Tíminn - 07.04.1967, Blaðsíða 6

FÖSTUDAGUR 7. aprfl 19G7
6
TÍMIWN
Fyrir skömmu birtist í Verzlunarskólablaðinu viðtal við Árna Þórðarson, skólastjóra Hagaskólans í Reykjavík,
um ástand og skipan verzlunarmenntunar í landinu. Höfundur hefur góðfúslega orðið við beiðni Tímans um
birtingu þessa viðtals.
Hvernig finnst yður ástand og
skipan verzlunarmenntunar í land
inu nú?
Eg held, að menn séu sammála
um, að skipan þessarar greinar
fræðslumálanna sé mjög í molum
og ástandið ekki eins gott og það
þyrfti að vera og gæti verið. Tveir
einkaskólar eru starfandi á þessu
sviði, sem mennta eiga fólk til
skrifstofu-, afgreiðslu- og margs
konar þjónustustarfa.
Verzlunarskólinn var stofnaður
1905 og Samvinnuskólinn 1918.
Þessir skólar fullnægðu þörfinni
á menntun verzlunarfólks á sínum
tíma og lqngi fram eftir öldinni,
þótt þeir séu eðlilega vanbúnir
þess í dag. Við fram'kvæmd
fræðslulaganna frá 1946 er hlutur
verzlunarfræðslunnar lítill, og má
segja, að hann hafi að verulegu
leyti orðið útundan. Enginn verzl-
unarskóli er starfræktur af rík-
inu, né'sveitarfélögum, og má það
teljast furðulegt og reyndar aliveg
fráleitt. Reykjaví'kurborg hefði átt
að vera búin að stofna verzlunar-
skóla fyrst ríkið gerði það ekki.
Nokkrir gagnfræðaskólar hafa af
brýnni nauðsyn komið á fót hjá
sér verzlunardeildum síðustu ár-
in. Hagaskólinn vari fyrstur skóla
til þess, stofnaði verzlunardeild
fyrir stúlkur 1956, og ýmsir fleiri
gagnfrœðaskólar hafa svo stofn-
að líkar deildir hjá sér nú allra
síðustu árin. Tengsl gagnfræðaskól
anna annars vegar og Verzlunar-
skólans og Samvinnuskólans hins
vegar eru fremur lítil og óhag-
kvæm eins og er. Sérstaklega tel
ég fyrirkomulag inntökuprófa
Verzlunarskólans óheppilegt fyrir
bæði nemendur og starf gagn-
fræðaskólanna. Nemendurnir eru
kallaðir til prófs í Verzlunarskól-
ann strax að loknu unglingaprófi
og öðrum prófum gagnfræðaskól-
anna. Hitt er þó verra, að ekki er
tekið nægilegt tillit til þeirrar
fræðslu, sem nemendur hafa feng-
ið í gagnfræðaskólum, þegar náms
kröfur fyrsta bekkjar Verzlunar-
skólans eru ákveðnar. Hefur oft
verið undan því kvartað, að við-
fangsefni fyrsta bekkjar Verzlun-
arskólans sé of létt og nemendum
ekki hollt, hve lítils sé þar af þeim
krafizt.
Teljið þér að opinbcrir aðilar
eigi að annars þá viðbót, sem á
vantar um nægilegan fjölda verzl
unarmenntaðs fólks, eða einkaað-
ilar skuli gera það t.d .Verzlunar-
ráð, Sambandið eða kaupmanna-
samtökin?
Ég tel eðlilegt, að hið opin-
bera annist þetta. Verzlunarráðið
og sambandið reka væntanlega
sína Skóla eins og verið hefur, en
stækka þá varla að ráði frá því,
sem nú er. Sjálfsagt er að fella
menntun verzlunarfólks og þeirra,
sem annast ýmis þjónustustörf, á
eðlilegan og raunhæfan hátt inn
í fræðslukerfi þjóðarinnar. Þ.ess
vegna þanf að stofna rí'kisskóla á
iþessu sviði eða skóla, sem einstök
fræðsluhéruð kynnu að stofna.
