Tíminn - 22.02.1967, Síða 8

0
8
TflWINN
MIÐVIKUDAGUR 22. febrúar 1961
Arsins 1966 mun verða getið
sórstaklega í sögu landbún.iðar-
ins. Þá gerðust ýmsir hlutir, sem
ekki gerast hversdagslega. Und-
anfarin tvö árin hafði verið góð-
æri, sérstaklega 1965. Þá spratt
meira gras á íslandi m nokkru
sinni fyrr. Tíðarfar var gott árið
um kring um land allt, nýting
heyja ágæt og þvi meiri hey að
hausti, en nokkru sinni fyrr frá
upphafi íslands byggðar. Bustofn
bænda stækkaði og framleiðslan
jókst. Þar hjólpaði til, að líklsga
hafa aldrei verið jafnstórir græn
fóðurakrar og þetta haust og tið-
arfar frábært, svo að nálgaðist
sumarveður fram--undir vetu.-næt-
ur. Mjólkin flæddi úr kúnum og
smjörbyrgðir hlóðust upp og urðu
framan af sl. ári meiri en dæmi
eru til í sögu landbúnaðarins, en
um leið lokuðust allir smjörmark
aðir í Bvrópu og fengu fleiri þjóð-
ir að kenna á því en við íslend-
ingar. Næst gerast þau tíðindi,
að Framleiðsluráð setti smjörið
á útsölu, á verði, sem var kr. 37,25
lægra en hið skráða verð. Ráðið
fór fram á það við ríkisstjórn-
ina að mega hækka mjólkina sem
I smjörlækkuninni næmi. Því var
synjað með þeim rökum, að ekki
væri fé til að auka niðurgreiðslur
mjólkur. Þá gerðist það, að Fram-
| leiðsluráð fyrirskipaði innvigtun-
. argjald af allri mjólk, 50 aura í
maímánuði og 1 kr. af kg næstu
iþrjá mánuði eða íil ágúsúoka.
Skyldi þetta gjald notað til vernd-
ar þeim mjólkursamlögum, sem
höllustum fæti stóðu einkum
vegna framleiðslu mjólkurvara síð
ari helming ársins. Bændur tóku
þessum skatti illa og var nokkur
vorkunn. Fannst þeim Framleiðslu
ráð' færi með eins konar ráns-
hendi í framleiðslu þeirra, og yrði
skattinum aldrei aftur skilað. Upp
hófst mikill misskilningur meðal
bænda þrátt fyrir nokkrar upplýs-
ingar bæði í ræðu og riti af
hendi framleiðsluráðs. Hófst nú
kurr mikill meðal bænda, og
nokkrir menn, sem töldu sig vel
til forustu fallna, boðuðu til fjölda
funda, bæði sunnanlands og norþ
an og varð fundasókn mikil og
umræður, samþykktir gerðar og
nefndir kosnar, sem gengu síðan
á fund Framleiðsluráðs og land-
búnaðarráðherra. Þó gerðust eng-
in sérstök tíðindi önnur en þau
að innvigtunargjaldinu var aflétt
í ágústlok, eins og ákveðið var
og í september tilkynnti Fram-
leiðsluráð, að mjólkurbúum væri
heimilt að endurgreiða bændum
allt innvigtunargjaldið og varð
þvi tap okkar bænda ekki annað
en vextirnir af þessum hluta
mjólkurverðsins, sem lá allan
tímann hjá mjólkurbúunum og
kom þeim til góða. Kom á dag-
inn, að Framleiðsluráð hafði
ekki reiknað dæmið rétt, og er
það ekki ásökunarefni, og fór
svo, að útkoman varð betri en
búizt var við. Hér kom tíðarfarið
til sögunnar, sem var allmiklu
kaldara en árið áður. Langvar-
andi frosthörkur á svo að segja
auða jörð sunnanlands og vestan.
Mikill klaki gekk því í jörð, vor-
ið kalt og vætusamt olÚ því, að
vetrarþelinn sat í jörð fram eftir
öllu sumri. Vorsáning öll um
mánuði seinni en venjulega, græn
fóðurakrar miklu minni en árið
áður og illa sprottnir, haustbeit
því lítil og mjólk tapaðist úr súm
fyrr en varði. Heyfengur mun
minni en oft áður, olli því, að
bændur förguðu kúm í meira lagi,
og mun hinn sterki áróður fyrir
minnkandi mjólkurframleiðsíu,
hafa átt nokkurn þátt i þeirri
ráðstöfun.
