Alþýðublaðið - 14.04.1987, Síða 11

Þriðjudagur 14. apríl 1987
11
Jóhann Sigurðardóttir:
Umbætur í málefnum aldraðra
Mikið verk er fram-
undan til að tryggja
betur afkomuöryggi
og aðbúnað aldraðra.
Sérstaklega vil ég þar
nefna húsnæðis- og
vistunarmál aldraðra,
svo og lífeyrismál.
Vistunarmál aldraðra
Alvarlegt ástand ríkir í vistunar-
málum, því nú eru 2500 aldraðir á
biðlista eftir vistrými. Það er at-
hyglisvert að hér á landi eru vist-
rými hlutfallslega fleiri en í ná-
grannalöndunum. Má þar nefna að
fyrir nokkrum árum var vistrými og
íbúðir fyrir aldraða á hverja 1000
íbúa í Danmörku 66.8, Bretlandi
18.5, Svíþjóð 46.9, Noregi 26.9 en á
íslandi voru vistrými 84.2 á hverja
1000 íbúa. í þessum löndum hefur
verið byggð upp fjölþætt þjónusta
fyrir aldraða sjúka í heimahúsum
sem minnkað hefur þörfina fyrir
vistrými. Þessa leið er nauðsynlegt
að fara hér á landi í mun meira mæli
en nú er gert.
Heimaþjónusta og
heimahjúkrun
Grundvallaratriðið í aðbúnaði
aldraðra á að vera að þeir hafi val á
efri árum, og að öldruðum verði
eins og kostur er búin aðstaða til að
dvelja sem lengst i heimahúsum ef
þeir svo óska. Til þess að svo megi
vera þarf ríki og sveitarfélög að gera
skipulegt átak til að byggja betur
upp heimilisþjónustu og heima-
hjúkrun sem aldraðir eigi jafnframt
kost á sem kvöld-, nætur- og helgar-
þjónustu þurfi þeir þess með. Til að
raunhæft sé að ætla að hægt verði
að koma góðu skipulagi á þessi
mál, þá er brýnt að bæta verulega
kjör þeirra sem sinna heimahjúkr-
un og heimilisþjónustu, en það eru
einkum léleg kjör þessa fólks, sem
hafa orðið þess valdandi að mikill
skortur er á fólki í þessi störf.
Ráðamenn geta velt því fyrir sér
hvort ekki sé skynsamlegra að bæta
kjör þessa fólks, þannig að hægt sé
að koma á fjölþættri heimahjúkrun
og heimilisþjónustu fyrir aldraða,
sem í senn gefur öldruðum val um
að dvelja í heimahúsum og dregur
úr þörf fyrir dýr vistrými á stofnun-
um aldraðra.
Einnig er brýnt að gefa öldruðum
kost á hentugum íbúðum með hóf-
legum kjörum og er það sannfær-
ing mín að kaupleiguíbúðir sem við
Alþýðuflokksmenn viljum að verði
að veruleika komi vel til móts við
þarfir aldraðra í þessu efni.
Lífeyrir ekki undir
lágmarkslaunum
Mikið vantar enn á að afkomuör-
yggi aldraðra sé tryggt. Enn búa
9000 aldraðir eða 40% 67 ára og
eldri við þau kjör að hafa einungis
lífeyri almannatrygginga sér til
framfærslu. Við jafnaðarmenn
viljum breyta þessu og tryggja að
lífeyrir aldraðra verði aldrei undir
lágmarkslaunum. Margt af þessu
fólki býr í leiguhúsnæði þar sem
50—75% af lífeyri þeirra fer í húsa-
leigu.
Þegar um slíkan lágtekjuhóp er
að ræða, sem býr við slíkar hús-
næðisaðstæður, verður að huga að
þvi hvort ekki sé nauðsynlegt að
koma á húsaleigustyrkjum eins og
viða er hjá okkar nágrannaþjóðum.