Hvert er álit yðar á verzlunar-
deildum gagnfræðaskólanna og
kennslu í verzlunargreinum í al-
mennum skólum?
Verzlunardeildirnar hafa að
vissu marki bætt úr brýnni þörf,
og námsskrá þeirra er skynsam-
leg og hagnýt. Námstiihögun
mætti eflaust eitthvað breyta og
bæta, en einkum veita nemend-
um kost á frekara námi í tengsl-
um við gagnfræðaskólana eða í
sérstökum verzlunarskólum.
Teljið þér að unnt sé að breyta
almennum menniaskólum, eitt-
ihvað í þá átt, að þaðan geti kom-
Sð gott verzlunarfólk?
Ólíklegt er, að menntaskólun-
um verði breytt í þá átt að sinni
og tæplega eðlilegt, að svo verði.
Miklu raunhæfara er að stofna sér-
staka skóla í þessu skyni.
Teljið þér árangursríkara og
betra að mennta verzlunarmenn
í skólum, áður en þeir ákveða sér
stað í viðskiptalífinu en gera það
á eftir eins og víða er farið að
gera?
Ég tel varhugavert að binda
verzlunarnám við einangraða þætti
þessara mála. Nemendur munu í
fæstum tilfellum hafa svo fast-
ákveðið starf sitt á þessum aldri,
meðan þeir eru í skóla, að skyn-
samlegt sé að marka nám þeirra
mjög þröngu, takmörkuðu sviði.
Það hlýtur að verða árangursrík-
ara og farsælla að gefa fólki kost
á viðhótarnámi, eftir að það hefur
hlotið einhverja starfsreynslu. En
þá þarf það að halda starfi sínu
áfram að nokkru samhliða námi
og fá sín laun. Þetta hlýtur að
vera hægt, en er nokkuð vand-
leyst skipulagsatriði.
- Ilafið þér einhverja tillögu fram
að færa varðandi þetta efni al-
mcnnt?
Ég er að sjálfsögðu ekki reiðu-
húinn að gera endanlegar tillögur
um fyrirkomulag og framkvæmd
þessara mála, og sízt af öllu verður
það gert í þessu stutta rabhi. Samt
leyfi ég mér að nefna hér fáéin
atriði, sem ber að athuga. Sum
þeirra að minnsta kosti er í senn
nauðsynlegt og auðvelt að fram-
kvæma án langrar tafar.
Leggja ætti niður fyrsta bekk
Verzlunarskólans í því fbrmi, sem
hann er nú, hverfa þegar í stað
Árni Þórðarson
frá inntökuprófi í skólann, en
velja nemendur eftir prófum gagn-
fræðaskólanna, taka þá, eins og áð-
ur, að loknu unglingaprófi, en
krefjast af þeim meira starfs tvo
fyrstu vetur Verzlunarskólans en
verið hefur. Verzlunarnámið tæki
þrjú ár í stað fjögurra. Gefa
þarf verzlunardeildum gagnfræða
skólanna meiri gaum en verið
hefur, endurskoða námsefni og
kenrislúhögun og hlynna að þeim
á ýmsan hátt, t.d. að nemendur
eigi kost á að þjálfa sig í notkun
ýmissa skrifstofutækja. Stofnaðar
séu framhaldsdeildir í tungumál-
um og verzlunarfræðum fyrir þá
nemendur, er fengið hafa nægan
undirbúning þar að lútandi í gagn
fræðáskólunum. Setja þarf á stofn
hið minnsta tvo verzlunarskóla auk
framhaldsdeilda, er áður er getið,
annan í Reykjavík, hinn væntan-
lega í kaupstað utan Reykjavíkur.
