Alþýðublaðið - 14.04.1987, Side 21

Alþýðublaðið - 14.04.1987, Side 21
Þriðjudagur 14. apríl 1987 21 er a.m.k. mín skýring." Ólafur myndaði síðan stjórn Framsóknar, Alþýðuflokks og Al- þýðubandalags. Kjartan var gerður að sjávarútvegsráðherra í þessari ríkisstjórn. Þarna var Kjartan orð- inn ráðherra áður en hann hafði sest á þing. „Þetta var erfiður tími. Það voru mjög mikil átök innan ríkisstjórn- arinn, erfitt ástand í efnahagsmál- um og líka verulegir reipdrættir og óróleiki innan Alþýðuflokksins. við vorum áhugasöm um að ná okkar málum fram, en Alþýðubandalagið og Framsóknarflokkurinn voru það ekki að sama skapi. Þess vegna tókst ekki að standa við það sem við vildum gera, þær breytingar sem við töldum nauðsynlegar. Stundum þegar ég horfi til baka þá finnst mér það merkilegt, að hlutir sem maður var að tala um fyrr koma til framkvæmda fjórum til átta árum seinna. Þá fyrst eru hinir búnir að átta sig á nauðsyn þess að gera það sem þarf að gera. Það hefur einmitt átt við margt af því sem við vorum að berjast fyrir 1978.“ Þetta ríkisstjórnarsamstarf gekk ekki sem skyldi. Alþýðuflokkurinn gekk út úr stjórninni 1979. Flokk- urinn var harðlega gagnrýndur fyr- ir og meðal annars sakaður um ábyrgðarleysi: „Við komumst að þeirri niður- stöðu að við myndum ekki fá fram- gegnt okkar málum. Það sýnist auðvitað sitt hverjum um stóra at- burði sem gerast í pólitíkinni og jafnvel þó þeir séu smærri. Stað- reyndin er sú að árangri höfðum við ekki náð miðað við þann kosninga- sigur sem við höfðum unnið. Það virtist einnig svo að þeir sem voru með okkur í ríkisstjórn höfðu ekki áhuga á því að við næðum fram þessum stefnumálum og höfðu ekki skilning á þeim. Að hinu leytinu er maður þó reynslunni ríkari og veit meira um stjórnmálin núna. Það verður æv- inlega álitamál, hvort við gerðum rétt í þessum efnum. En, það að við gerðum þetta á þessum tíma var auðvitað vegna þess að við vildum hvorki svíkja sjálfa okkur né kjós- endur. Við tókum sjálfa okkur mjög alvarlega um að ná árangri. Það tel ég reyndar að Alþýðuflokk- urinn geri kannski öðrum flokkum fremur.“ Sem fyrr segir var Kjartan orðinn ráðherra áður en hann settist á þing: „Ég var nú ekki þingreyndari en svo að þegar ég ætlaði að fara að taka til máls grípa inn í umræður, þá áttaði ég mig á því að ég hafði ekkert kynnt mér hvaða aðferð menn notuðu við að biðja um orð- ið, svo ég fór til Benedikts Gröndal og spurði ráða. Þá var það svo ein- falt að banka í borðið.“ Að segja nei við nýjum fiskiskipum Á þessum tíma hafði átt sér stað mjög hröð uppbygging í fiskiskipa- flotanum og eitt af erfiðustu mál- um Kjartans sem sjávarútvegsráð- herra, var að staldra við og segja nei við óskum víða að um að fá ný fiskiskip: „Ég lenti í miklum slag út af þessu. Grundvallarforsendan hjá mér var mjög einföld: Það var verið að skammta fiskveiðar á þeim tíma. Það var skrapdagakerfi og menn urðu að hætta á vertíð of snemma, og þar fram eftir götunum. Fyrir því gat ekki verið nema ein skýring, að fiskiskipastóllinn var orðinn það stór að hann hefði meiri afköst en við gátum tekið úr fiskistofnunum. Þá gat ekki verið nein skynsemi í því að vera að bæta við skipastól- inn. Frekar að reyna að leita jafn- vægis milli stærðar skipastólsins og afraksturs fiskistofnanna, og hann mætti þá frekai* minnka eitthvað frekar en stækka, miðað við að- stæður.