Það mun því nærri lagi, að
mjólkurframleiðslan á sl. ári hafi
dregizt saman álíka mikið og
Framleiðsluráð áaétlaði, að hún
myndi aukast. En við útreikning
sinn studdist Framleiðsluráð við
þá mjólkuraukningu, sem var fram
eftir vetri 1966, sem mun haia
verið um 5% aukning. Gætti þar
áhrifa frá góðæri fyrra árs, sem
þvarr smátt og smátt og meira
til, þegar kom fram á árið, svo
að mjólkubskortur varð á Reykja-
víkurmarkaði um haustið. En ein
báran rís, er önnur fellur. Sá
mikli áróður, sem við var hafður,
að bændur drægju úr mjólkur-
framleiðslu og færðu yfir á sauð-
fjárafurðir, og sem nokkur áhrif
hafði, missti marks. Nú hefur orð-
ið mjög mikið verðfall á kjöti,
svo að ekki er öllu hagstæðara
að flytja út dilkakjöt en mjólk-
urafurðir, að öðru leyti en því,
að kjötið er seljanlegt á hinu allt
of lága brezka markaðsverði. Þetta
mikla vandamál verður ekki rætt
hér, að þessu sinni, til þess er
ekki tími, enda ber líka öðrum
Þorsteinn Sigurðsson flytur ræðu
sína við setningu Búnaðarþings.
að ráða fram úr þeim vanda, sem
nú ber að höndum, að svo miklu
leyti, sem það er unnt. Kjötverði
á brezkum markaði ráða þau öfl,
sem engum þýðir að deila við, og
þótt til annarra átta sé leitað,
mun líka sögu að segja. Það er
því varla um annað að ræða en
innanlands ráðstafanir. Forráða-
menn Búnaðarfélags íslands óska
ekki að blanda sér í þessi mál
og verða vart til þess kvaddir.
Þegar skipan verðlagsmála var
sett með lögum, þótti sjálfsagt,
að þáverandi búnaðarmálastjóri
væri einn af þremur framieiðenda
fulltrúum í sexmannanefnd. Þeg-
ar hann hætti störfum eftir 12
ár, var ekki óskað, að eftirmaður
HESTAR OG MENN
Reið- og drátttsrhestar
í greininni, „Leikm'annsþank
ar um hrossarækt", er réttilega
bent á, að hestamenn, þ. e.
áhugamenn og sérfróðir, ættu
eftir öll þessi ár, sem ráðu-
nautar hafa starfað, að hafa
öðlazt verulega möguleika til
jákvæðna ákvarðana og ein-
lægra samtaka. Undir þetta
ættu allir að taka. Eg tel, að
í haust hafi verið tekin merki-
leg ákvörðun i samtoandi við
hrossabúið á Hólum, sú að
hefja stofnrækt á Svaðastaða-
kyni. Þetta er lang merkasta
verk s- 1. árs í málefnum hesta
manna. Landsmót og aðalfundir
eru stundarfyrirbæri, en að
leggja í stofnrækt er varan-
legt verk. Sumir menn eru að
vísu tortryggnir á að nokkur
hrossastofn sé til svo hreinn,
að hann komi að fullu gagni,
en betri er hálfur skaði en all-
ur. Samhliða þessari tilraun til
stofnræktar, ber að stofna tafar
laust afkvæmarannsóknarstöð.
Erindi Hauks Ragnarssonar
styður þetta sjónarmið svo og
gamlar og nýjar umræður um
þetta mál ásamt heimild í lög
um. Til hvers er sérfræðiþekk-
ingin sé henni ekki beitt. Sú
framkvæmd þarf ekki að kosta
nema smámuni eina finnist vel
hýst jörð, sem fengist með góð-
um leiguskilmálum. Þó að ég
þykist sjá hvaða kostnaðarliðir
koma þar til, kæri ég mig ekki
um að skilgreina þá hér, það
er verkefni fróðari manna, eink
um ráðunautarins.
Eg gat um það fyrr, að
stefna ráðunautannia hefði
sennilega ekki verið nógu ör
ugg, ekki reist á nægilegri fram
sýni. Theódór Arnbjarnarson
vildi rækta fagran, sterkan, vilj
ugan hest til alhliða notkunar,
reiðhest, sem líka væri góður til
heimilisstarfa, smölunar, snún-
inga og að einnig mætti bregða
honum fyrir léttan drátt.
Fyrsta dráttarvélin var notuð
til að brjóta land hérlendis
tveim árum áður en Th. A. varð
ráðunautur. Hann skyldi það,
að bændur myndu ekki lengi
nota dráttarhest til landbrots.
