Tíminn - 27.06.1967, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGUR 27. júní 1967 "
Útgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstj.skrifstofur t Eddu
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr 105.00 á mán innanlands. — t
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Álbræðslan í Straums-
vík og atvinnumálm
Eins og nýlega hefur verið skýrt frá í blaðinu og
útvarpsfréttum, vinna nú um 220 manns við álfram-
kvæmdir í Straumsvík, þar af um 190 íslendingar. Líklegt
er talið, að bætt verði við nokkrum tugum manna síðar
á árinu.
Þegar álbræðslan verður tekin til fullra starfa, en
það verður ekki fyrr en eftir nokkur ár, munu vinna við
hana í kringum 500 manns.
Þessar tölur gefa ljóst til kynna, að álbræðslan leysir
ekki þann vanda, sem hlotizt heftir af stefnu ríkisstjórnar-
/innar í banka- og efnahagsmálum. Þau iðnfyrirtæki, sem
þegar hafa lagzt niður, veittu á sínum tíma margfallt
fleira 'fólki atvinnu en nemur tölu þeirra, sem nú vinna
við álbræðsluna. Þessu til viðbótar hafa svo mörg fyrir-
tæki fækkað starfsfólki vegna samdráttarstefnunnar. Ál-
bræðslan veitir því ekki nema litlu broti af því fólki
atvinnu, sem hefur misst hana sökum samdráttarstefn-
unnar.
Þegar þess er gætt, að ekki munu nema 500 manns
vinna við álbræðsluna, þegar hún er tekin til starfa, sézt
það bezt, að hún mun lítið bæta úr hinni vaxandi atvinnu-
þörf, sem hér verður í framtíðinni. Það myndu ný stór-
iðnfyrirtæki ekki heldur gera. Stóriðjunni fylgir sívaxandi
sjálfvirkni og því þarf hún yfirleitt á ótrúlega litlum
mannafla að halda.
Þótt stóriðja geti aukizt nér eitthvað, má ekki treysta
á, að hún verði stór atvinnuveitandi. í þeim efnum gegna
hinar minni iðngreinar miklu stærra hlutverki. Þess
vegna er það algerlega rangt viðhorf, sem hefur einkennt
stefnu núverandi stjórnarflokka, að óhætt sé að þrengja
að þeim atvinnugreinum, sem fyrir eru, með allskonar
samdráttaraðgerðum, því að það fólk, sem missir við
það atvinnu, geti fengið vinnu hjá álbiræðslunni í Straums-
vík. Það mun reynast flestum lítil raunabót.
Þess vegna verður ríkisstjórnm að hætta samdráttar-
aðgerðunum gegn íslenzkum fyrirtækjum, en stuðla í
staðinn að heilbrigðum vexti þeirra og eflingu nýrra
iðngreina. Að öðrum kosti stefnir ríkisstjórnin beint að
því að bjóða atvinnuleysinu heim.
Ráðherramir semja
Undanfarna daga hafa ráðheirar stjórnarflokkanna
setið á fundum og samið um áframhaldandi stjórnar-
samstarf. Þeir samningum er nú svo langt komið, að
búið er að kveðja saman miðstjórnarfundi í flokkunum
í þessari viku, en þar á að segja já og amen við
því, sem ráðherrarnir eru búnir að koma séi saman um.
Aðalatriðið í samkomulagi þeirra mun vera það, að
engar mannabreytingar skuli verða í ríkisstjórninni. Ráð-
herrarnir skulu allir halda áfram, þótt að sumir þeirra
hlytu óneitanlega litla trausyfirlýsingu í kosníngunum.
Ekkert munu ráðherrarnir hafa samið um, hvað gert
skuii i efnahagsmálunum eftir 1. nóv., þegar verðstöðvun
arlögin falla úr gildi. Það varð að ganga fyrir að semja
um ráöherrastólana.
TÍMINN________________________________9
VIÐTAL VIÐ EINAR FREY:
Ekki má blanda saman
leiklist og péiitik
Þótt sérhver einstaklingur hafi sína sjálfstæðu skoðun, má hann ekki blanda
saman leiklist og póiitík í starfi sínu fyrir leikfélögin, segir Einar í samtalinu.
Vetrarstarfsemi leikfélaganna
í dreifbýlinu er lokið fyrir
nokkru að þessu sinni. Einar
Freyr rithöfundur er í hópi
þeirra manna, sem einna lengst
og mest hafa unnið að þeim
málum, og hefxu- blaðið því ný-
lega rætt við hann og spurt
hann frétta úr starfinu.
— Hefur mikið verið að gera
á leikárinu?
— Já, í meira lagi.