9000 aldraðir utan
lífeyrissjóða
Margir sem komnir eru á efri ár
þekkja vel baráttu Alþýðuflokksins
á sínum tima fyrir því að koma á al-
mannatryggingalöggjöfinni. Nú
viljum við koma á einum lífeyris-
sjóði fyrir alla landsmenn, því það
er óviðunandi að búa lengur við
það óréttlæti sem ríkir í lífeyrismál-
um. í dag eru um 6600 konur 67 ára
og eldri utan lífeyrissjóða og um
2300 karlar. Heimavinnandi fólk
hefur hingað til ekki haft lífeyris-
réttindi, en tillaga okkar Alþýðu-
flokksmanna um að tryggja heima-
vinnandi fólki lífeyrisréttindi var
samþykkt nýlega á Alþingi og mun-
um við fylgja því fast eftir að hún
komist til framkvæmda.
Það er líka smánarblettur á okk-
ar tryggingalöggjöf að margir aldr-
aðir þurfi að búa við það að hafa
aðeins frá 3800 til 4500 krónur á
mánuði frá Tryggingastofnun ríkis-
ins þegar þeir vistast á dvalar- eða
hjúkrunarheimilum. Þessu þarf að
breyta og tvöfalda þessa upphæð
fyrir öryrkja og aldraða sem dvelj-
ast á vistheimilum og hjúkrunar-
eða sjúkradeildum.
Að auki má benda á annað sem
þarf að lagfæra. Lífeyrisgreiðslur
aldraðra úr lífeyrissjóði — þ.e.
þeirra sem dvelja á dvalarheimilum
og almennum vistdeildum elliheim-
ila — renna í vistgjöld. En þegar
aldraðir vistast á sjúkradeildir fá
þeir lífeyrisgreiðslurnar óskertar.
Það segir sig sjálft að lífeyrir
aldraðra kemur þeim að meiri not-
um meðan þeir dvelja á dvalar-
heimilum en þegar heilsan versnar
og þeir þurfa að leggjast á sjúkra-
deild.
Stjórnmálabaráttan á alþjóða-
vísu snýst um það hvernig við ætl-
um að leysa þau vandamál sem
mannkynið allt stendur frammi fyr-
ir. Hún snýst um það hvort við vilj-
um hungur eða hagsæld, öryggi eða
misrétti, strið eða frið.
Auðvitað viljum við öll að friður
ríki og að sjálfsögð mannréttindi
svo sem lýðræði og öryggi allra séu
tryggð en hvernig getum við náð
þessum markmiðum?
Valið stendur á milli þriggja meg-
inkosta, en þeir eru: kommúnismi,
kapítalismi og jafnaðarstefnan.
Margir menn létu á sínum tíma
blekkjast af fagurgala þeirra sem
ákafast boðuðu kommúnismann —
en þeir urðu fyrir sárum vonbrigð-
um. í skjóli þess að ríkið og öreig-
arnir væru eitt, börðust kommún-
Aldraðir fái eins og aðrir
ekkju- og ekkilsbœtur
Ýmislegt fleira má nefna sem Iag-
færa þarf í tryggingarlöggjöfinni.
Vil ég nefna þar tvö mál, sem Al-
þýðuflokkurinn hefur lagt frarn
frumvörp um á Alþingi.
í fyrsta lagi að heimilisuppbót til
aldraðra skerðist ekki þó börn und-
ir 18 ára séu á heimilinu, eins og nú
er.
í öðru lagi að aldraðir fái ekkju-
istar fyrir einokun ríkisins á efna-
hagsstarfseminni allri. Um leið
börðust þeir fyrir sömu einokun á
efnahagslegu og pólitísku valdi.
Þjóðfélög sem byggja á þessari
stefnu samrýmast ekki Iýðræði og
frelsi og geta aldrei gert, því þeim er
haldið saman með valdbeitingu.
Þau eru hættuleg heimsfriðnum
einfaldlega vegna þess að þau
byggja á ofbeldi og mannréttindi
eru þar fótum troðin. Þeim hefur
líka mistekist hrapalega að leysa
efnahagsvandann.
