Alþýðublaðið - 05.12.1984, Blaðsíða 4

4
Hvað vill félagshyggjufólk?
Margir flokkar — ein stefna?
Hvað vill félagshyggjufólk? var spurt á ráðstefnu félagshyggju-
manna, sem efnt var til laugardaginn 17. nóvember á Hótel Borg.
Ráðstefna þessi var haldin í framhaldi af fundi þessara sömu aðila
í Gerðubergi fyrir skömmu þar sem rœtt var um velferðarþjóðfélag-
ið. Áfundinum á Hótel Borg voru haldin fjögur framsöguerindi. Þau
fluttu, Margrét Björnsdóttir, Stefán Benediktsson, Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir og Guðmundur Árni Stefánsson. Að afloknum raeðum
þessara fjögurra fóru fram líflegar almennar umrœður um stöðu
félagshyggjufólks og stefnu þess. Flestir rœðumanna lögðu áherslu
á mikilvœgi þess að félagshyggjuöflin í þjóðfélaginu tœkju sam-
an höndum gegn árás frjálshyggjuaflanna íþjóðfélaginu.
Hér á eftir fer framsögurerindi Guðmundar Árna Stefánssonar á
umrœddum fundi.
Góöir fundarmenn.
Hvað vill félagshyggjufólk?
Spurning dagsins. Eins mætti
spyrja: Hver er þessi félagshyggja,
hvar er allt þetta fólk sem aðhyllist
samhjálp og samvinnu fjöldans?
Og bæta má við spurningum á borð
við þessar: Hvers vegna á félags-
hyggjan jafn erfitt uppdráttar og
raun ber vitni? Af hverju eru póli-
tísk völd félagshyggjuaflanna ekki
miklum mun meiri en raunveruleik-
inn segir til um? Af hverju er félags-
hyggjan í vörn?
Guðmundur Árni Stefánsson, rit-
stjóri, lagði áherslu á nauðsyn auk-
innar samvinnu félagshyggjuafl-
anna.
Spurningarnar eru margar. Svör-
in mörg. A sama hátt og aörir þeir
er reifaö hafa þessi mál hér á und-
an, mun ég reyna að draga fram
nokkrar tillögur að svörum —
fjalla um þessi mál vitt og breitt.
Ég vil taka það fram að hér er ég
ekki að tala fyrir hönd annarraen
sjálfs mín. Víst eiga þau viðhorf,
sem ég mun lýsa hér á eftir, drjúgan
stuðning í þeim stjórnmálaflokki er
ég tilheyri, en allar þær skoðanir
sem ég viðra hér eru eftir sem áður
á minn reikning.
Fjölmiðlar og áróður
í fjölmiðlaþjóðfélagi nútímans
vekur sá mesta athygli er hrópar
mest og hæst. Að vísu er sú athygli
oft mjög tímabundin, og hávaðinn
einn og umbúnaðurinn, fremur en
kjarnaatriði, ekki til þess fallnir að
kveikja varanlegan áhuga fólks,
nægir ekki til að vinna áhuga fólks
til Iengri tíma. Því hins vegar er
stundum haldið fram að nútíma-
manneskja sé svo mötuð af alls
kyns áróðri, að ef klisjurnar oft
innihaldsrýrar og villandi, séu end-
urteknar nógu oft, þá fari fólk að
trúa þeim og lifa með þeim sem
sjálfsögðum hlut. Ekki verður
framhjá því litið að árásir ýmissa
afla, á það velferðarþjóðfélag, sem
upp hefur verið byggt hér á landi
hægt og bítandi í gegnum fleiri ára-
tugi, hafa fengið sterkt kastljós at-
hyglinnar í fjölmiðlum. Hamrað
hefur verið á nótum einstaklings-
hyggjunnar, „hver er sjálfum sér
næstur“ — „látum markaðinn ráða
ferðinni" — „frelsi hér og frelsi þar,
frelsi alls staðar“. Þetta eru dæmi
um nokkur þau stef, þau viðlög,
sem ákveðnir aðilar kyrja með stig-
hækkandi raddstyrk og hávaða. Og
Margrét Björnsdóttir velti því fyrir
sér hvort ólík afstaða vinstri flokk-
anna til utanríkismála stœði í vegi
fyrir auknu samstarfi þeirra.