“ Kjartan lenti meðal annars í hörðum slag við Lúvík Jósepsson fyrrverandi sjávarútvegsráðherra út af þessu, og bardagi þeirra út af togara í Neskaupstað er löngu frægur. „Mér tókst að vísu ekki að stöðva þá algjörlega, en tafði a.m.k. heilmikið fyrir,“ segir Kjartan og brosir. „Síðan gerist það, þegar Steingrímur Hermannsson varð sjávarútvegsráðherra að hann að ekki sé hægt að leyfa frjálsan flutning á veiðileyfum, eða kvóta, út af svæðum. Það verða að vera takmarkanir á því. Þetta eru t.d. agnúar sem verður að taka á ef menn ætla að verða með þetta kvótakerfi áfram.“ Kjartan telur að ekki megi ein- blína eingöngu á fiskveiðistefnuna varðandi sjávarútveginn. Hann tel- ur að nauðsynlegar endurbætur þurfi að gera í markaðsmálunum: „Ég er þeirrar skoðunar að það eigi að hleypa fleirum að í sölustörfin á erlendum vettvangi til þess að auka fjölbreytni. Þetta hefur verið bund- ið við of fá fyrirtæki og nauðsyn- legt er að auka frjálsræðið í þessum efnum svo við fáum meira fyrir fiskinn. Ég er ekki að tala um að það sé nauðsynlegt að sleppa þessu öllu lausu á einu bretti, — það væri ■ e.t.v. of glannaleg aðgerð, en menn geti fikrað sig áfram í þessa átt. Hleypt fleirum að og séð hvaða árangur það ber, og aukið það frjálsræði eftir því sem reynslan kennir okkur. — Er stærð fisksölufyrirtækj- anna í Bandaríkjunum e.t.v. mein- semd í okkar markaðsmálum fyrir sjávarafurðir. Má kannski segja að stærð þeirra og yfirbygging aftri eðlilegri þróun? Sölufyrirtœki í Bandaríkjunum „Það er auðvitað alltaf tilhneig- ing hjá fyrirtækjum og stofnunum, að gerast íhaldssamar og það getur vel verið að þeirrar tilhneigingar gæti hjá þessum sölufyrirtækjum okkar í Bandaríkjunum. Ég tel hins vegar að þau fyrirtæki sem við höf- um í Bandaríkjunum hafi mikla möguleika til þess að bjarga sér á öðrum fiski en íslenskum, þegar þannig stendur á hvað varðar alla fiskréttaframleiðslu og annað því um líkt. Ég veit reyndar að þau gera það í einhverjum mæli. En að því er varðar sölu á flökum, hafa þau lagt ríka áherslu á að vera með samn- inga við stórar keðjur. Það er auð- veldur samningamáti, þægilegra sölustarf að selja mikið í einu á sama stað. Ég held hins vegar að það hafi dregið úr fjölbreytninni í framleiðslunni, og ef menn legðu meira á sig um að nálgast neytand- ann og tækju þá fyrirhöfn sem því fylgir í sölustarfi, þá gætu menn fengið meira fyrir vöruna. En þaðsem ég er að tala um í þessum efnum er líka út af öðrum fisktegundum og öðrum verkunar- aðferðum sem menn hafa ekki til- einkað sér hérna nema í takmörk- uðum mæli.“ Kjartan segir að einnig þurfi að sinna Evrópumarkaðnum, sem ver- ið hefur í mikilli sókn undanfarið. „Mér finnst að menn þurfi að hafa meiri vara á sér og gæta sín betur en við höfum gert. Eg hef t.d. í mörg ár varað við því, hvaða stefnu Efna- hagsbandalagið væri að taka upp með ýmsa tolla. “ — En má búast við því að hlustað sé á okkur á þeim vettvangi, frekar en frændur okkar Norðmenn hafa daufheyrst, þegar við gagnrýnum hinar ýmsu niðurgreiðslur þeirra sem skaða okkur á samkeppnis- mörkuðum? Fríverslun á unnum fiskafurðum „Mér finnst að yfirleitt sé gott að tala máli íslands, og mér finnst yfir- leitt að við njótum þó nokkuð mik- ils skilnings. En það eru náttúrlega miklir hagsmunir í húfi hjá Norð- mönnum líka og um leið og menn fara að takast á um peninga, þá verða það raunveruleg átök.