Alþýðubandalagið er fast í þess-
ari hugmynd um að miðstýra fólki.
Hugmynd sem er í hrópandi ósam-
ræmi við stefnu jafnaðarmanna.
Frjálshyggjumenn og íhalds-
menn sem löngum hafa myndað
og ekkilsbætur þegar maki fellur
frá. Það er aldeilis fráleitt, eins og
nú er, að aldraðir séu þeir einu sem
ekki fái þessar bætur, sem eru um
50 þúsund krónur við fráfall maka,
og til viðbótar 70 þúsund krónur ef
börn eru á framfæri. Hér er um að
ræða mikið misrétti í tryggingar-
löggjöfinni. Markmið trygginga-
kerfisins er fyrst og fremst jöfnun
lífskjara, einkum að tryggja öryggi
þeirra sem höllum fæti standa.
Skyldur þess eru ekki síst að veita
öldruðum afkomuöryggi. Með
þetta markmið tryggingakerfisins í
huga er fráleitt að synja öldruðum
um ekkju- og ekkilsbætur. Þessar
bætur eru veittar óháð tekjum.
Tekjujöfnun tryggingakerfisins
með ekkils- og ekkjubótum getur
því birst í þeirri mynd að hátekju-
maðurinn með 100 þúsund krónur í
launatekjur á mánuði getur fengið
úr tryggingakerfinu allt að 120 þús-
und krónur við fráfall maka en elli-
lífeyrisþeginn, sem einungis hefur
sér til framfærslu lífeyri almanna-
trygginga, fær aftur á móti engar
ekkju- eða ekkilsbætur við lát
maka.
Hlutastörf fyrir aldraða
í atvinnumálum aldraðra er
nauðsynlegt að aldraðir hafi val um
það sjálfir hvenær þeir hætta störf-
, kosningabandalagið Sjálfstæðis-
flokk, eiga það yfirleitt sameigin-
legt að telja markaðskerfið hina
einu réttu lausn á skipulagi og
framkvæmd efnahagsmála. Mark-
aðurinn á einn að ráða framleiðslu
og dreifingu lífsgæðanna en vel-
ferðarkerfi mega hvergi koma þar
nærri. Þessir boðberar auðhyggj-
unnar hatast út í hvers konar velferð
á þeirri forsendu að hún eyðileggi
virkni markaðarins. Þeir boða
„báknið burt“ því ríkið sé svo dýrt
í rekstri og auki því skattheimtuna.
Þar af leiðandi hljóti að draga úr
hagvexti.
Þetta er rangt. Ég leyfi mér að
taka dæmi máli mínu til stuðnings.
Umsvif ríkisins eru oftast mæld
,sem hlutfall ríkisútgjalda af þjóð-
artekjum. í velferðarríkjunum
Noregi og Svíþjóð, þar' sem stefna
jafnaðarmanna hefur fengið að
ráða ferðinni, er þetta hlutfall einna
hæst í heiminum. í Noregi er það
yfir 50 af hundraði en um 60 af
hundraði í Svíþjóð.
Og hvernig hefur nú farið um
um á vinnumarkaðnum. í því sam-
bandi er brýnt að skipuleggja hluta-
störf á vinnumarkaðnum fyrir þá
sem vilja minnka við sig vinnu.
Einnig er brýnt að skipuleggja verk-
og endurmenntun fyrir fullorðna til
að gefa öllum tækifæri til að takast
á við ný og breytt störf á vinnu-
markaðnum ekki síst með tilliti til
tæknivæðingar í atvinnulífinu.
Sköpum öldruðum
skilyrði til að lifa sitt
œvikvöld með fullri reisn
Fyrir tveim árum var samþykkt á
Alþingi tillaga sem Alþýðuflokkur-
inn hafði frumkvæði að um um-
bætur í málefnum aldraðra. Ríkis-
stjórninni var falið að gera heildar-
áætlun um skipulegt átak og for-
gangsverkefni í hagsmunamálum
aldraðra á næstu árum, sem tryggi
betur en nú er félagslegt öryggi og
fjárhagsafkomu aldraðra, sem og
húsnæði, aðstöðu og atvinnu við
hæfi aldraðra sem þess óska.
