig verðwþegar ég dey.
En þeir dauðu fara sminkaðir á hrott.
Þeir fara hurt í híl
einsog kirkjugarðurinnværi heljarstórt
neðanjarðarstæði.
Éghef bQstjórann ogprestinn illa grunaða um að
vera kunnuga Dauðanum.
Enginn starfi er heldur hrein tilviljun,
menn bera ailtaf örlítinn keim af atvinnu sinni.
Þeir kunna líka að vita hvaða símklefa Dauðinn notar,
þegar
hinsta kvaðningin berst.
Vindurinn fer afstað með þá dauðu;
voldug sorgarský rekur yfir jörðina.
Hinir heiðvirðu, sem báru merkijarðar áhörundinu og
höfðu haíið í æðum sér,
virða jörðina fyrir sér hinsta sinni.
Þeir sem eftir eru, rotna með hægð ígröfum sínum.
Hvert ég sjálfur fer,
veitégekki.
En égóttast að kunna eftilvill að vakna upp
í myrkri kistunnar,
geta ekki hringt til nokkurs manns
og enn síður fengið hjálp úr grannkistunni.
Eg ætla að fá lækninn til að taka hjartað og allt innan
úrmér.
Kannski við hæfi að hafa úrval úrljóðum mínum
í tómu brjóstholinu.
Hvað um það þá skal engri sálmabók troðið milli
stirðnaðra fingra minna.
Sú tilhugsun ein, að eiga að syngja vonleysisþrugl
sálmaskáldanna á efsta degi, er skelfíleg.
Ég vU mæta Guði einsog égmætti samferðamönnum
mínum.
Sama fótatak og hljómar í þránni eftir réttlæti
kveður við um allt sköpunarverkið.
Rekistjörnurnar fylgjajafn fastri rútu
og strandferðaskipin.
Englar draga óteljandi morgunroða gegnum hryðjur
af vígahnöttum.
Stjömur slokkna, eiga tilvist ímyrkri einsemd, en í
endalausum sprungum áttavUltir draumar framandi
vera.
Með hægð þenst rúmið út,
svífandi auðnir bætast við takmarkalausan
eyðimerkurhimin okkar,
og á gljúpum grjótteig úti í vetrarbrautinni
stendur hann, sem tínir hjörtu íljósaskiftunum.
Spumingin er ekki hvort hugsanlega sé líf aðfínna
þar úti,
sem radarar okkarná ekki,
heldur hvernig við túlkum boðin, sem sexhymd
froststjamanfestir á eldhúsrúðuna.
Maður skilurmeð vitsmununum, ogskilurmeð
hjartanu.
Djúpt í undirmeðvitundinni er dögghins fyrsta
morguns.
Hvarvetna birtast lögmál alheimsins:
í tómum ísskápnum,
íjárnbeinagrindunum sem skálma taktfast
gegnum vonleysið,
íatóminu, sem loðir við tréð, þar sem nýjar
kynkvíslir
reyna að spíra,
þarsem þú ogég
og vindurinn og grasið mætast,
hvísla lögmálin boðum sínum.
Milli flóðs, sem ljær briminu vængi,
útfíris, sem þurrkar upp hjartað
og sáldrar ryki martraðardrauma niður
tómar æðar,
þar erum við stödd.
Enn leita égsporanna eftir pabba, sem hurfu.
Efínn um að Guð sé til, sagði hann, veldur þvíað ég
ekki
stytti mér aldur.
Orðin voru ekki sannfærandi.
Pabbi var aldrei sérlega sannfærandi.
Égfann til með honum,
tók nærri mér að heyra hann tala svona.
Engu að síður
snuðaði sá gamli mig.
Örfáum mánuðum síðar dó hann.
Komdu Guð
vertu almennilegur á þessum morgni, er ég
ráðvilltur
leita að sporum sem týndust.
Sýndu mér aðþú sért hluti af súginum mikla,
í ætt við vindinn ogsímann,
með drauma, sem draga fíngerðar rætur eftir
jarðskorpunni,
að andardráttur þinn sé í verksmiðjureyknum,
daufri angan sóleyjarinnar,
að það sért þú, sem færð ljósið til að sitra niður í
gegnum gullin lauf
og hverja grasnál að glitra í árroðanum.
Dæmdu ekki of hart þegar réttlætið af og til ryður
búlluna.
Hafhugfast: til þess að verða dýrlingur þarffyrst
að syndga.
Þau, sem sótt voru íljósaskiptunum, oghöfðu merki
jarðar
á hörundinu oghafið í æðum sér,
koma til þín á þessum morgni.
Hjálpa þeim uppúr kistunum,
lestu af varfæmi bréfín, sem þau geyma í auðum
brjóstholunum.
Ogámeðan þau venjast nýju birtunni,
segðu þá eitthvað, erkveiki bros íaugum þeirra.
En kannski krefst ég of mikils.
Ég hefheldur aldrei vitað hvort þráin
_ eigi sér takmörk.
Ég er aðeins lengja af alheimsholdi, sem fyrir
hendingu
fékksjón ogmál.
En án flóðsins, sem Ijær briminu salta vængi,
og útfallsins, sem þurrkar upp hjartað,
er ekki lífvænlegt.
Innst inni veit ég
að Guð er miðstöðvarofn gleði minnar,
að Hann er sársaukinn í augum föður míns,
og einnig rödd flugfreyjunnar, sem biðurokkur um
að spenna öryggisbeltið,
því við lendum í Færeyjum eftir stutta stund.
Dauðinn er fámáll herramaður með hatt.
Einu kunningjar hans eru líkbílstjórinn,
presturinn ogkannski grafarinn.
Þegjandalegir spila þeir á spil í litlum skúr þétt
við kapelluna.
Engu aðsíður kvíði ég ekki þeim degi, sem hann fer
inní símklefann
oggefur fyrirmæli um að nafn mitt skuli strikað út.
Höfundurinn er skáld í Færeyjum, f. 1952. LjóSið er úr IjóSabók hans,
„Puntur" (sem merkir saumspor á færeysku) frá 1998 og var tilnefnd til
Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 9. DESEMBER 2000