Þessir skólar yrðu að sjálfsögðu
tengdir fræðslukérfinu á sama hótt
og aðrir framhaldsskólar í land-
inu. Standi á ríkinu að koma á
fót verzlunarskóla einum eða fleiri
þarf Reykjavikurborg að grípa inn
í og stofna slíkan skóla, hefði
reyndar þurft að vera búin að því.
Aukin og bætt verzlunarmennt-
un og undirbúningur undir marg-
breytileg þjónustustörf eykur fjöl
breytni í framhaldsnámi, og veitir
ekki af, þar sem því er nú of
þröngur stakkur skorinn. Rgykja-
vík hefur brýna þönf fyrir apnan
verzlunarskóla. Arangur slíkrar
sitofnunar kæmi skjótt fram í hag-
kvæmum rekstri og bættri þjón-
ustu stofnana og fyrirtækja þessa
mifcla viðs'kiptahæjar.
Ferðastyrk-
ir til U.S.A.
Menntastofnun Bandaríkjanna á
íslandi (Fulbright-stofnunin) til-
kynnir, að hún muni veita ferða-
styrki íslendingum, sem fengið
hafa inngöngu í háskóla eða aðrar
æðri menntastofnanir í Bandaríkj
unum á námstámabilinu 1967—68.
Styrkir þessir niunu nægja fyrir
ferðakostnaði frá Reykjavík til
þeirrar borgar, sem næst er við-
komandi háskóla og heim aftur.
Með umsóknum skulu fylgja af-
rit af skilríkjum fyrir því, að um
sækjanda hafi verið veitt inn-
ganga i háskóla eða æðri mennta
stofnun í Bandaríkjunum. Einnig
þarf umsækjandi að geta sýnt,
að hann geti staðið straum af
kostnaði við nám sitt og dvöl ytra.
Þá þarf umsækjandi að ganga
undir ^rstakt enskupróf á skrif-
stofu srofnunarinnar og einnig að
sýna heilbrigðisvottorð. Umsækj-
endur skulu vera íslenzkir ríkis-
borgarar.
Umsóknareyðublöð eru afhent
á skrifstofu Menntastofnunar
Framhald á bls. 11.
/
Engin bókarfregn frá umliðnu
jólaflóði vakti forvitni mina á við
fregnina um æviminningar Jónas
ar Þorbergssonar.
Æviminningar í margskonar
formi og gerð eru orðnar fyrir-
ferðarmikill þáttur í íslenzkri bóka
gerð. Þó sumt sé ágætt í þætti
þessum, er annað meira eða minna
misheppnað. Víst er um það, að
engin kynslóð þjóðarinnar hefur
haft úr jafnmiklu efni að moða til
frásagna og sú, sem nú er á efri
árum. En það er ekki vandalaust
ag fara með þetta efni, og ýmsa
meðal höfunda og ritara, hefur
nokkuð skort í dómgreind við
samningu þessara rita.
En nú kemur sá fram á ritvöll-
inn, sem á sínu manndómsskeiði
var einn ritfærasti maður þessar
ar þjóðar. Vist er um það, að eng
inn íslenzkur blaðamaður hefur i
þessari öld haft slSkt vald á tung
unni sem hann. Hjá Jóoasi Þor-
bergssjmi fór eJJt saman, óbrigðull
smekkur um orðaval og flutning,
örugg þekking á lögmálum tung
unnar, rökfesta, tiUinning, þróttur
og dirfð, samfara ágætum gáfum.
Og hvernig tekst svo þessum
manni að gera upp reikninginn
við lífið? Mér finnst það, sem þeg
ar er komið, hafa tekizt tiltakan
lega vel, og ég vil óska þess, að
honum endist líf og heilsa til þess
að ljúka þessum minningum.
Enginn fer í grafgötur um það,
í hvaða tilgangi þessi bók er
skrifuð. Hún er samin í þeim til-
gangi ag reyna að berja í „brota-
löm íslenzkra sögutengsla“ og ég
vona, að bókin megi verða þar að
einhverju liði.