Alþýðuflokkurinn mun fylgja
þessu máli fast eftir. Aðbúnaður og
kjör aldraðra eiga að vera með þeim
hætti að aldraðir geti lifað sitt ævi-
kvöld með fullri reisn. Það á að vera
okkur metnaðarmál að búa þannig
að öldruðum, sem skilað hafa sínu
dagsverki, að þeir þurfi ekki að
bera kvíðboga fyrir ellinni eða vera
í óvissu um afkomuöryggi.
hagvöxtinn í þessum löndum?
Staðreyndin er sú að hann hefur
á síðustu áratugum verið þar meiri
en í draumalandinu Ameríku þar
sem kapítalisminn á hvað sterkust
ítök. En það er ekki aðalatriðið,
heldur að í þessum löndum er jöfn-
uður efnislegra gæða hvað mestur,
launakjör hvað best, velferðarþjón-
ustan rausnarlegust og friður á
vinnumarkaðinum betri en þekkist
víðast hvar annars staðar.
Kostir markaðarins hafa ekki
beðið hnekki í Svíþjóð, hvers vegna
ættu þeir þá að gera það á íslandi?
Þessir menn ganga með sömu
meinloku og kommúnistar, hún
snýr bara öðruvísi.
Kommúnistar sjá kapítalista í
hverjum þeim sem leyfir sér að and-
mæla þeim.
Kapítalistar kalla alla gagnrýn-
endur sína kommúnista. Hvorugur
sér hinn gullna meðalveg.
Þetta er nú ekki svo flókið. Við
þurfum bæði kosti markaðar og
ríkis. Það er nefnilega þannig að
heilum þjóðum verður ekki stjórn-
að eftir einu nöktu lögmáli. Maður-
inn er ekki ein fruma með eina Iífs-
skoðun. Við erum mismunandi og
þess vegna þarf þjóðfélag að laga
sig að þörfum hvers og eins svo allir
geti notið sín jafnt og skilað vinnu-
framlagi í samræmi við getu sína.
Það er þess vegna sem við jafnað-
armenn berjumst fyrir velferð
fólksins, þeirri velferð sem tryggir
réttmæta hlutdeild launafólks í
þjóðartekjum og samráð stétta um
þjóðfélagsbreytingar og markvissar
framfarir. Þeirri velferð sem veitir
einstaklingnum félagslegt réttlæti,
Iifskjaratryggingar og öryggi í hús-
næðismálum.
Jöfn skipting efnislegra gæða
Framh. á bls. 12
. . . í þessum löndum er jöfnuður
efnislegra gœða hvað mestur,
launakjör hvað best, velferðar-
þjónustan rausnarlegust og friður
á vinnumarkaði betri en þekkist
víðast hvar annars staðar.
María Kjartansdóttir, formaður Sambands ungra jafnaðarmanna, skrifar:
Þrír valkostir
Það er svo kyndugt að í stjórnmálabaráttu
nútímans heyrist æ sjaldnar minnst á grund-
vallarviðhorf í stjórnmálum. Einkum í kosn-
ingabaráttu eru flestir þeir sem um stjórnmál
tala eða rita, yfirleitt svo uppteknir af því að
útlista skoðanir sínar á lausn ýmissa stund-
legra viðfangsefna, að grundvallaratriðin
hverfa í skuggann. Engu að síður hljóta
grundvallarsjónarmið í stjórnmálum að ráða
miklu um það hvaða flokk fólk velur að
styðja með atkvæði sínu. Um slík grundvall-
arsjónarmið fjallar María Kjartansdóttir, for-
maður Sambands ungra jafnaðarmanna, í
þessari grein um þrjár meginstefnur í stjórn-
málum.
Alþýðubandalagið er fast íþessari
hugmynd um að miðstýra fólki.
Hugmynd sem er í hrópandi ósam-
rœmi við stefnu jafnaðarmanna.