áróðurinn, endurtekinn hróp —
síga inn í vitund fólks.
Unnendur frjálshyggju og mark-
aðshyggju hafa gjarnan viljað stilla
málum þannig upp, að þeir unni
frelsinu heitar en nokkrir aðrir, en
félagshyggjufólk vilji troða á rétti
fólks til sköpunar og afkasta með
því að færa þjóðfqlagið í kerfi
meðalmennsku sem virki Ietjandi á
framsókn, dirfsku og áræði þjóð-
félagsþegnanna. Með málflutningi
af þessu tagi og í krafti sterkrar fjöl-
miðlastöðu hefur frjálshyggju-
postulum tekist að nokkru Ieyti að
koma þeim hugmyndum á fram-
færi við fólk, að þeir séu hinir einu
sönnu málsvarar framfara og breyt-
inga í þjóðfélaginu á sama tíma og
félagshyggjuöflin halda dauða
haldi í gömu! og úrelt kerfi.
Víst verðum við félagshyggju-
menn að skoða málefnagrundvöll
okkar og framsetningu á gagnrýnin
hátt. Það er engin tilviljun að frjáls-
hyggjuöflunum hefur vaxið fiskur
um hrygg. Ástæður fyrir því eru
margvíslegar og m.a. þær sem hér
hefur áður verið drepið á, áróðurs-
máttur þeirra og hávaði. En sú skýr-
ing ein nægir ekki. Spurningin er
hvort félagshyggjuöflunum hefur
mistekist að koma sjónarmiðum
sínum á framfæri á skýran og grein-
argóðan hátt og einnig hitt hvort
íhaldssemin á það sem fyrir er, ótti
við eðlilegar breytingar með breytt-
um tímum og aðstæðum, hafi ekki
orðið til þess að veikja stöðu þeirra
er virða samvinnu og samhjálp
þegnanna.
Vitanlega er sá maður ófrjáls,
sem ekki nýtur efnalegs öryggis og
þarf að hafa eilífar áhyggjur af af-
komu sinni frá degi til dags. Óttinn
um framtíðina er helsi. Sá sem ekki
Rœða Guð-
mundar Arna
Stefánssonar á
fundi félags-
hyggjufólks fyrir
skömmu, þar
sem spurt var:
Hvað vill félags-
hyggjufólk.
sér fram á að geta framfleytt sér og
sínum hefur ekkert svigrúm til að
njóta þess frelsis sem þjóðfélagið
býður upp á. Fátækur maður er
fangi. Svangur maður og hungrað-
ur hefur ekki áhuga á málfrelsi eða
lýðræði; hann vill borða. Grund-
vallaratriðið er því að allir þjóðfé-
lagsþegnar njóti þeirra mannrétt-
inda, að geta haft ofan í sig og á og
njóta þeirra efnislegu gæða sem
þjóðfélagið býður upp á á sama
hátt og aðrir. Félagshyggjan byggir
á því að tryggja afkomuöryggi fólks
— jafna út þjóðarverðmætum,
þannig að virtur sé réttur allra til að
lifa mannsæmandi lífi.
Skipting auðsins
Öll stjórnmál snúast að miklu
leyti um framleiðslu og skiptingu
auðs. íslenskt þjóðfélag og gerð ís-
lensks efnahagslífs byggir ekki á
jafnrétti og réttlátri skiptingu arðs-
ins. Ekki síður hafa völd mjög safn-
ast á fárra hendur. En grundvallar-
atriðið er að þjóðfélag félagshyggj-
unnar er reist á frelsi einstaklingsins
og lýðræðislegum samskiptum
manna, þar sem allir njóta jafn-
réttis við að móta líf sitt og lífs-
gengi, umhverfi og vinnustað. Frelsi
einstaklingsins á að hvíla á efna-
hagslegu og félagslegu öryggi, því
án þess er enginn og verður enginn
frjáls.
En ekki er ástæða til að fara
nákvæmlega út í þessa sálma.