Við upphaf bókarinnar kenndi
ég nokkurra vonibrigða, saknaði til-
þrifanna fornu. Hér var leikið á
annan streng. Ég viðúrkenndi þó
brátt minn misskilning. Áður en
varir er maður horfinn aftur í
löngu liðinn tíma, þekktan af
reynslu og spurn, en að hálfu
gleymdan. En tjaldi gleymskunnar
er svipt frá með örfáum setning-
um- Og á þessum tíma, tveim sííý
ustu tugum 19. aldar, gerist upp
vaxtarsaga Jónasar Þorbergssonar.
Sú satfa «*r sierkUeg bæSi að efni
og búningi. Barn að aldri missir
hann móðin' sína, og fer til vanda-
lausra. Fyrst í skjóli móðurbróður
síns en missir hann von bráðar og
verður þá fátt um skjólig hjá
vandalausu fólki, sem lifði við
kröpp kjör. Ofan á þetta bætist,
að „hvíti dauðinn" hefur hann að
herfangi. Frá barndómi til tvítugs
aldurs starfar hann sem smali,
matvinnungur, og á með naumind-
um utan á sig. Það var erfit líf.
Hann flytur bæ frá bæ, eitt ár í
stað, framtíðin er ekki björt, verst
er heilsuleysið. En kraftaverkið
gerist engu að síður. Lífsmáttur
æskumannsins ber hærra hlut i
baráttunni við vanheilsuna og þá
opnast leiðir og furðudraumar ræt
ast. Frásögn Jónasar er einlæg,
næm og laus við allan kala, en hún
snertir lesarann.
Inn í sögu sína vefur Jónas á
meistaralegan hátt frásögunum af
baráttu þeirra tíma. Hann lýkur
einum slíkum kafla á þessa leið
eftir að hafa minnzt Baldvins Ein-
arssonar, Fjölnismanna og Jóns
Siguxðssonar: „— Síðustu aldir
Jónas Þorbergsson
skiluðu aldamótakynslóðinni næg-
um sársauka. Enda risu þá upp
forystumenn I öHum greinum við
reisnarinnar og umbótabaráttunn-
ar. Aldamótakynslóðin tók við fá-
tæku landi og mifclum þjóðar-
sársauka og hún skilaði miklu
verki.
Það er þjóðarsársaukinn, sem
kallar stórmennin fram. VelsæJd
inni fylgja haettur makræðis og!
síngirni. Megi guð veita hverri
kynslóð nægan sársauka yfir ó-
leystum nytjaverkum og háleit
stefnumörk".
Bréf til sonar míns er athygHs-
vert bókarheiti. Það gefur nokkuð
til kynna í hvaða tilgangi bókin er
skrifuð. Og hún er þann veg skrif-
uð, að hún á að geta náð sínum til-
gangi, ef rétt er á haldið. Eg
legg til að kennarar unglinga í
þessu landi og aðrir æskulýðsleið-
togar taki Bréf til sonar míns í
sína þjónustu.
Mikið er nú á dögum talað um
staðfest djúp á milli kynslóðanna
í landinu og að nauðsyn á því að
brúa það djúp sé meiri en rúfckru
sinni fyrr. Við þá bylti<jg>i í þjóð-
lífinu, sem staðið heíur s**an um
aldamót hefur margt ger.ejð úr
skorðum og ýmis sannirdi glatazt.
Það væri vel ef bægt v^ri oð ryfja
upp eittþvað þeim. Þa.ð Jítur út
fyrir að þ.-ótfn 'Ml í hieinni vei-
3æld C3 HkJeg? gerir hún þaö, en
s&mt serr. áður. Ættum við ekki
að reyna 3ð æskunni í skim
ing ura það. hvaS hir.r. Hfsreyndi
öMurgur ir.'-inar, þegr.r hann <al
ar um hæ^ hætrir, sem vels'æid-
intii geic. fyirt.
I
Bjwa RarahSsscu.