Tíminn - 07.04.1967, Blaðsíða 4

VETTVANGUR TÍMINN ÆSKUNNAR
FÖSTUDAGUR 7. anríl 1967
Heilbrígðari hugsunarháttur i
fjármálum er þjóðarnauðsyn
Stjórn Stúdentafélags Háskól- j að jafngamalt mannkyninu. Aldrei
ans hefur boðað til þessa fundar | vorutn við íslendingar svo snauðir
og ákveðið umræðuefnið: Fjármála þrátt fyrir mikla fátækt, að ekki
spilling, félagsleg upplausn og fyndist ævinlega eitthvað, sem
réttvísi á íslandi. Það fer vel á j einhverjum fyndist þess virði að
þvi að stúdentar haldi uppi fornri stela því. Lengi vel vorum við þó
venju og láti í sér heyra og til mrjög frumstæðir í þessum efnum,
sín taka um þau málefni, sem
hæst ber hverju sinni. Þeir tím-
ar, sem við lifum nú á íslandi,
hafa vissulega mörg áberandi ein-
kenni t. d. velmegun og framfar
ir a.m.k. hið ytra, en vafalítið er
það þó einmitt umræðuefni kvölds
ins, sem einna mestan svip setur
á líðandi stund.
Ég tel mér heiður að því að vera
einn af frummælendum þessa fund
ar, og vildi ekki skorast undan
því verkefni, enda þótt ég finni vel
að mig vantar margt til að gera
því viðhlítandi skil.
Með peningaflóði styrjaldarár-
anna tóku ýmsir hlutir mjög að
tjreytast hér. Á þessum árum urðu
hinir örsnauðu íslendingar ríkir
með skjótum og í flestum tilfell-
um fyrirhafnarlitlum hætti. Inn-
stæður söfnuðust í gjaldeyrissjóð
í samanburði við aðrar og ríkari um og almenn velmegun blómstr
þjóðir. En eftir því, sem velmeguh
hefur farið hér vaxandi, höfum
við einnig verið að sækja okkur í
aði. Valdamenn þjóðarinnar
þurftu í fyrsta skipti í sögunni að
ákveða ráðstöfun mikilla eigna.
Stúdentafélag Háskóla Islands hefur haldið marga opinbcra fundi
í vetur, og hafa hin ýmislegustu mál verið tekin til umræðu. Hefur sér-
stök málfundanefnd á vegum félagsins staðið fyrir þessari blómlegu
starfsemi, en í nefndinni eru Jón Oddsson, Hjörtur Pálsson og Ar-
mann Sveinsson. Formaður Stúdentafélagsins er hins vegar Aðalsteinn
Eiríksson. Á fundi um fjármálaspillingu, félagslega upplausn og rétt-
vísi á íslandi, sem haldinn var á vegum Stúdentafélagsins á Hótel
_ ^ ______ ____ Borg 13. marz s. 1. var Einar Ágústsson, alþm. og bankastjóri, einn
Strax í upphafi vil ég búa þá þriggja framsögumanna. Er okkur sérstök ánægja að mega birta hér
af íundarmönnum, sem eiga von á síðunni kafla úr ræðu hans.
á vandlætingarpredikun, eins kon ^mtm
ar eldmessu yfir lausung og spill-
ingu nútímans í fjárhagslegum efn
um, undir það, að þeir verða fyrir
vonbrigðum. Ég mun ekki verja
þeim tima, sem mér er ætlaður hér
í kvöld til þess að rekja sem
allra flestar hneykslissögur, þótt
óneitanlega sé af ýmsu að taka.
Eh ég mun ieitast við að lýsa
þeirri þróun, sem hér hefur orð-
ið á sviði fjárhags- og viðskipta-
mála og gera eftir föngum grein
fyrir þeim þjóðfélagslegu orsökum
sem þeim hafa valdið að mínum
dómi.
Misferli með fjármuni er auðvit
þessum efnum, og nú er svo kom Þeim var sannarlega ærinn vandi
ið, að við þurfum engan afsökunar á höndum, alls staðar blasti þörf-
að biðja á frammistöðunni. in við. Atvinnulífið varð að byggja
Allar götur fram að síðustu upp, þegar þjóðin gat ekki lengur
heimsstyrjöld hygg ég þó að við j lifað á því að vinna fyrir setuliðið,
höfum verið afar fróm þjóð, sem i varð hún að snúa sér að öðrum
ekki mátti vamm sitt vita, fólkinu i störfum.
leið illa, ef það gat ekki staðið
í skilum, grandvarleiki var eitt
fyrsta boðorðið. Vera má, að þess-
ar dyggðir hafi fyrst og fremst
stafað af fátækt og tækifæraskorti.
sumir halda þetta, en ég er ekki
í þeirra hópi, ég held að hér hafi
komið til sjálft þjóðareðlið.