Grundvallargerð þjóðfélags okkar
og efnisleg markmið félagshyggju-
aflanna voru til umfjöllunar á ráð-
stefnu, sem þeir hinir sömu aðilar
og hér eru samankomnir, stóðu fyr-
ir í Gerðurbergi fyrir nokkrum
mánuðum. Hitt þótti mér nauðsyn-
legt að draga fram nokkur þau
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir fjall-
aði um félagshyggju andspœnis
auðhyggju.
meginstef er félagshyggjan byggir á,
áður en ég lít nánar á vettvarig bar-
áttunnarhér á landi.þau tæki sem
félagshyggjufólk hefur undir hönd-
um í baráttu sinni fyrir breyttu
þjóðfélagi — í baráttunni fyrir
þjóðfélagi jöfnuðar, samvinnu og
samhjálpar þegnanna.
Yfirskrift hugleiðinga minna hér,
er „Margir fiokkar — ein stefna?
Það heiti skýrir sig að verulegu leyti
sjálft. Mig Iangar til að velta dálítið
vöngum yfir ástæðum þess að
félagshyggjuöflin hér á landi eru
jafntvístruð og sundurslitin í hinni
pólitísku baráttu fyrir jafnrétti og
bræðralagi — fyrir félagshyggju —
og raun ber vitni. Einnig hyggst ég
fara nokkrum orðum um hugsan-
legar leiðir, til að bæta úr því
ástandi; aðferðir sem kunni að
sameina kraftana í ríkara mæli en
verið hefur.
Lengst af höfum við íslendingar
búið við fjórflokkakerfi. í dag heita
þessir flokkar fjórir, Alþýðuflokk-
ur, Alþýðubandalag, Framsóknar-
flokkur og Sjálfstæðisflokkur.
Raunar hafa þrír hinir síðarnefndu
orðið til úr öðrum flokkum, eða
borið önnur nöfn hér á árum áður
í aðalatriðum hefur þó þessi skipt-
ing verið glögg, hvort heldur Al-
þýðubandalagið hefur heitið Sósíal-
istaflokkur eða Alþýðubandalag,
Sjálfstæðisflokkurinn, íhalds-
flokkurinn eða eitthvað annað.
Þetta fjórflokkakerfi hefur staðið
að mestu óbreytt um áratugaskeið,
þótt oft á tiðum hafi til orðið flokk-
ar eða samtök utan þeirra og boðið
fram í kosningum. Óftast hafa þau
samtök litlu áorkað og haft lítil
áhrif. Frá því eru þó undantekning-
ar. Ef aðeins er litið til síðustu ára,
þá koma upp í hugann pólitísk
Stefán Benediktsson rœddi félags-
hyggjuna og Bandalag jafnaðar-
manna.
hreyfiöfl eins og Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna, sem settu
sterkan svip á íslensk stjórnmál um
nokkurra ára skeið, aðallega þó á
árunum 1971 — 1974. í síðustu
kosningum komu fram tvö ný fram-
boð til viðbótar við fjórflokkana,
Bandalag jafnaðarmanna og Sam-
tök um kvennalista. Þessi nýju
framboð náðu umtalsverðu fylgi og
samkvæmt skoðanakönnun virðast
þau hafa náð allnokkurri rótfestu.
Óumdeilanlega eru þau þessi tvö
nýju framboð byggð á grunni jöfn-
uðar og félagshyggju og enda er
óhætt að fullyrða að kjörfylgi þess-
ara samtaka í síðustu kosningum
kom að langmestu leyti úr röðum
félagshyggjufólks; þau tóku með
öðrum orðum fylgi frá þeim félags-
hyggjuflokkum sem fyrir voru.
Stefnuskrá Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags byggja á félags-
hyggju og störf þeirra í áranna rás
hafa undirstrikað enn frekar þá
skilgreiningu. Innar Framsóknar-
flokksins er sömuleiðis að finna
sterka tilhneiginu fyrir félagshyggj-
unni. Sú hlið flokksins snýr þó ekki
upp um þessar mundir. í núverandi
stjórnarsamstarfi, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks á
Matvara
, . .
T~~* . J
VERSWNAimÐSIÖÐ HAFNARFHtÐI