Hann hafði séð hvemig erlend
ir bændur notuðu hestinn til
allrar léttari vinnu á ökrum,
en dráttarvélina til hinna erf-
iðari verka. Hann sá danska
bændur kaupa islenzka hesta,
en leggjia niður hina stóru,
sterku og fóðurþungu hesta
eftir að dráttarvélin kom
til sögunnar. Blessaður Theódór
sagði mér svo margt um sínar
hugmyndir og fyrirætlanir. Eitt
sinn heimsótti hann mig til
Hafnarfjarðar síðla dags. Við
tókum að ræða saman, hann
fræddi mig um hesta og hunda,
en það voru hans sérfræðigrein
ar. Okkur entist ekki nóttin, en
með morgninum varð hvor okk
ar að fara til sinnar vinnu. Eitt
var það, sem hann talaði um af
áhuga og kærleika, það, að
hann treysti því, að íslenzkir
bændur líktust stéttarbræðrum
sínum í Danmörku f því að
spara dráttarvélina og að þeir
lærðu að fara vel með hana,
nota hana til allra erfiðustu
verkanna, en jafnframt bæri
þeim að eiga hestaverkfæri til
auðveldustu verkanna og hesta
af þeirri gerð, sem fyrr var
lýst. Allir menn, sem ferðast
meðal bænda á Norðurlöndum
og víðar, sjá að dráttarvélin
stendur oft ónotuð, jafnvel inni
í vélahúsi, en unnið er með
hesti á akrinum eftir að búið
var að brjóta laradið. En raun
in varð sú á fslandi, að eftir að
dráttarvélin kom til sögunniar
var fljótlega hætt að beizla
hesta, dráttarvélin var notuð til
alls, ekki einungis hinna erf-
iðari verka heldur einnig í
snatt, snúninga og einatt ekið
á henni á hörðum vegum milli
bæja, stundum langar leiðir.
Þannig hugsaði Theódór Arn-
bjamarson þetta ekki.
Þegar Gunnar Bjarnason hóf
störf sem hrossaræktarráðu-
nautur 1940, var dráttarvélin
yfir 20 ára hér á landi. Þó bend
ir ýmislegt til, að hann, og
jafnvel hestamenn sem heild,
hafi haft í huga, að enn þá
væri þörf fyrir hesta, sem að
byggingarlagi voru hentugir
sem sterkir þungir dráttarhest
ar.
Bæði minnist ég vinsamlegra
umræðna um svona hugsun án
þess, að hún væri gagnrýnd og
einnig eru til dæmi, sem sýna
og sanna þetta- Þó var reynsl
an þegar i tíð Th. A. farin að
sýna svo að ekki varð um villzt
hvert stefndi með dráttarhest-
inn og dráttarvélina. Á héraðs-
mótinu við Þjórsá 1943, þar
sem kynbótahross voru leidd
fram og valin eftir gæðum að
venju, komu einkum til greina
þrír kynbóbahestar, vissulega
voru þeir mjög fallegir, Roði
frá Hrafnkelsstöðum, Skuggi
frá Bjarnanesi og Kári frá
Grímstungu. Roði var nýr af
nálinni, en nokkur reynsla af
Kára og mikil af Hornafjarðar
hrossum. Roði var mjög holda
mikill, þykkvaxinn og sterkleg
ur. Þar sem þessir hestar stóðu
öllum til sýnis, var Roði lang
rólegastur, hann var gullfalleg-
ur hestur hvar sem á hann var
litið. Mér fannst Hörður í sumu
minna mjög á Roða á sýning
unni 1943 hvað þessi miklu
hold snerti. Er ekki erfitt að
dæma beinabyggingu þessara
gripa, sem eru mjög hlaðnir
spiki og jafnvel ekki síður vöðv
ana? Skuggi var stærstur, hold
í hófi, hann var ólmur i fjöri
og mögnun var mjög mikil, há-
reistur syo að af bar. Með
réttu eða röngu voru menn
mjög á sama máli um það að
þarna voru tvær ólíkar gerðir.
Nokkuð munu skoðanir
manna hafa verið skiptar um
gildi hestanna til kynbóta, en
ráðunauturinn og meðdómarar
hans veittu Roða fyrstu heiðurs
verðiaunin. Ekki legg ég neinn
dóm á þetta mat, en þarna /ar
sannarlega æskilegur grund-
völlur til umræðna. Eg held þó,
að vart hefði dómur fallið
svona ef dráttarhestasjónarmið
ið hefði ekki verið gott í gildi
bað herrans ár 1943. Ég endur
tek að Roði var mjög fagur
hestur. Eg þori ekki að ræða
Framhald á bls. 13.