paun/l
P SIGURÐSSON S/F
SKÚLAGÖTU 63 SÍMI19133
Eg álít, að þrátt fyrir margt, sem
vel var gert á þessum árum, eins
og t. d. cndurnýjun togaraflotans,
að of lítillar fyrirhyggju hafi gætt
um ráðstöfun þess mikla fjár-
magns, sem fyrir hendi var í styrj
aldarlok, enda eyddust sjóðirnir
fljótt, og a. m. k. sumt af fjár-
magninu nýttist illa til endurreisn
ar íslenzks atvinnulífs. Þannig
hygg ég til dæmis að innflutningur
margra súkkulaðigerðarvéla, sem
hver um sig var nægilega stór til
að framleiða allt það sælgæti, sem
þjóðin gat með nokkru móti torg-
að, hafi ekki reynzt sá búhnykk-
ur, sem einhverjir hafa án efa
vonað.
Fyrr en varði komu líka erfiðir
tímar til sögunnar á ný. Aftur
komu ár hinna takmörtkuðu gjald
eyrissjóða, fljótlega þurfti að fara
að greiða uppbætur á útflutnings-
framleiðsluna til þess að gera hana
samkeppnisfæra á erlendum mark
aði, og að síðustu var gripið til
þess að fella géngið og reyna á
þann hátt að skapa jafnvægi um
stund en verðbólgan fór stöðugt
vaxandi.
Það er mín skoðun, að gengis-
lækkun sé undir langflestum kring
umstæðum hrein neyðarráðstöfun,
sem fyrst og fremst er gripið til
hjá þjóðum, sem hafa farið illa út
úr t. d. styrjöldum eða náttúruham
förum og búa af þeim ástæðum
við hráefnaskort, lamaða útflutn-
ingsverzlun og niðurbrotin fram-
leiðslutæki, eins og slíkum hörm
brRud
RAFMAGNSRAKVEL
_ KÆRKOMIN FERMINGARGJÖF —
Fæsí i raftækjaverzlunum i Reykjavík og víðs-
um lan*.
SRAUN-UMBOÐID: RAFTÆKJAVERZLUN ÍSLANDS, Skólavörðustig 3, Reykjavík.
ungum fylgir oftast, enda berjast
flestar lýðræðisþjóðir gegn gengis
lækkun í lengstu lög. Reynslan
sýnir að gengislækkun hefur lam
andi áhrif siðferðilega á allt fjár
málalíf hverrar þjóðar, sérstaklega
þegar ekki eru jafnhliða gerðar
öruggar ráðstafanir gegn hættu-
legasta fylgifiski hennar, verðbólg
unni. Ótrú á gjaldmiðlinum og
lítilsvirðing fyrir honum fylgja
jafnan fast á eftir. Þá er þess enn-
fremur að gæta, að allar gloppur
efnahagskerfisins freista breisk-
leika manna, sem æfinlega er fyrir
hendi. Þess vegna er slælegt eftir-
lit með því, að lögum og reglum
sé hlýtt, undirrótin að flestum
misferium í hverju þjóðfélagi.
Við íslendingar höfum síður en
svo búið við nokkrar hörmungar
frá náttúrunnar hendi undanfarna
áratugi, þvert á móti hefur hvert
góðærið rekið annað og met í afla
brögðum verið sett árlega. Þrátt
fyrir þetta hefur reynslan hjá okk
ur orðið sú, að engar þær ráðstaf
anir, sem gripið hefur verið til,
hafa verið fullnægjandi. Fljótlega
eftir hverja gengislækkun hefur
þurft að grípa til uppbóta á nýjan
leik, sem síðan leiddi til nýrrar
gengislækkunar og þannig koll af
kolli. Þessa sögu þekkjum við öll
svo vel, að ástæðulaust er að
rekja hana frekar.
Núverandi ríkisstjórn hélt því
fram 1960 að þá væri verið að
fara inn á nýjar brautir, upp frá
því skyldi reka atvinnuvegina
styrkja- og hallalaust, hefta verð
bólguna, fullnægja eftirspurn eft-
ir lánsfé, uppræta fjármálaspilling
una, og fleira í þessum dúr. Éinnig
framhald þessarar sögu er oikkur
kunnugt. Engir hafa bitið rækileg
ar í rófuna á sér, hringurinn er
alveg að lokast, aðeins sjálf breyt
ingin á gengisskráningunni er eft-
ir.
Nú segir forsætisráðherra lands
ins að rikisstjórnin muni berjast
gegn frekari gengislækkun, en ef
hún skyldi samt reynast óumflýjan
leg s'kuli þeir, sem gera hana ó-
hjákvæmilega, fá að borga brús-
ann.