“ Kjartan hefur ákveðna skoðun á því hvernig á að vinna að þessum málum: „Ég tel að við eigum að nota okk- ur EFTA, það er að segja þau frí- verslunarsamtök sem Noregur, ís- land, Austurríki og Sviss og Sví- þjóð eru í, og vinna þar fylgi við það, að tekin verði upp fríverslun á unnum fiskafurðum. Þetta mál er reyndar komið það áleiðis, að kóm- inn er starfshópur í málið að frum- kvæði íslendinga. Það er sem sagt verið að skoða þennan möguleika. Það þarf að vinna að þessu bæði faglega og pólitískt. Mín skoðun er sú að ef við náum þessu fram innan EFTA, þá höfum við langtum betri Á menntaskólaárunum IMRvarKjartan m.a. for- Kjartan að skýra út fyrstu kosningaspána hér á seti Málfundafélagsins Framtiðarinnar. landi sem gerð var með aðstoð tölvu. Spáin var gerö fyrir ríkisútvarpió. hleypti inn mörgum skipum til við- bótar. Afleiðingin af því varð svo einfaldlega, það sem við mátti bú- ast, að við urðum að fara út í alveg hrikalegt skömmtunarkerfi, með kvótafyrirkomulagi. En ég tel að kvótakerfið sé fyrst og fremst af- leiðing þeirrar miklu aukningar skipastólsins sem átti sér stað á sjávarútvegsráðherratíð Stein- gríms. Þetta er gífurleg sóun á fjár- munum þjóðarinnar og mér þykir sorglegt að svo skyldi fara. Halldór Ásgrímsson hefur hins vegar verið nær minni stefnu. Hann hefur staldrað við varðandi stækkun skipastólsins. Hitt er auðvitað aug- ljóst, í mínum huga, að núverandi kvótakerfi getur ekki staðið óbreytt áfram. Menn þurfa að leita þar nýrra leiða, reyndar höfum við þingmenn Alþýðuflokksins tvisvar sinnum á síðustu þingum flutt til- lögur um að settur verði niður starfshópur á vegum ráðuneytisins og þeirra sem í greininni starfa til að skoða þetta mál miklu vandlegar og leyta skynsamlegri leiða í stjórn. Ég Iæt mig auðvitað dreyma um það að við getum tekið upp veiðileyfakerfi, sem feli í sér einungis það, að menn hafi leyfi til að sækja í ákveðna fiskistofna með svo og svo stóru skipi ákveðinn fjölda daga á ári. Þetta mundi hafa þær afleiðingar að fiskiskipastólinn mundi laga sig að hæfilegri stærð. Þetta væri eins konar sóknartakmörkunaraðferð. Agnúar kvótakerfis Eins og hlutirnir standa núna, og meðan að meirihluti þeirra sem starfa í sjávarútveginum hafa sam- þykkt kvótakerfið, þá verða menn eflaust að endurnýja og bæta kvótakerfið. Vinna út frá þeirri hugmynd sem menn eru með núna. En þá er einnig margt sem kemur til greina: í fyrsta lagi er náttúrlega mjög óeðlilegt að kvótinn sé bund- inn við skip, sem þýðir það að fúa- dallar rjúka upp í verði, upp fyrir allt velsæmi. Þannig að þarna þarf að höggva á milli. í öðru lagi er ákveðin hætta á því að byggðarlög geti lagst í eyði vegna þess að skipin fara út af svæðinu. Ég upplifi þetta mjög grimmt á Suðurnesjum og tel í Evrópuráöinu fékk Kjartan samþykkta tillögu um bann við að kjarnorkuúrgangi sé fleygt i hafið. Þessi tvö áttu bæöieftirað verðaalþingismenn. Myndin er tekin 1959, af þeim Kjartani og Guð- rúnu Helgadóttur. Kjartan ásamt Willy Brandt hjá Alþjóðasam- bandi jafnaðarmanna. Kjartan ( hjólastólakeppni Sjálfsbjargar árið 1985. — Af einhverjum ástæðum fékkst hann ekki til að segja i hvaða sæti hann lenti.

x

Alþýðublaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.