— Og hefurðu verið víða í vet-
ur?
— Ég var bæði á Austfjörðum
og Vestfjörðum og líka í Húnfa^
vatnssýslunni. Á Fáskrúðsfirði
sefcti ég á svið Mann og konu,
en Delerium búbónis á Patreks
firði. í Ásbyrgi við Miðfjörð var
það Orrustan á Hálogalandi. Ég
sá líka um árshátíð Reykjaskóla,
auk ýmissa annarra smærri verk-
efna-
— Hviaið ertu búinn að starfa
lengi sem leikstjóri?
— í rúm tíu ár. Ég byrjaði
haustið 1956.
— Hvað hefurðu sefct á svið
mörg leikrit í það heila?
— Eitthvað milli 40 og 50, ef
ég tel einiþátfcumgana með heil-
bvöldsleikritunum.
— Hvernig líkar þér starfið?
— Ágætlega. Það getur reynt
á þolrifin, en því meira erfiði,
því ánægjulegra, ef sýningin
tekst vel.
— Hvað myindurðu vilja segja
okkur um leikstarfseminfi'?
— Ja, það er ekki úr vegi,
svona rétt eftir kosningar, að
minna stjórinmálamennina á það,
.að leikstarfsemin er algerlega ó-
pólitísk.
— Hefur borið á pólitík hjá
leikfélögunum?
— Nei, yfirleitt ekki, sem bet-
ur fer. í leikfélagi starfar fólk á
ólíkum aldri og úr flestum stjórn
mállaflokkum. Þetta fólk kemur
saman til að vinna að leiklistar-
málum. Það er nauðsynlegt fyrir
leikstarfsemina að þessum mál-
uim sé ekki blandað saman, þó
fólk geti haft sínar skoðanir. Ég
vonia að menn skilji hvað ég á
við með pólitík í þessu sambandi.
í fyrra vann ég fyrir leikfélag
þar sem saman var komið fólk
úr öllum stjórnmálaflokkunum
nema Þjóðvörn. Meðan á leik-
æfingunum stóð datt engum í
hug að ræðia um skoðun sína á
stjórnmálum, hvað þá heldur að
skiptlaist á pólitískum skeytum.
Engum datt heldur í hug að
reyna að „briliera“ í leiklistinni
með það í huga að veiða atkvæði
til að komast á þing. Þarna hugs
aði fólkið fyrst og fremst um
það, að koma upp góðri leiksýn-
imgu fyrir plássið sitt. Já, þama
verkaði leikstarfsemin sem alger
hvíld, eða skjólgarður fyrir öll-
um pólitískum næðingum. Ég
álít að slikt sé mjög heilsusam
legt fyrir fólkið og aút andlegt
líf á þessum stöðum. Þama lærir
fólk smám saman bö sýna um-
burðarlyndi bæði í trúarlegum
og pólitískum efnum sein og á
öðruro sviðuro. Ég er viss uro að
þetta er þroskandi og hefur mik
ið gildi fyrir fólkið. Af eitthvað
milli 25 og 30 stöðum þar sem
Einar Freyr
ég hef sfcarfað, hefur aðeins á
2 stöðum verið blandað saman
pólitík og leiklist til mikillar
bölvunar fyrir eUa aðila. Tvo
staði aðra hef ég að vísu grunaða,
en engar sannanir fyrir því að
um stjómmál hafi verið að ræða.
Sumir fréttamenn og ýmsir
',,fínir“ aðilar í Reykjavík hegðla
sér oft mjög bjánalega gagnvart
fróttum af leiksýningum og
öðru starfi íólksins úti á landi.
En auðvelt er að sjá, að sumt
af því stafar af öfund. Það er
vissulegb kominn tími til að fólk-
ið úti á landi fái að vera í friði
með sín leikfélög, og starfsemi
þessi fái að njóta sannmælis.
— Hefurðu orðið var við góða
leikhæfileika hjá fólkinu úti á
landi?
— Já svo sannariegla hef ég
orðið var við hæfileikafólk. í
dreifbýlinu er ekki síður að finna
hæfileikafólk en í fjölbýlinu, og
með allri virðingu fyrir hinum
„lærðu“ leikumm, þá finnst mér
leikur áhugafólksins vera mjög
oft sannari og látlausari. Þetta
fer lífca eftir ýmsum kringum
stæðum þar eins og hér ,auð-
viteð.
— Hafa ekki verið stofnuð ný
leikfólög síðan þú byrjaðir þetta
starf?