Hvað, sem þetta boðar er Ijóst,
að verðbólgan er.enn óheft, gjald
miðillinn ótraustur og yfirstand-
andi verðstöðvun aðeins tímabund
in, þau ráð, sem duga sem sagt
enn ófundin.
Þannig hefur ennþá einu sinni
sannazt hið fornkveðna, að allt er
í heiminum hverfult. Hér hafa
nálega allir hlutir breytzt, nema
eitt aðeins eitt er óbreytt: Afstaða
hinna nýríku íslendinga gagnvart
peningum og öðrum fjármunum.
Þrátt fyrir allan hrunadansinn hef
ur ennþá aldrei svo langt gengið
að við höfum hneigzt til sparnað
ar og minnkandi eyðslu. „Böllin
verða að kontinúerast“ var einu
sinni sagt, og í þeim anda hefur
kjörorð íslendinga verið undan-
farin nærri 30 ár, með aðeins ör-
fáum undantekningum. Eyðsla og
virðingarleysi fyrir fjármunum
hafa einkennt þjóðfélagið, sparn
aður og ráðdeild eru fornar dyggð
ir, sem enginn lítur við.
Lífsskoðun verðbólgu- og gengis
lækkunarstefnunnar situr í fyrir-
rúmi, og þeir fáu sem ekki að-
hyllast hana verða í mörgum til-
fellum að dansa með, vegna þeirra
aðstæðna, sem þeir eiga við að
búa.
Verðbólgueldurinn eyðir á
skömmum tíma því, sem menn hafa
lagt til hliðar. Spariféð verðfellur
jafnt og þétt, og háir vextir hafa
ekki nema að litlu leyti dugað til
að jafna þau met. Af þessu leiðir
eins og ég sagði, vantrú á gildi
sparnaðar og það skeytingarleysi
um meðferð verðmæta, sem ein-
kennt hefur þjóðfélagið á þessum
veltiárum öllu öðru fremur. í
kjölfarið syndir síðan óráðvendn-
in og býr við óvenjugóð vaxtar-
skilyrði í slíku umhverfi.
Ég ætla ekki að fara að telja
hér upp allar þær tegundir auðg
unarbrota, sem framin hafa verið
og upp komizt um, nú á allra sein
ustu árum. Öll höfum við vafa-
laust heyrt sögurnar sem ganga
um skjalafals, ávísanafals, inn-
flutningsbrot, útflutningsbrot,
gjaldeyrissvik, skattsvik, fjárdrátt
og svo framvegis ,sem ég hirði
ekki að rekja.
Gamalt máltæki segir, að það
þurfi sterk bein til að þola góða
daga. Okkar unga borgaraþjóðfé-
lag hefur ekki risið undir þeim
vanda. Þessi grandvara og stál-
heiðarlega þjóð, fslendingar,
komst með skyndilegum hætti í
nána snertingu víð auð og alls
nægtir og hefur ekki náð sér síð-
an.
Vitanlega er bæði rétt og skylt
að líta á þessi barnabrek með
nokkru umburðarlyndi, vaxtarverk
ir hljóta jafnan að fylgja svo rót-
tækri þjóðlífsbreytingu, sem þeirri
er hér hefur átt sér stað. En engu
að síður hlýtur þessi þróun að
vera mönnum rnikið áhyggjuefni
og það er skylda allra hugsandi
manna að leita ráða til að sporna
við henni.
I þeim fáu orðum, sem ég segi
hér á eftir er að sjálfsögðu eng-
inn tími til að gera grein fyrir
Iþví að nokkru marki, sem helzt
■gæti verið tiltækt í þessum efn
um, en ég vil þó leyfa mér að
drepa á örfá atriði, sem mér eru
ofarlega í huga í þessu sambandi.
Útflutningsverzlunin.
Um langt skeið hefur útflutn-
ingsverzlun okkar verið háð leyfis
veitingum. Þessi tilhögun er vafa-
laust komin til af því, að illa
þótti gefast það fyrirkomulag, sem
áður gilti, að margir einstaklingar
stunduðu sölu á útflutningsfram-
leiðsluvörunum og lentu oft í sam
keppni hver við annan, auk marg
víslegs annars óhagræðis. Sú
hætta fylgir á hinn bóginn slíku
langvarandi kerfi leyfisveitinga,
að ýmisleg misnotkun geti átt sér
stað. Meðal annars er sú hætta
fyrir hendi að af pólitískum eða
persónulegum ástæðum séu út-
flutningsleyfi veitt aðilum, sem
ekki reynast þess trausts maklegir,
og að framleiðendur útflutnings
afurða verði fyrir meiri eða minni
skakkaföllum af þessum sökum,
eins og menn vita dæmi um. Það
er því ekki aðeins skylda Alþingis
að vanda vel allar lagasetningu
um slíkar leyfisveitingar, heldur
að fylgjast jafnframt vel með
Istjóri: Björn Teitsson