— Jú, nokkur, og ég vil ein-
dregið benda á þá nauðsyn, að
stjómir leikfélaganna hafi áhrif
í þá átt, að í leikfélögin gangi
og starfi venjulegt, heilbrigt og
heiðarlegt fólk. Þetta etriði þarf
kannski nánari skýringar við, en
ég sleppi þeim. Hinsvegar geri
óg ráð fyrir því að margt af
því fólki sem nú stundar leiklist
viti við hvað er átt. Þótt mikill
meirihluti þess fólks sem starf
ar að leiklistarmálum í dreifbýl
inu sé heilbrigt og heiðarlegt
fólk, er samt rétt að öaka þetta
fram ef ske kynni að einhvers
staðar úti á landi, vildi áhuga
fólk stofna nýtt leikfélag.
— Finnst þér aðbúnaður leik
félaganna í félagsheimilunum
hafa lagazt ■ þessi 10 ár sem þú
hefur starfað?
— Eftir að Félagsheimilasjóð-
ur tók upp samvinnu við Banda
lag ísienzkra leikfélaga um gerð
og útbúnað leiksviða i félags-
heimilunum varð stóram breytt
til batnaðar í þeirn efnum. Hins-
vegar er það svo, að Félagsheiin
ilasjóður hefur ebki getað stað
ið við þau fyrirheit um fjárfra.m
lög eins og upphaflega var áætl
að og mun hann nú eiga ógreidd
framlög til félagsheimilanrn. svo
að tugum milljóna skiptir, en
einmitt þetta hefur komið harð
ast niður á tæknilegum leiksviðs
útbúnaði félagsheimilanna, svo
og skorti á leiktjaldageymslum,
én lei'ktjöld og ýmsir muinir að
verðmætum svo að skiptir tug-
um þúsundii eyðileggjast á
hverju ári af geymsluleysi, þótt
aukið geymslupláss þurfi ekki að
auka byggingarkostnað félags-
neimilanna að neinum veruleg
um mun.
— Leikfélögin fá styrki til að
greiða leikstjóra, er ekki svo?
— Jú, en rétt er að taka fram,
að leikfélag sem nýtur ríkis-
styrks á rétt á að fá allt að 50%
rekstrarfé til viðbótair frá bæj-
ar eða sveitarfélaginu. Hinsvegar
mun vera nokkur brögð að því
að viðkomandi sveitarfélag
bregðist þessari skyldu sinni að
styrkjia leikfélagið til móts við
ríkissityrkframlagið-
— Er ekki veittur ríflegur
styrkur ef um íslenzkt leikrit er
að ræða?
— Jú ný íslenzk leikrit eru
styrkt aukalega. Ef stjórn leik-
félags úti á landi ásamt lærðum
eða reyndum leikstjóra fellst á
að taka til sýningar nýtt, íslenzkt
leikrit og vinna það á sviðinu
eðia breyta eftir þörfum og
reynslu, þá er vissulega verið að
vinna merkilegt starf í þágu is-
lenzkrar menningar. En til slíkra
hluta þarf nauðsynlegan undir-
búniing og fyrirhyggju, ef vel á
að takast. Leikfélögin úti á landi
ættu að geta haft áhrif á þróun
íslenzkreir leikritunar. En menn
skulu varast allan barnaskap í
þessum málum. Það er hættulegt
að líta á leikritun og leiklist
sem eitthvert barnaleikfang eins
og mörgum hættix við að gera
hér í borginni. Mjög gott væri
það, ef samvinna tekst með höf
undi og leikstjória um að vinna
ný íslenzk leikrit.
— Hvað álítur þú að rnuni hafa
mesta þýðingu fyrir leikfélögin
um þessar mundir?
— Það er vissulega þýðingar-
mikið að njóta ríflegra styrkja
svo að leikfélögin geti haldið
uppi listrænni leikstarfsemi
áhugamannia. En jafnvel þótt leik
félögin búi við fjárhagslegt
öryggi þurfa þau að leita að-
stoðar við öflun flestra þeirra
hluta sem leikstarfsemi þarf á
að halda, hvort heldur er um
að ræðia verkefni, leikstjórn,
efni til leiksviðsútbúnaðar eða
annarra slíkra hlufca, sem ekki er
hægt að fá heima fyrir. Þess
vegna tel ég höfuðnauðsyn að
tryggja Bandalagi ísl. leikféliaga
rekstrarfé í þessu skyni. BÍL
(Bamdalag íslenzkra leikfélaga)
þyrfti að geta haft 3—5 fastráðna
leikstjóra á sínum vegum yfir
vetrarmánuðina, auk þess væri
æskilegt, að það gæti styrkt
fjárhagslega þá rithöfundia, sem
liefðu hug á að stmja Jeikrit meö
starfsemi áhugafélaganna fyrir
augum-